Ha Yini U Fanele U Papalata Vungoma?
LOKO u dyondzisiwe leswaku mixaka yin’wana ya vungoma i tindlela ta ku vulavula ni mimoya leyinene, u nga ha hlamala ku tiva leswi Bibele yi swi vulaka hi vungoma. Hi xikombiso, yi ri: “U nga tshuki u hundzukela evangomeni naswona u nga tshuki u vutisa vavhumbhi lavakulu va swiendlakalo leswaku u va la nga tengangiki hi vona.”—Levhitika 19:31; 20:6, 27.
Entiyisweni, Bibele yi hlamusela munhu la hanyaka hi vungoma tanihi “nchumu lowu nyenyetsaka eka Yehovha.” (Deteronoma 18:11, 12) Ha yini? Ku kambisisa ntiyiso wa leswi Bibele yi swi vulaka malunghana ni vungoma—leswi vuriwaka ku vulavula ni lava feke—swi ta hlamula xivutiso xexo.
Xana Vafi Va Hanya?
Ku hambana ni leswi vanhu vo tala va swi ehleketaka, Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele, ri dyondzisa leswaku a swi koteki leswaku vanhu va vulavula ni varhandziwa va vona lava feke. Ha yini swi nga koteki? Phela, leswaku munhu a swi kota ku vulavula ni vafi, swi vula leswaku vafi va fanele va va va hanya. Ku fanele ku ri ni xiphemu xa vona xo karhi lexi nga fiki. Van’wana va vula leswaku moya-xiviri wu ya emahlweni wu hanya loko miri wu fa. Xana sweswo i ntiyiso?
Rungula ra Bibele leri vulavulaka hi ku tumbuluxiwa ka munhu ri ri: “Yehovha Xikwembu a vumba munhu hi ntshuri wa misava ni ku huhutela ku hefemula ka vutomi etinhompfini takwe, hiloko munhu a va moya-xiviri lowu hanyaka.” (Genesa 2:7) Xana marito lawa a ma kandziyisi yinhla ya leswaku munhu i moya-xiviri nileswaku a nga na wona moya-xiviri lowu yaka emahlweni wu hanya endzhaku ka ku fa ka miri? Entiyisweni, Matsalwa ma ri: “Moya-xiviri lowu dyohaka—wona wu ta fa.” (Ezekiyele 18:4) “Lava hanyaka va swi tiva leswaku va ta fa; kambe loko ku ri lava feke, a va tivi nchumu nikatsongo . . . A ku na ntirho hambi ku ri kungu, vutivi kumbe vutlhari eSheol,” ku nga sirha leri tolovelekeke ra vanhu.—Eklesiasta 9:5, 10.
Xisweswo, hi ku ya hi Bibele, moya-xiviri a wu poni loko miri wu fa, leswaku vanhu lava hanyaka va vulavula na wona. Hi leswi swikombiso swimbirhi swa swidyondzi swa Bibele leswi xiximekaka leswi fikeleleke makumu ya leswaku moya-xiviri wa fa. Clark H. Pinnock, mufundhisi wa le Canada u te: “Dyondzo leyi [ya leswaku moya-xiviri wa munhu a wu fi] i khale swinene yi ri kona eka ntivo-vukwembu, kambe a yi sekeriwanga eBibeleni. Bibele a yi dyondzisi leswaku moya-xiviri a wu fi.” Hilaha ku fanaka, John R. W. Stott, xidyondzi xa le Britain u te: “Ku nga fi ka moya-xiviri—ku nga onhaki ka wona—i dyondzo ya Vugriki, a hi ya Bibele.”
Nilokoswiritano, vanhu va ma kuma mahungu ni ku twa marito lama twalaka onge i ya vanhu lava feke. Kutani ke, i vamani lava vulavulaka?
U Vulavula Na Mani?
Bibele yi vula leswaku munhu wa moya la nga vonakiki u tirhise nyoka, ku vulavula ni wansati wo sungula ku nga Evha, kutani a endla leswaku a xandzukela Xikwembu, ku fana ni loko munhu la endlaka swilo swi vulavula a nga endlaka popi yi vulavula. (Genesa 3:1-5) Bibele yi vula leswaku munhu loyi wa moya kumbe ntsumi leyi, i “nyoka ya khale, leyi vuriwaka Diyavulosi na Sathana, leyi xisaka misava hinkwayo leyi akiweke.” (Nhlavutelo 12:9) Munhu yoloye, ku nga Sathana, u swi kotile ku yenga tintsumi tin’wana leswaku ti xandzuka. (Yudha 6) Tintsumi leti to homboloka ti vuriwa madimona, naswona i valala va Xikwembu.
