Ku Herisa Mboyamelo Wa Rivengo

“Rhandza valala va [wena]”—MATEWU 5:44.

KU HUNDZE masiku yo hlayanyana varhangeri va matiko mambirhi lama nga valala va ri karhi va burisana hi mhaka ya ku rhula. Muungameri la humaka etikweni leri fuweke swinene u hoxe xandla eka bulo leri, a tirhisa nkucetelo wakwe lowukulu ni mano yakwe ku ringeta ku hlanganisa varhangeri lava vambirhi. Kambe makumu ya matshalatshala lawa lamakulu ku ve nhlomulo lowukulu. Ku nga si hela mavhiki ma nga ri mangani, matiko lawa mambirhi a ma ri emadzolongeni lawa magazini wa Newsweek wu ma vuleke “madzolonga yo biha ngopfu ku tlula hinkwawo lawa matiko lawa mambirhi ma tshameke ma va na wona emalembeni ya 20.”

Emisaveni hinkwayo, rivengo ni vulala exikarhi ka tinxaka to hambana-hambana ni mintlawa ya matiko a swi heli, hambileswi varhangeri va matiko ya kona va endlaka hinkwaswo leswi va nga swi kotaka leswaku va swi heta. Mboyamelo wa rivengo wu engeteleka hi xihatla, wu pfurheteriwa hi ku honisa, xihlawuhlawu ni vuxisi. Hambileswi varhangeri va namuntlha va waka va pfuka va ri karhi va lava tindlela ni mintlhantlho leyintshwa, a va swi voni leswaku ntlhantlho lowu yi tlulaka hinkwayo hi wona luwa wa tolweni—ntlhantlho wa khale lowu kumekaka eDyondzweni ya le Ntshaveni. Edyondzweni yoleyo Yesu Kreste u khutaze vayingiseri vakwe leswaku va endla swilo hi ndlela ya Xikwembu. Loko a vulavula hi mhaka yoleyo u vule marito lawa ma tshahiweke laha henhla, lama nge, “Rhandza valala va [wena].” Xikhongotelo xexo a xo va ndlela leyinene ntsena yo tlhantlha xiphiqo xa rivengo ni xihlawuhlawu, kambe hi wona ntsena ntlhantlho lowu tirhaka!

Lava kanakanaka sweswo va bakanya dyondzo ya ku rhandza valala va vona tanihi dyondzo leyi nga pfuniki nchumu naswona yi nga taka yi nga tirhi. Kambe, loko munhu a tidyondzisa ku va ni rivengo, xana a swi twali ku ehleketa leswaku a nga tlhela a tidyondzisa leswaku a nga fanelanga a va ni rivengo? Hikwalaho marito ya Yesu ma khomele vanhu ntshembo wa xiviri. Ma kombisa leswaku swi nga koteka ku herisa vulala lebyi tshameke nkarhi wo leha.

Ehleketa hi xiyimo lexi a xi ri kona hi nkarhi wa Yesu eka vayingiseri vakwe va Vayuda. Valala va vona a va nga ri ekule. Masocha ya Marhoma a ma hambeta ma lawula ndhawu yoleyo, ma tikisela Vayuda hi swibalo leswi tshikilelaka, ma va khoma hi ndlela yo biha, ma va xanisa ni ku tlanga ha vona. (Matewu 5:39-42) Kambe, van’wana a va teka Vayuda-kulobye va ri valala hikwalaho ka timholovo leti nga nyawuriki leti ti tshikiweke ti nga lulamisiwanga naswona ti yeke emahlweni ti vanga ku nga twanani. (Matewu 5:21-24) Xana Yesu hakunene a a langutele leswaku vayingiseri vakwe va rhandza vanhu lava va va twiseke ku vava?

