Ku Lwisana Ni Swiphiqo Hi Ku Veka Tipakani

YINDLU leyi nga le kusuhi na Rivala ra Swihaha-mpfhuka ra New York’s LaGuardia, i kaya ra William (Bill) Meiners ni nghamu yakwe, Rose. Kwalaho, Rose, muamukeri wa vaendzi la nga ni tintswalo, la nga emalembeni yakwe ya va-70, u amukela muendzi wakwe hi ntsako lowukulu. Loko u nghena endlwini leyi, u hlanganisiwa hi ndhawu leyinene yo tshama eka yona leyi kombisaka ku tsaka kakwe. Swiluva leswi hleriweke kahle ekusuhi ni rivanti ni swifaniso swa mihlovo-hlovo emakhumbini swi kombisa ntsako ni ku tsakela vutomi.

Ekusuhi ni kamara to tshama eka rona ku ni kamara ro saseka leri Bill, la nga ni malembe ya 77 a etleleke eka rona ehenhla ka mubedo, nhlana wakwe wu tlakusiwe hi matrasi lowu kotaka ku yisiwa ehenhla ni le hansi. Loko a vona muendzi wakwe, mahlo yakwe lama kombisaka tintswalo takwe ma pfuleka kutani a n’wayitela swinene. A nga swi tsakela ku pfuka, a qhavula muendzi wakwe ni ku n’wi vukarha, kambe wa tsandzeka. Bill u ome swirho ku sukela enhan’wini ku ya ehansi, ku lo sala voko rakwe ra ximatsi ntsena.

Hikwalaho ka leswi Bill a langutaneke ni swiphiqo swa rihanyo ku sukela loko a ri ni malembe ya 26 hi vukhale, u vutisiwile leswaku i yini lexi n’wi pfuneke ku langutana ni vuvabyi byakwe malembe lama tlulaka hafu ya lembe-xidzana. Bill na Rose va hlangana hi mahlo onge va twe mhaka yo hlekisa. “A hi tivi munhu la vabyaka!” ku vula Rose loko a ba xikhiyana a twala kamara hinkwaro. Mahlo ya Bill ma tsopetatsopeta hi ntsako; hiloko a n’wayitela kutani a kumeta-kumeta nhloko ku pfumelelana ni leswi vuriwaka. “A nga kona la vabyaka laha,” a vula hi ku hatlisa hi rito ra makhwakhwara. Rose na Bill va cincisana hi mafenya, ku nga ri kungani, a ko twala swikhiyana ekamareni. Swi le rivaleni leswaku rirhandzu leri Bill na Rose a va rhandzana ha rona le ndzhaku hi September 1945, ra ha pfurha. Bill wa vutisiwa nakambe: “A hi tlangi, hi byele leswaku hi swihi swiphiqo leswi u langutaneke na swona? Naswona i yini lexi ku pfuneke ku langutana na swona hilaha ku humelelaka ni ku va ni langutelo lerinene hi vutomi?” Endzhaku ko n’wi xavelela, Bill u pfumela ku hlamusela mhaka yakwe. Leswi landzelaka hi swin’wana leswi kumiweke loko Xalamuka! yi bula na Bill ni nsati wakwe.

Ku Sungula Ka Swiphiqo

Hi October 1949—endzhaku ka malembe manharhu a tekane na Rose naswona endzhaku ka tin’hweti tinharhu ku velekiwe n’wana wa vona, Vicki—Bill u byeriwe leswaku u ni tshumba ra khensa eka tinsinga ta rito rakwe, kutani tshumba rero ri susiwile. Endzhaku ka tin’hweti to hlayanyana, dokodela wa Bill u n’wi byele xiphiqo xin’wana—vuvabyi lebyi bya khensa byi tlulele ekholokholweni rakwe hinkwaro. “Ndzi byeriwe leswaku loko ndzi nga endliwi vuhandzuri eka kholokholo—hileswaku, ku susiwa ka kholokholo hinkwaro—ndzi to hanya malembe mambirhi ntsena.”