Bibele yi kombisa leswaku madimona ma ni matimba ya ku va ni nkucetelo evanhwini. (Luka 8:26-34) Kutani, a swi hlamarisi leswi Nawu wa Xikwembu wu nge: “Ku nga tshuki ku kumiwa eka wena munhu un’wana ni un’wana . . . la vutisaka mungoma kumbe muvhumbhi lonkulu wa swiendlakalo kumbe un’wana ni un’wana la vutisisaka lava feke. Hikuva vanhu hinkwavo lava endlaka swilo leswi i nchumu lowu nyenyetsaka eka Yehovha.” (Deteronoma 18:10-12) Hi wahi makhombo ya ku honisa nawu lowu?
Ntokoto wa xiviri wa Hosi Sawulo wa Israyele wa khale wu hlamula xivutiso xexo. Hikwalaho ko chava valala vakwe, Hosi Sawulo u lave mungoma. U n’wi kombele leswaku a vulavula na muprofeta Samuwele loyi a a file. Loko a twa ndlela leyi mungoma a n’wi hlamuselaka ha yona mukhalabye loyi, Sawulo u ehlekete leswaku xihlola xexo a ku ri Samuwele. Hi rihi rungula leri Sawulo a ri kumeke? A ri vula leswaku Israyele u ta nyiketiwa emavokweni ya valala, naswona Sawulo ni vana vakwe va ta va na “Samuwele,” leswi vulaka leswaku va ta fa. (1 Samuwele 28:4-19) Xana Xikwembu xi angule njhani malunghana ni xiboho xa Sawulo xo ya vonana ni mungoma? Matsalwa ma hi byela: “Sawulo a fa hikwalaho ka ku nga tshembeki kakwe . . . ni hi ku vutisa mungoma.” (1 Tikronika 10:13) Kunene u xupuriwe swi nyawula!
Hilaha ku fanaka ninamuntlha, lava va katsekaka evungomeni va tihoxa ekhombyeni lerikulu. Bibele ya hi lemukisa leswaku “lava tirhisaka vungoma” va ta weriwa hi “rifu ra vumbirhi [kumbe, leri nga heriki].” (Nhlavutelo 21:8; 22:15) Kutani, swi le rivaleni leswaku ndlela leyi ku nga vaka vutlhari ku yi teka naswona yi ponisaka vutomi i ku papalata vungoma bya mixaka hinkwayo.
Ndlela Yo Lwa Ni Mimoya Yo Homboloka
Ku vuriwa yini hiloko se u hanya hi vungoma? Kutani, u ta va u endla kahle loko hi nomu lowu, wo teka magoza ya ku tisirhelela wena swin’we ni ndyangu wa wena leswaku mi nga vavisiwi hi mimoya yo homboloka. Hi wahi magoza ya kona? Hi xikombiso: Xana munhu u ri sirhelela njhani kaya rakwe ni ndyangu wakwe eka switsotswana leswi lumaka? Loko a swi dlayile endlwini, u cukumeta swilo leswi swi kokaka. U pfala mimbhovo leyi nga kona kutani a tiyisa makhumbi leswaku swi nga ha tlheli swi nghena, naswona loko swi nga heli, a nga ha kombela mpfuno wa valawuri va ndhawu yoleyo leswaku va swi herisa.
Ndlela leyi fanaka yi nga ha ku pfuna ku lwisana ni mimoya yo homboloka ni ku ntshunxeka eka yona. Ehleketa hi swikombiso swa Vakreste va lembe-xidzana ro sungula va le Efesa lava a va hanya hi vungoma va nga si va Vakreste. Endzhaku ka loko va endle xiboho xa ku fularhela vungoma, va teke magoza manharhu yo tisirhelela eku hlaseriweni hi mimoya yo homboloka leyi fanaka ni switsotswana leswi lumaka. Xana va endle yini?