Nhlamuselo Ya Rito Leri Nge “Rirhandzu”

Xo sungula, xiya leswaku hi “rirhandzu,” Yesu a a nga ehleketi hi ku twanana loku ku nga ha vaka ku ri kona exikarhi ka vanghana lavakulu. Rito ra Xigriki ra rirhandzu leri tirhisiweke eka Matewu 5:44 ri huma eka rito leri nge a·gaʹpe. Rito leri ri ni mongo wa rirhandzu leri kongomisiwaka kumbe ku lawuriwa hi nsinya wa nawu. Entiyisweni a ri vuli ku rhandza munhu hi ku va u n’wi tsakela. Rirhandzu ro tano ri susumetela munhu ku navelela van’wana leswinene, ku nga khathariseki leswaku va tikhome njhani, hikuva ri kongomisiwa hi nsinya wa nawu wo lulama. Hikwalaho, rirhandzu ra a·gaʹpe a ri na mhaka ni vulala lebyi nga kona exikarhi ka vanhu. Yesu u kombise rirhandzu ro tano hi ku ka a nga rhukananga masocha ya Marhoma lama n’wi beleleke, kambe u khongele a ku: “Tatana, va rivalele, hikuva a va swi tivi leswi va swi endlaka.”—Luka 23:34.

Xana hi nga rindzela leswaku vanhu vo tala emisaveni va amukela tidyondzo ta Yesu naswona va sungula ku rhandzana? Doo, hikuva Bibele yi kombisa leswaku misava leyi yi ta ya emahlweni yi tipeta ekhombyeni. Timotiya wa Vumbirhi 3:13 yi profetile: “Vanhu vo homboloka ni vaxisi va ta ya emahlweni va nyanya evubihini bya vona.” Nilokoswiritano, vanhu van’wana va nga fularhela mboyamelo wa ku vengana kutani va yi tiva kahle misinya ya milawu leyinene, hi ku dyondza Bibele. Rhekhodo yi kombisa kahle leswaku vanhu vo tala va dyondze ku lwisana ni gandlati ra rivengo leri va baka ematlhelo hinkwawo. Vona leswi humeleleke hakunene eka vanhu va nga ri vangani.

Ku Dyondza Ku Rhandza

José, loko a ri ni malembe ya 13 u sungule ku lwela tiko tanihi xirho xa ntlawa wa vutherorisi.a A a dyondzisiwe ku venga vanhu lava ku vuriweke leswaku hi vona va endleke vubihi lebyi a byi n’wi rhendzerile. Loko swi koteka, xikongomelo xakwe a ku ri ku va heta. Loko José a vona vanghana vakwe vo tala va fa, u sungule ku va ni rivengo lerikulu naswona a lava ku rihisela. Loko a ri karhi a endla tibomo leti jikijeriwaka kunene, a a tivutisa, ‘Ha yini ku ri ni maxangu yo tarisa xileswi? Loko Xikwembu xi ri kona, xana a xi ma voni nikatsongo?’ Minkarhi yo tala a a rila, a pfilunganyekile ni ku tshikileleka.

Eku heteleleni José u yile evandlheni ra kwalaho ra Timbhoni ta Yehovha. Enhlanganweni wo sungula lowu a yeke eka wona, u vhele a swi lemuka xikan’we-kan’we leswaku ku ni moya wa rirhandzu. Un’wana ni un’wana u n’wi xewete hi ndlela ya rirhandzu ni ya xinghana. Hi ku famba ka nkarhi, bulo leri xihloko xa rona a xi ku, “Ha Yini Xikwembu Xi Pfumelele Vubihi?” ri n’wi nyike tinhlamulo ta swivutiso leswi a a tivutisa swona.b

Hi ku famba ka nkarhi, vutivi lebyi engetelekeke lebyi humaka eBibeleni byi endle leswaku José a cinca ndlela leyi a hanyaka ha yona ni ndlela leyi a ehleketaka ha yona. U dyondze leswaku “loyi a nga rhandziki u tshama eku feni. Mani na mani la vengaka . . . i mudlayi, naswona . . . a ku na mudlayi loyi vutomi lebyi nga heriki byi tshamaka eka yena.”—1 Yohane 3:14, 15.

Kambe, swi ve ntlhontlho ku hambana ni vanghana vakwe va matherorisi. Nkarhi wun’wana ni wun’wana loko a ya eHolweni ya Timbhoni ta Yehovha, a vekiwe tihlo. Khale ka vanghana vakwe van’wana va kale va ya ni le minhlanganweni yo hlayanyana leswaku va kuma xivangelo lexi cinceke José hi ndlela leyi. Loko va tiyisekile leswaku a a nga ri muxengi kumbe a nga ta va khombo eka vona, va n’wi tshikile. Loko a ri ni malembe ya 17, José u khuvuriwile, a va Mbhoni ya Yehovha. Hi ku hatlisa u sungule ku chumayela nkarhi hinkwawo. Ematshan’weni yo endla marhengu ya ku dlaya vanhu, sweswi u va tisela rungula ra rirhandzu ni ntshembo!