Bill na Rose va byeriwe hi leswi nga ta endleka endzhaku ka vuhandzuri lebyi. Kholokholo kumbe laha rito ri humaka kona, ri sukela le ku sunguleni ka ririmi ku ya fika eka muhocho wa kholokholo. Endzeni ka kholokholo ku ni tinsinga timbirhi ta rito. Loko moya wu humesiwa wu suka emahahwini wu hundza hi le ka tinsinga leti, tona ta tshavatana kutani ti humesa rito. Loko kholokholo ri susiwa, hala makumu ka kholokholo ku hlanganisiwa ni mbhovo lowu boxiweke emahlweni ka nhamu. Endzhaku ka vuhandzuri, muvabyi u hefemula hi mbhovo lowu—kambe rito a ra ha humi.

Bill u ri: “Loko va ndzi byela leswi, swi ndzi hlundzukisile. A ndzi ri ni n’wana wa nhwanyana, a ndzi tirha kahle, a hi langutele swikulu evuton’wini bya hina, kutani sweswi, hinkwaswo leswi a ndzi swi languterile swi nyamalarile.” Kambe, tanihi leswi vuhandzuri bya kholokholo a byi ta ponisa vutomi byakwe, Bill u pfumerile ku endla vuhandzuri. Bill wa hlamusela: “Endzhaku ka vuhandzuri, a ndzi tsandzeka ku mita. A ndzi tsandzeka ku vula hambi ku ri rito rin’we. A ndzi ri mbheveve.” Loko Rose a endzela Bill, a a vulavula na yena ntsena hi ku tsala ehansi. A ku ri nkarhi wo tika. Leswaku va langutana ni xiphiqo lexi, a va boheka ku veka tipakani letintshwa.

Ku Va Mbheveve Ni Ku Pfumala Ntirho

Vuhandzuri bya kholokholo byi endle leswaku Bill a va mbheveve a tlhela a heleriwa hi ntirho. A a tirha lomu ku tirhiwaka kona hi tinsimbhi, kambe leswi sweswi a a hefemula hi mbhovo lowu a wu ri enkolweni, ritshuri ni musi a swi ta vavisa mahahu yakwe. A a fanele a lava ntirho wun’wana. Leswi a a nga swi koti ku vulavula, u nghene xikolo xo dyondza ku endla swikomba-nkarhi. Bill u ri: “A wu fana ni ntirho wa mina wo sungula. A ndzi swi tiva ku hlanganisa swiaki swa michini, naswona loko u endla swikomba-nkarhi, u hlanganisa swinsimbana swo hambana-hambana. Ntsena swinsimbana swa kona a swi nga tiki 50 wa tiphawundi [20 wa tikhilogiramu]!” Loko a heta exikolweni xa ku endla swikomba-nkarhi, u kume ntirho wo endla swikomba-nkarhi. U yi fikelerile pakani yin’we.

Hi nkarhi wolowo, Bill a a sungule ku ya exikolweni xo dyondza ku vulavula u nga ri na kholokholo. Loko u vulavula u nga ri na kholokholo, mpfumawulo a wu humesiwi hi tinsinga ta marito, kambe hi ku tshavatana ka khololwani, ku nga thumbu leri fambisaka swakudya ku suka enkolweni ku ya ekhwirini. Xo sungula, munhu u dyondza ku mita moya kutani a wu sindzisa leswaku wu hundza eka khololwani wu ya ehansi. Kutani, a wu geva hi ndlela leyi a kotaka ku wu lawula. Loko moya lowu wu ri karhi wu huma, wu endla leswaku khololwani yi tshavatana. Leswi swi humesa mpfumawulo wo dzika, lowu nga tirhisiwaka ku vulavula.

Bill u vulavula a ri karhi a n’wayitela a ku: “Eku sunguleni, a ndzi geva ntsena loko ndzi dye ngopfu, kambe sweswi ndzi dyondze ku geva ndzi nga heti. Eku sunguleni, a ndzo kota ntsena ku humesa rito rin’we hi nkarhi, hi ndlela leyi: ‘[Koka, mita, geva] Ku [koka, mita, geva] njhani [koka, mita, geva] ke?’ A swi nga olovi. Kutani, mudyondzisi wa mina u ndzi byele leswaku ndzi nwa ginger ale yo tala hikuva swimbyaru-mbyaru swa kona swi ta ndzi pfuna leswaku ndzi geva. Kutani, nkarhi wun’wana ni wun’wana loko Rose a humele ehandle a ya rhendzeleka na Vicki, a ndzi nwa kutani ndzi geva, ndzi nwa ndzi geva. A ndzi tikarhata hi matimba ku endla tano!”

