Ku Tikuma U Pfilunganyekile eMintlhavekweni

WANUNA un’wana la kuleke u ri: “Endzhaku ko byeriwa leswaku ndzi khomiwe hi vuvabyi lebyi xungetaka vutomi, ndzi ringete ku bakanya ku chava ka mina, kambe ndzi titwe ndzi tshikilelekile hikwalaho ka ku nga tivi leswi nga ta ndzi humelela.” Marito yakwe ma kombisa leswaku endzhaku ka loko vuvabyi byi ku vavisile enyameni byi tlhela byi ku vavisa ni le mintlhavekweni. Hambiswiritano, ku ni vanhu lava swi kotaka ku langutana ni ku vava koloko hi ndlela leyi humelelaka. Vo tala va vona va lava ku ku tiyisekisa leswaku ku ni tindlela to tala leti humelelaka to langutana ni mavabyi lama nga tshungulekiki hi ku olova. Kambe hi nga si bula hi leswi u nga swi endlaka, a hi rhange hi kamba mintlhaveko leyi u nga ha vaka na yona eku sunguleni.

Ku Nga Swi Kholwi, Ku Ala Ni Ku Lahlekeriwa Hi Ntsako

Ndlela leyi u titwaka ha yona yi nga ha hambana ngopfu ni leyi van’wana va titwaka ha yona. Nilokoswiritano, vatshila va swa vutshunguri swin’we ni vanhu lava vabyaka va vula leswaku vanhu lava langutaneke ni mavabyi hakanyingi va nga ha titwa hi ndlela leyi fanaka hi tindlela to hlayanyana. Ku tsemeka nhlana ko sungula ni ku nga kholwi swi nga ha fambisana ni ku ala u ku: ‘A hi ntiyiso.’ ‘Ku fanele ku ri ni xihoxo xo karhi.’ ‘Kumbexana va hambanise mavito elaboratori.’ Loko wansati un’wana a hlamusela ndlela leyi a ti tweke ha yona loko a byeriwa leswaku u khomiwe hi vuvabyi bya khensa, u te: “U twa onge u nga tifunengeta nhloko, naswona u tshemba leswaku loko u tifunungula, byi ta va byi nyamalarile.”

Hambiswiritano, loko u sungula ku vona leswaku i ntiyiso hakunene, u nga ha sungula ku pfumela kutani u sungula ku titwa u nga tsakanga, ku titwa hi ndlela yoleyo ku ku funengeta ku fana ni loko u funengetiwa hi papa ra ndzoviso lowu tshinelaka. ‘Xana ndzi ta hanya ku fikela rini?’ ‘Xana ndzi kunguhateriwe ku heta vutomi bya mina hinkwabyo ndzi ri karhi ndzi twa ku vava?’ ni swivutiso leswi fanaka swi nga ha landzela. U nga ha navela onge xiyimo xi nga hundzuka xi fana ni loko u nga si ya kamberiwa, kambe a swa ha koteki. U nga si ya kule, u nga ha tikuma u twa ku vava kun’wana naswona u karhatekile ngopfu emintlhavekweni. Hi kwihi kun’wana ka kona?

Ku Nga Tivi Leswi Nga Ta Humelela, Ku Karhateka Ni Ku Chava

Vuvabyi lebyikulu byi endla leswaku u nga tivi leswaku ku ta humelela yini mundzuku, naswona wa karhateka swinene evuton’wini. Wanuna un’wana la nga ni xifo xa Parkinson u ri: “Ku nga tivi leswi nga ta humelela hi xiyimo xa mina, swa ndzi pfilunganya minkarhi yin’wana. Ndzi boheka ku rindza ndzi vona leswaku siku rin’wana ni rin’wana ri ndzi khomele yini.” Vuvabyi bya wena byi nga ha tlhela byi ku chavisa. Loko byi ku hlasela u nga swi rindzelanga, u nga ha fikeriwa hi ku chava lokukulu. Kambe, loko vuvabyi bya wena byi tshuburiwa endzhaku ka malembe yo tala u ri karhi u twa ku vava hikwalaho ka swikombiso swa vuvabyi leswi a swi nga kumeki hi ku kongoma, u nga ha va ni ku chava loku kanganyisaka. Eku sunguleni, u nga ha titwa u ntshunxekile leswaku eku heteleleni vanhu va kholwa leswaku wa vabya, a wo hemba. Kambe, ku nga ri kungani, ntshunxeko wolowo wu nga landzeriwa hi ku chava loku vangiwaka hi ku tiva leswi vuvabyi lebyi byi nga ta ku endla swona.