Goza Ro Sungula
Bibele ya hlamusela: “Hakunene, vo hlaya swinene lava a va hanya hi masalamusi va hlengeleta tibuku ta vona kutani va ti hisa emahlweni ka vanhu hinkwavo.” (Mintirho 19:19) Hi ku hisa tibuku ta vona ta ku hlahluva, Vakreste volavo lavantshwa va va vekele xikombiso hinkwavo lava lavaka ku lwa ni mimoya yo homboloka namuntlha. Cukumeta swilo hinkwaswo leswi fambisanaka ni vungoma. Leswi swi ta katsa tibuku hinkwato, timagazini, tibuku ta vungoma, tivhidiyo, swifaniso, timhaka leti kumekaka eka khompyuta ni vuyimbeleri lebyi rhekhodiweke lebyi fambisanaka ni vungoma swin’we ni timhamba kumbe switshungulo leswi veheriwaka ku “sirhelela” munhu.—Deteronoma 7:25, 26; 1 Vakorinto 10:21.
Wanuna un’wana wa le Amerika Dzonga loyi a a nghene hi nhloko eka vungoma u yingise xitsundzuxo lexi xa Matsalwa. U ri: “Siku rin’wana ndzi hlengelete swilo swa mina hinkwaswo swa vungoma emahlweni ka yindlu ya mina, kutani ndzi teka xihloka, ndzi swi nhlanhlelela.” Hiloko a swi hisa hinkwaswo swi va nkuma. Endzhaku ka sweswo u endle nhluvuko lowukulu wa moya naswona makhati ma nga ri mangani u ve mutirheli la hisekaka eka rin’wana ra mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha.
Kambe, goza rero ro sungula a ri enelanga. Ha yini? Ina, endzhaku ka malembe loko Vakreste volavo va le Efesa va hise tibuku ta vona ta masalamusi, muapostola Pawulo u tsarile: ‘Hi dodombisana ni mavandla lama hombolokeke ya moya.’ (Vaefesa 6:12) Madimona a ma tshikanga ku hlasela. A ma ha lava ku tlhelela. Hi swihi swin’wana leswaku Vakreste volavo a va fanele va swi endlile?
Goza Ra Vumbirhi
Pawulo u khongotele Vaefesa va lembe-xidzana ro sungula a ku: “Ambalani mahavelo hinkwawo lama humaka eka Xikwembu leswaku mi kota ku yima mi tiyile, mi lwisana ni makungu ya Diyavulosi.” (Vaefesa 6:11, nhlamuselo ya le hansi ya NW) Xitsundzuxo xexo xa ha tirha ni namuntlha. Ku fana ni munhu loyi a lavaka ku herisa switsotswana leswi lumaka ekaya rakwe, Mukreste u fanele a tiyisa swisirhelelo swakwe leswi fanaka ni marhangu leswaku madimona ma nga n’wi fikeleli. Xana goza leri ra vumbirhi ri katsa yini?
Pawulo wa kandziyisa: “Ehenhla ka swilo hinkwaswo, rhwalani xitlhangu lexikulu xa ripfumelo, lexi mi nga ta kota ku timela ha xona miseve hinkwayo leyi pfurhaka ya lowo homboloka.” (Vaefesa 6:16) Xitlhangu lexi xa laveka swinene. Loko ripfumelo ra wena ti tiyile, u va ni matimba lamakulu yo lwa ni mimoya yo biha leyi nga ni matimba.—Matewu 17:20.
Kutani ke, u nga swi tiyisa njhani swisirhelelo swa wena? Hi ku ya emahlweni ni dyondzo ya wena ya Bibele. Xana dyondzo ya Bibele yi fambisana njhani ni ripfumelo? Phela, hilaha ku tiya ka khumbi ku titshegeke ngopfu hi ku tiya ka masungulo ya rona, xisweswo ku tiya ka ripfumelo ra munhu ku titshege ngopfu hi xisekelo xa rona. Hi xihi xisekelo xexo?
I vutivi lebyi kongomeke bya Rito ra Xikwembu. Muapostola Pawulo wa hlamusela: “Ripfumelo ri landzela leswi twiweke. Hilaha ku fanaka, leswi twiweke swi huma eritweni ra Kreste.” (Varhoma 10:17) Wa rhambiwa leswaku u kombela dyondzo ya mahala ya Bibele eka un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, hi nkarhi lowu u wu hlawulaka ni le ndhawini leyi u yi tsakelaka. Dyondzo yoleyo yi ta tiyisa ripfumelo ra wena. (Varhoma 1:11, 12; Vakolosa 2:6, 7) Ku ta va ni vuyelo byihi? Hi ku hatlisa ripfumelo ra wena ri ta fana ni rirhangu leti tiyeke, leri nga ta va xisirhelelo eka minkucetelo ya mimoya yo homboloka.—Pisalema 91:4; 1 Yohane 5:5.