Hambileswi vavabyi lava nga ni xiphiqo xa kholokholo lava endlaka 60 wa tiphesente va tsandzekaka ku vulavula hi khololwani, Bill u endle nhluvuko. Vicki loyi hi nkarhi wolowo a a lava ku hlanganisa malembe mambirhi, u n’wi khutazile handle ko karhala. Bill wa hlamusela: “Vicki a a vulavula na mina kutani a ndzi languta, a yimela nhlamulo. Kambe a ndzi nga swi koti ku n’wi hlamula nikatsongo. A a ndzi vulavurisa nakambe, kambe nhlamulo doo! A siringekile, Vicki a a ya eka mana wakwe, a ku: ‘Byela Tatana a vulavula na mina!’ Marito yakwe ma ndzi tlhavile naswona ma endla leswaku ndzi tiyimisela ku vulavula nakambe.” Leswi tsakiseke Vicki, Rose ni van’wana, Bill u humelerile. Pakani yin’wana yi fikeleriwile.

Ku Weriwa Hi Khombo Rin’wana

Eku heleni ka 1951, Bill na Rose va langutane ni khombo rin’wana. Madokodela, hi ku chava leswaku vuvabyi bya khensa byi nga tlhela byi vuya, ma byele Bill leswaku a tshunguriwa hi ndlela yo hisa tisele leti vuvabyi bya khensa a byi ri eka tona. Bill u pfumerile. Loko vutshunguri byebyo byi hela, a a lunghekele ku ya emahlweni ni vutomi byakwe. A a nga swi tivi leswaku u langutane ni khombo rin’wana!

Ku hundze kwalomu ka lembe. Kutani, siku rin’wana tintiho ta Bill ti ve ni vusindza. Ku suka kwalaho, a a nga ha swi koti ku khandziya switepisi. Endzhakunyana ka kwalaho, u wile loko a ri karhi a famba naswona a tsandzeka ku tlhela a yima. Vukambisisi byi paluxe leswaku vutshunguri bya ku hisa tisele lebyi Bill va n’wi endleke byona (lebyi enkarhini wolowo a byi nga endliwi hi ndlela leyinene ku fana ni namuntlha) byi onhe longo rakwe. U byeriwe leswaku xiyimo xakwe xi ta nyanya. Dokodela un’wana u n’wi byele leswaku “a swi tshembisi” leswaku u ta pona. Bill na Rose va tshoveke mbilu.

Nilokoswiritano, leswaku va lwa ni khombo leri, Bill u nghene exibedlhele ku ringana tin’hweti ta tsevu leswaku a tshunguriwa hi ndlela ya vutiolori. Hambileswi vutshunguri lebyi byi nga xi cincangiki xiyimo xakwe, kambe ku tshama exibedlhele ku byi cincile vutomi byakwe—ku cinca loku ku endleke leswaku a hetelela a tiva Yehovha. Swi endlekise ku yini?

Ku Tiyisiwa Hi Ku Twisisa Xivangelo Xa Makhombo

Eka tin’hweti teto ta tsevu, Bill a a tshama ni vavanuna va 19 lava nga swigono exibedlhele xa Vayuda—hinkwavo va ri Vayuda va Xikhale. Vavanuna lava a va vulavula hi Bibele nhlikanhi wun’wana ni wun’wana. Bill, Mubaptist la nghenaka kereke, a a yingisela ntsena. Kambe loko a huma exibedlhele, a a twe rungula leri eneleke leri endleke leswaku a gimeta hi ku vula leswaku Xikwembu xa Matimba Hinkwawo i xin’we ni leswaku dyondzo ya Vunharhu-un’we yi kanetana ni Bibele. Hikwalaho, Bill a nga ha tlhelelanga ekerekeni yakwe. Nilokoswiritano, a a ri ni xilaveko xo kuma nkongomiso wa moya wa ku langutana ni swiphiqo swa vutomi. Bill u ri: “A ndzi hambeta ndzi kombela mpfuno eka Xikwembu, naswona swikhongelo swa mina swi hlamuriwile.”