U nga ha karhateka hi ku chava leswaku u ta tsandzeka ku lawula vutomi bya wena. Swi nga ha va tano ngopfu-ngopfu loko u nga swi tsakeli ku titshega hi van’wana, u nga ha chava leswaku u ta boheka ku titshega ngopfu hi vanhu van’wana. U nga ha vilela leswaku vuvabyi bya wena byi sungula ku ku lawula ni ku lawula xin’wana ni xin’wana lexi u xi endlaka.

Ku Hlundzuka, Tingana Ni Xivundza

Ku vona leswaku a wu nge he swi koti ku tilawula swi nga ha ku hlundzukisa. U nga ha tivutisa, ‘Ha yini swi humelela mina? Xana ndzi endle yini leswaku ndzi faneriwa hi maxangu lawa?’ Khombo leri ri humeleleke eka rihanyo ra wena ri vonaka ri nga fanelanga naswona ri nga twisiseki. U nga ha khomiwa hi tingana ni gome. Un’wana la omeke swirho u ri: “A swi ndzi khomisa tingana ku vona leswaku ndzi humeleriwe hi leswi hikwalaho ka mhangu leyi endlekeke swi nga fanelanga!”

U nga ha tlhela u tikuma u ri wexe. Loko u ri wexe, swa olova leswaku u nga tihlanganisi ni van’wana. Loko vuvabyi byi ku endla leswaku u tshama ekaya, u nga ha tsandzeka ku tihlanganisa ni vanghana va khale. Kambe, u lava ku va ni vanhu van’wana ku tlula hambi ku ri rini eku sunguleni. Endzhaku ka loko vanhu vo tala va ku endzerile kumbe va ku bele riqingho loko wa ha sungula ku vabya, hi ku famba ka nkarhi va nga ha hunguteka ku sala va nga ri vangani ntsena lava ku endzelaka kumbe va ku belaka riqingho.

Tanihi leswi swi vavaka ku vona vanghana va ku fularhela, u nga ha angula hi ku tihambanisa ni vanhu van’wana. I ntiyiso, swa twisiseka leswaku u nga ha lava nkarhi wa ku va swaku u nga si hlangana ni vanhu van’wana nakambe. Kambe loko sweswi u tihambanisa ngopfu ni van’wana, u tshama u ri swaku (loko van’wana va nga ku endzeli) swi nga ku vangela xivundza emintlhavekweni (loko u nga swi lavi ku va vona). U nga ha tikuma u ri ni xivundza hi tindlela hinkwato.a Minkarhi yin’wana, u nga ha vona onge a wu nge swi koti ku ya emahlweni u hanya.

Ku Dyondza Eka Van’wana

Kambe, ntshembo wu kona. Loko wa ha ku langutana ni xiphiqo xa rihanyo, u nga ha teka magoza yo karhi lama nga ku pfunaka u swi kota ku lawula vutomi bya wena.

Ha pfumela leswaku ntlhandlamano wa swihloko leswi a wu nge swi koti ku tlhantlha swiphiqo swa wena swa rihanyo, hambi swi ri swihi. Kambe, rungula leri nyikeriweke ri nga ku pfuna u vona tindlela ta ku langutana na swona. Wansati la nga ni vuvabyi bya khensa u katsakanye mintlhaveko yakwe hi ndlela leyi: “Endzhaku ka ku ala, ku landzele ku hlundzuka lokukulu, kutani ku landzela ndzavisiso wa ndlela leyi ndzi nga pfunekaka ha yona.” Na wena u nga wu endla ndzavisiso wolowo, hi ku ya eka vanhu lava veke ni ntokoto lowu fanaka, ni ku dyondza ndlela leyi u nga pfunekaka ha yona eka vona.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 5]

U nga ha tivutisa u ku: ‘Ha yini swi humelela mina? Xana ndzi endle yini leswaku ndzi faneriwa hi maxangu lawa?’