U Nga Yi Kuma Kwihi Dyondzo Leyinene Ngopfu?

“Dyondzo yi endla munhu a saseka, hilaha muvatli a kotaka hakona ku vatla nchumu wo saseka hi ribye ra mavulu.”—Joseph Addison, 1711.

XANA u tshama u nghena xikolo? Vanhu vo tala va nga hlamula va ku, ina—kambe ku nga ri hinkwavo. Loko hi nghena eka lembe-xidzana ra vu-21, hi kuma leswaku vana va timiliyoni a va yi exikolweni. Se i nkarhi wo leha swi ri tano, lerova namuntlha vanhu lavakulu lava lavaka ku ringana gidi ra miliyoni a va swi koti ku hlaya ni ku tsala.

Kambe, dyondzo leyinene i xilaveko xa xisekelo. Ematshan’weni yo yi languta tanihi nchumu wa xiyimo xa le henhla lowu nga fikelelekiki, vanhu vo tala namuntlha va yi languta tanihi mfanelo ya vana ni vanhu lavakulu. Kambe, xana dyondzo leyinene yi nga kumeka njhani ku nga ri na swipfuneti leswi faneleke? Ku vuriwa yini hiloko ku nga ri na tibuku leti eneleke, ku pfumaleka vadyondzisi lava fanelekaka, naswona ku nga ri na swikolo leswi ringaneke?

Kunene, xana vanhu va ta yi kuma kwihi dyondzo leyi faneleke leyi khutazaka munhu ha un’we leswaku a chivirika, leyi endlaka leswaku vanhu va tiva misava leyi va rhendzeleke, naswona yi va pfunaka ku hlakulela timfanelo ta nkoka leti nga hundzulaka vutomi bya vona? Hi yihi dyondzo leyi kandziyisaka mimpimanyeto leyinene ya mahanyelo, leyi kombisaka ndlela yo fikelela vutomi byo nandziha, naswona yi nyikelaka ntshembo lowu tiyeke wa vumundzuku? Xana un’wana ni un’wana a nga yi kuma dyondzo yoleyo hakunene?

Xisekelo Xa Dyondzo Leyinene Ngopfu

Hambileswi swi vonakaka swi hlamarisa ngopfu, kambe hi nga vula hi xivindzi leswaku, vanhu hinkwavo va nga yi kuma dyondzo ya nkoka. Swi tano hikuva ku ni xitirhisiwa xa matimba lexi nga vaka xisekelo xa yona. I “buku-mpfuno” leyi nga ni nkarhi wo leha yi ri karhi yi xiximiwa, leyi kumekaka yi helerile kumbe xiphemu xa yona, hi tindzimi leti tlulaka 2 200 emisaveni. Xa nkoka, un’wana ni un’wana emisaveni a nga yi kuma hi ririmi leri a ri twisisaka. Hi yihi buku leyi?

I Bibele, buku leyi bumabumeriweke ngopfu tanihi buku ya nkoka ku tlula hinkwato leti tshameke ti tsariwa. William Lyon Phelps, xidyondzi xa le masungulweni ya lembe-xidzana ra vu-20, u tsarile: “Un’wana ni un’wana la nga ni vutivi lebyi enteke bya Bibele a nga ha vuriwa la dyondzekeke hakunene. Ku hava dyondzo kumbe ndhavuko wo karhi, ku nga khathariseki leswaku i wukulu kumbe i wunene hi ndlela yihi, lowu nga . . . vaka xikhomela-ndhawu xa yona lexi faneleke.”

Bibele i nhlengeleto wa tibuku leti tsariweke emalembeni lama tlulaka 1 600 lama hundzeke. Malunghana ni layiburari leyi ya nkoka, Phelps u engeterile: “Mavonelo ya hina, vutlhari bya hina, filosofi ya hina, tibuku ta hina, vutshila bya hina, mianakanyo ya hina, swi sekeriwe ngopfu eBibeleni ku tlula tibuku letin’wana hinkwato ti hlanganisiwile. . . . Ndzi kholwa leswaku vutivi lebyi munhu a byi kumaka eBibeleni kambe a nga ri na dyondzo ya le kholichi i bya nkoka ngopfu ku tlula dyondzo leyi munhu a yi kumaka ekholichi kambe a nga ri na vutivi bya Bibele.”

Namuntlha, ntirho wo dyondzisa lowu hlamarisaka, lowu seketeriweke eBibeleni wa endliwa emisaveni hinkwayo hi Vakreste lava nga Timbhoni ta Yehovha. Dyondzo yo tano yi tlula dyondzo ya xisekelo ya ku tiva ku hlaya ni ku tsala. Yi xalamukisa munhu emianakanyweni ni le mahanyelweni. Hi ndlela leyinene, yi khumba ndlela leyi vanhu va langutaka vumundzuku ha yona, yi veka xisekelo xa ntshembo wa xiviri wa leswaku leswi nga emahlweni swi ta va swinene ngopfu ku tlula swa le ndzhaku.

Hi kombela u dyondza hi nongonoko lowu wa dyondzo leyi yisaka evuton’wini hi ku hlaya xihloko lexi landzelaka.