Siku rin’wana hi Mugqivela hi 1953, Roy Douglas, wanuna un’wana loyi a a ri muakelani wa vona naswona a tweke hi khombo ra Bill, u n’wi endzerile. Roy la nga Mbhoni ya Yehovha, u kombele ku dyondza Bibele na Bill, kutani Bill a pfumela. Leswi Bill a swi hlayeke eBibeleni ni le bukwini leyi nge “Let God Be True”a swi n’wi pfule mahlo. U rungulele Rose hi leswi a a ri ku swi dyondzeni kutani na yena u hlanganyerile edyondzweni ya kona. Rose u ri: “Ekerekeni, hi byeriwe leswaku vuvabyi i nxupulo lowu humaka eka Xikwembu, kambe dyondzo ya hina ya Bibele yi kombise leswaku a swi tano. Hi titwe hi ntshunxekile.” Bill wa engetela: “Ku dyondza eBibeleni malunghana ni leswi vangaka swiphiqo hinkwaswo, ku katsa ni vuvabyi bya mina, ni ku kuma leswaku vumundzuku lebyi antswaka bya ta, swi ndzi pfune ku amukela xiyimo lexi ndzi nga eka xona.” Hi 1954, Bill na Rose va fikelele pakani yin’wana. Havumbirhi bya vona va khuvuriwile va va Timbhoni ta Yehovha.

Ku Endla Mindzulamiso Leyi Engetelekeke

Hi nkarhi wolowo, vuvabyi bya Bill byi kondze byi endla leswaku a tsandzeka ku ya emahlweni ni ntirho wakwe. Leswaku va kuma mali yo tihanyisa, Bill na Rose va cincane hi mintirho: Bill u sele ekaya na Vicki, naswona Rose u sungule ku tirha eka khampani yo endla swikomba-nkarhi—u tirhe kona malembe ya 35!

Bill wa hlamusela: “Swi ndzi tsakise ngopfu ku khathalela n’wana wa hina wa nhwanyana. Vicki na yena a a swi tsakela. A tsakile, a a tala ku byela un’wana ni un’wana loyi a hlanganaka na yena a ku: ‘Ndzi khathalela Tatana!’ Hi ku famba ka nkarhi, loko a sungula ku nghena xikolo, ndzi n’wi pfunile hi ntirho wakwe wa le xikolweni lowu a a wu endlela ekaya, naswona a hi tala ku tlanga mintlango. Tlhandlakambirhi, ndzi ve ni nkarhi lowunene wa ku n’wi dyondzisa Bibele.”

Ku va kona eminhlanganweni ya Vukreste eHolweni ya Mfumo a ku ri xihlovo xin’wana xa ntsako eka Bill ni ndyangu wakwe. A a heta awara a ri karhi a khwita ku suka ekaya rakwe ku ya eHolweni ya Mfumo, kambe a a nga lahlekeriwi hi minhlangano. Hi ku famba ka nkarhi, endzhaku ko rhurhela endhawini yin’wana ya doroba, Bill na Rose va xave ximovhana, naswona Rose a a chayelela ndyangu ku ya eholweni. Hambileswi Bill a a nga swi koti ku vulavula nkarhi wo leha, u tsarisile eXikolweni xa Vutirheli Bya le Tilweni. Bill wa hlamusela: “A ndzi tsala nkulumo ya mina, makwerhu un’wana a yi nyikela. Endzhaku ka nkulumo, mufambisi wa xikolo a a nyika mina ndzayo ya kona.”