Ku Hahlula Mindzilakano Ya Xihlawuhlawu Xa Rixaka

Xana swirho swa mintlawa ya tinxaka leti nga faniki ti nga swi kota ku hahlula mindzilakano ya rivengo leyi yi ti hambaniseke? Ehleketa hi ntlawa wa Timbhoni ta Yehovha lowu vulavulaka Xiamharic le London, eNghilandhi. Ntlawa wolowo wu ni vanhu va kwalomu ka 35—lava 20 va humaka le Etiyopiya naswona lavan’wana va 15 va humaka le Eritrea. Va gandzela swin’we hi ku rhula ni hi vun’we ku nga khathariseki leswaku eAfrika, Maeritrea ni Maetopiya ma ha ku lwa nyimpi ya manghezi ni mabunu.

Ndyangu wun’wana wa Mbhoni ya le Etiyopiya wu yi byele wu ku: ‘U nga pfuki u tshembe Maeritrea!’ Kambe sweswi, a ngo va tshemba ntsena Vakreste-kulobye va Maeritrea, kambe u va vitana vamakwavo! Hambileswi Maeritrea lawa kahle-kahle ma vulavulaka ririmi ra Xitigrinya, ma hlawule ku dyondza Xiamharic—ririmi leri vulavuriwaka hi vamakwavo va Maetopiya—leswaku va ta dyondza na vona Bibele. Mawaku vumbhoni lebyinene swonghasi bya matimba ya rirhandzu ra Xikwembu tanihi “xiboho lexi hetisekeke xa vun’we.”—Vakolosa 3:14.

Ku Rivala Swa Nkarhi Lowu Hundzeke

Kambe ku vuriwa yini hiloko munhu a tshame a khomiwa hi ndlela yo biha? Xana a hi nchumu lowu tolovelekeke ku bimbindzela mahlundzu eka lava n’wi xaniseke? Ehleketa hi Manfred, Mbhoni ya le Jarimani. U hete malembe ya tsevu ya vutomi byakwe a ri ejele ra Makhomunisi, ntsena hileswi a a ri Mbhoni ya Yehovha. Xana u tshame a titwa a venga vatshikileri vakwe kumbe a navela ku rihisela? U hlamule a ku: “E-e.” Hi ku ya hi phepha-hungu ra le Jarimani leri vuriwaka Saarbrüker Zeitung, Manfred u hlamuserile: “Ku endla nchumu wo biha kumbe ku rihisela . . . swi sungula moya lowu nga ta tshamela ku vanga vubihi lebyintshwa.” Swi le rivaleni leswaku Manfred a a tirhisa marito ya Bibele lama nge: “Mi nga tlheriseli swo biha hi swo biha hambi eka mani. . . . Loko swi koteka, swi titshege hi n’wina, vanani ni ku rhula ni vanhu hinkwavo.”—Varhoma 12:17, 18.

Misava Leyi Nga Riki Na Rivengo!

Timbhoni ta Yehovha a ti vuli leswaku ti hetisekile emhakeni leyi. Hakanyingi ti kuma leswaku ku rivala vulala ni rivengo ra nkarhi lowu hundzeke a swi olovi. Swi lava matshalatshala lama yaka emahlweni ni ku tirha hi matimba leswaku ti swi kota ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele evuton’wini bya tona. Kambe hi ntolovelo, Timbhoni ta Yehovha i xikombiso xa xiviri xa leswaku matimba ya Bibele ma swi kota ku herisa rivengo. Hi nongonoko wa tidyondzo ta le kaya ta Bibele, Timbhoni ti pfuna vanhu va magidi lembe ni lembe ku hlula xihlawuhlawu ni rivengo.c (Vona bokisi leri nga ni xihloko lexi nge “Ndzayo Ya Bibele Yi Pfuna Ku Herisa Rivengo.”) Ku humelela koloko ko va xikombiso ntsena xa nongonoko wa misava hinkwayo wa dyondzo leyi ku nga riki khale yi nga ta pfuna ku herisa rivengo ni swivangelo swa rona hi ku helela. Nongonoko lowu wu taka wu ta kongomisiwa hi Mfumo wa Xikwembu kumbe hulumendhe ya misava hinkwayo. Yesu u hi dyondzise ku khongelela Mfumo wolowo eXikhongelweni xa Hosi, loko a ku: “Mfumo wa wena a wu te.”—Matewu 6:9, 10.