Xana hi rihi goza ra vunharhu leri Vakreste volavo va le Efesa a va fanele va ri teka?
Goza Ra Vunharhu
Le ndzhaku aEfesa, vapfumeri volavo lavantshwa va teke magoza yo lwa ni mimoya yo homboloka, kambe Vakreste volavo a va ha tshama emutini lowu teleke hi vudimona. A va lava nsirhelelo lowu engetelekeke. Kutani, loko muapostola Pawulo a tsalela vapfumeri-kulobye, u va byele leswi va faneleke va swi endla: “Hi swikhongelo swa mixaka hinkwayo ni xikombelo . . . hamb[etani] mi khongela nkarhi hinkwawo hi moya. Kutani hi xikongomelo xexo mi hiteka nkarhi hinkwawo, mi kombelela vakwetsimi hinkwavo.”—Vaefesa 6:18.
Kunene, ku khongela hi mbilu hinkwayo ni hi ku phindha-phindha leswaku Yehovha a ku sirhelela, a ku ri goza lerikulu leri lavekaka, ni sweswi ra ha ri rona leswaku u sirheleriwa eka mimoya yo homboloka. Naswona swa chavelela ku tiva leswaku Yehovha u ta hlamula swikombelo swa wena leswi humaka embilwini, hi ku ku sirhelela, leswi katsaka nseketelo wa tintsumi takwe. (Pisalema 34:7; 91:2, 3, 11, 14; 145:19) Hikwalaho, i swa nkoka swinene leswaku u phikelela eku khongeleni Xikwembu u ku, “Hi kutsule eka lowo homboloka.”—Matewu 6:13; 1 Yohane 5:18, 19.
Antônio, loyi khale a a ri mungoma eBrazil, u vone nkoka wa xikhongelo. Endzhaku ka loko a amukele dyondzo ya Bibele naswona a dyondze vito ra Xikwembu, leri nge Yehovha, u sungule ku khongela hi matimba eka Yehovha Xikwembu leswaku a n’wi pfuna a fularhela vungoma. Loko a vulavula hi minkarhi leyi hundzeke u ri: “Ku khongela eka Yehovha ku ve xisirhelelo eka mina ni le ka van’wana vo tala lava a va endliwe mahlonga hi mimoya yo homboloka enkarhini lowu hundzeke.”—Swivuriso 18:10.
U Nga Humelela
I swa nkoka leswaku endzhaku ko tiva Yehovha, u n’wi tshemba hi ku helela, u tiveka ehansi ka vulawuri byakwe ni ku yingisa swileriso swakwe. Hi ku endla tano, loko u kombela leswaku a ku pfuna, u tirhisa vito rakwe, u ta ku sirhelela. Antônio u xi kumile xisirhelelo xo tano. Namuntlha i nkulu la nga Mukreste evandlheni rin’wana ra Timbhoni ta Yehovha eSão Paulo, naswona wa tsaka hileswi a kumeke ntiyiso lowu n’wi ntshunxeke.—Yohane 8:32.
Ku fana na Antônio ni van’wana va magidi lava khale a va tirhisa mimoya kambe sweswi va tirhelaka Yehovha Xikwembu, na wena u nga swi kota ku ntshunxeka eka vungoma. Hikwalaho, cukumeta swilo leswi fambisanaka ni vungoma, u tiyisa ripfumelo ra wena hi dyondzo ya Bibele naswona u khongelela nsirhelelo wa Yehovha. Teka magoza lawa—vutomi bya wena byi titshege hi wona!
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 5]
Hi ku ya hi Bibele, lava hanyaka a va nge swi koti ku vulavula ni lava feke
[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]
1. Cukumeta swilo hinkwaswo leswi fambisanaka ni vungoma
[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]
2. Yana emahlweni u dyondza Bibele
[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]
3. Khongela swi huma embilwini hi ku phindha-phindha