Vanhu vo hambana-hambana evandlheni va pfune Bill ku hlanganyela nkarhi hinkwawo entirhweni wo chumayela. Naswona, a swi va hlamarisanga lava voneke ku tinyiketela ka yena, loko Bill hi ku famba ka nkarhi a hlawuriwa ku va nandza wa vutirheli evandlheni. Kutani, loko a nga ha swi koti ku famba naswona vuvabyi byi tinyika matimba, a a nga ha swi koti ku huma endlwini naswona eku heteleleni a a nga ha hambani ni sangu. Xana a a ta swi kota ku langutana ni khombo leri?

Nchumu Lowu A Wu N’wi Pfuna Ku Hlula Xivundza

Bill u ri: “Leswi a ndzi tshama ekaya siku hinkwaro, ndzi lave ndlela yo hlula xivundza. Loko ndzi nga si va xigono a ndzi rhandza ku teka swifaniso. Kutani ndzi ehlekete hi ku dirowa swifaniso, hambileswi a ndzi nga si tshama ndzi dirowa swifaniso evuton’wini bya mina. Nakambe, ndzi tirhisa voko ra xinene, kambe tlhelo ra mina ra xinene hinkwaro ni tintiho ta mina timbirhi ta voko ra ximatsi swi file. Nilokoswiritano, Rose u xave tibuku to tala leti kombisaka tindlela ta ku dirowa. Ndzi ti dyondzile kutani ndzi sungula ku dyondza ku dirowa hi voko ra mina ra ximatsi. Swifaniso swa mina swo tala a swi nga dirowekanga kahle, kambe eku heteleleni ndzi dyondze ku dirowa kahle.”

Swifaniso leswinene leswi a swi diroweke leswi sweswi swi sasekiseke yindlu ya Bill na Rose swi kombisa leswaku Bill u humelerile ku tlula hilaha a a ehlekete hakona. Bill wa engetela: “Kwalomu ka malembe ya ntlhanu lama hundzeke, voko ra mina ra ximatsi ri sungule ku rhurhumela swinene lerova ndzi boheke ku tshika ku dirowa hi ku helela, kambe vuhungasi lebyi byi ndzi tsakisile ku ringana malembe yo tala.”

Pakani Leyi Seleke

Bill wa rungula: “Se ku hundze malembe ya 50 ku sukela loko swiphiqo swa mina swa rihanyo swi sungurile. Ku hlaya Bibele swa ha ndzi chavelela, ngopfu-ngopfu loko ndzi hlaya Tipisalema ni buku ya Yobo. Naswona ndzi tsakela ku hlaya minkandziyiso ya Sosayiti ya Watch Tower. Ndzi kuma ni xikhutazo lexikulu loko swirho swa vandlha ra ka hina ni valanguteri lava famba-fambaka va endza ni ku rungula mintokoto leyi khutazaka. Ku tlula kwalaho, riqingho leri nghenisiweke ri suka eHolweni ya Mfumo ri ta ekaya ra mina ra pfuna leswaku ndzi yingisela minhlangano, naswona ndzi kuma tikhasete ta vhidiyo ta minongonoko ya ntsombano.

“Ndza nkhensa leswi ndzi katekisiweke hi wansati la nga ni rirhandzu. U ve munghana wa mina lonkulu emalembeni lawa hinkwawo. Nakambe, n’wana wa hina wa nhwanyana loyi sweswi a tirhelaka Yehovha swin’we ni ndyangu wakwe, wa ha ri xihlovo xa ntsako lowukulu. Ndzi nkhensa Yehovha hilaha ku hlawulekeke ku ndzi pfuna ndzi tshama ekusuhi na yena. Namuntlha, tanihi leswi miri wa mina ni rito ra mina swi yaka swi tsana, hakanyingi ndzi tsundzuka marito ya muapostola Pawulo: ‘A hi tshiki, hambiloko munhu loyi hi nga yena ehandle a hlakala, hakunene munhu loyi hi nga yena endzeni wa pfuxetiwa siku ni siku.’ (2 Vakorinto 4:16) Ina, pakani ya mina—i ku tshama ndzi hanyile hi tlhelo ra moya ntsena loko ndza ha hanya.”

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 12]

“Endzhaku ka vuhandzuri, a ndzi tsandzeka ku mita. A ndzi tsandzeka ku vula hambi ku ri rito rin’we. A ndzi ri mbheveve.”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

Bill na Rose namuntlha