Bibele yi tshembisa leswaku ehansi ka vulanguteri bya hulumendhe ya le tilweni, “misava yi ta tala hi ku tiva Yehovha.” (Esaya 11:9; 54:13) Kutani marito lama talaka ku tshahiwa ya muprofeta Esaya ma ta hetisaka emisaveni hinkwayo: “[Xikwembu xi] ta avanyisa exikarhi ka matiko, [xi] lulamisa timhaka ta vanhu vo tala. Kutani va ta fula mabanga ya vona ma va swikomu ni mafumu ya vona ma va swikhutulo. Tiko a ri nge tlakuseli tiko rin’wana banga, naswona a va nge he dyondzi nyimpi.” (Esaya 2:4) Kutani Xikwembu xi ta wu herisa hi ku helela mboyamelo lowo biha wa rivengo.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 11]

Ndzayo Ya Bibele Yi Pfuna Ku Herisa Rivengo

● “Tinyimpi ti huma exihlobyeni xihi naswona ku lwa loku nga exikarhi ka n’wina ku huma exihlobyeni xihi? Xana a ku humi eka xona xihlovo lexi, ku nga, eku naveleni ka n’wina ntsako wa swa nyama loku kwetlembetanaka eka swirho swa n’wina ke?” (Yakobo 4:1) Ku lwa ni vanhu van’wana hakanyingi ku nga hluriwa loko hi dyondza ku lawula ku navela ka vutianakanyi.

● “Mi nga veki tihlo etimhakeni ta n’wina ntsena, kambe ni le timhakeni ta van’wana.” (Vafilipiya 2:4) Ku rhangisa leswi van’wana va swi tsakelaka emahlweni ka swa wena i ndlela yin’wana ya ku herisa tinyimpi leti vaka kona swi nga fanelanga.

● “Tshika ku hlundzuka, siya vukarhi; u nga kariheli ku endla swo biha.” (Pisalema 37:8) Hi nga swi kota naswona hi fanele hi yi herisa mimboyamelo leyi nga ni khombo.

● “Xikwembu . . . hi munhu un’we xi endle matiko hinkwawo ya vanhu, leswaku va tshama ehenhla ka vuandlalo hinkwabyo bya misava.” (Mintirho 17:24, 26) A hi swinene ku titwa hi tlakukele vanhu va rixaka rin’wana, tanihi leswi hinkwerhu ka hina hi nga swirho swa ndyangu wun’we wa vanhu.

● “Mi nga endli nchumu hi ku kanetana kumbe hi ku tikurisa, kambe hi mianakanyo yo titsongahata mi teka van’wana va ri lava tlakukeke eka n’wina.” (Vafilipiya 2:3) I vuphukuphuku ku tekela van’wana ehansi—hikuva hakanyingi vanhu van’wana va ni timfanelo ni vuswikoti lebyi hina hi nga riki na byona. Ku hava rixaka kumbe ndhavuko wo karhi lowu nga ni timfanelo hinkwato letinene.

● “Kunene, loko ntsena hi ri ni nkarhi lowunene wa swona, a hi endleleni hinkwavo leswi nga swinene.” (Vagalatiya 6:10) Ku teka goza ra ku va la nga ni vunghana naswona la pfunaka eka van’wana, ku nga khathariseki leswaku i va rixaka kumbe ndhavuko wihi, swi nga pfuna swinene ku herisa xiphiqo xa ku nga twanani.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 8, 9]

Timbhoni ta Maetopiya ni ta Maeritrea ti gandzela swin’we hi ku rhula

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Manfred, la poneke ejele ra Makhomunisi, u hlule rivengo

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Bibele yi nga pfuna ku hahlula mindzilakano leyi hambanisaka vanhu