Ha Yini U Fanele U Va Mudyondzisi?

“Vadyondzisi vo tala va hlawula ntirho lowu hikwalaho ka leswi wu pfunaka vanhu. [Ku dyondzisa i] ku tiyimisela ku antswisa vutomi bya vana.”—Teachers, Schools, and Society.

HAMBILESWI vadyondzisi van’wana va endlaka swi vonaka swi olova ku dyondzisa, ku dyondzisa ku nga ha va ni swiphiqo swo tala ngopfu—ku dyondzisa tlilasi leyi nga ni vana vo tala, ntirho wo tala wo tsala, swinawa-nawana swo tala, swichudeni swo sihalala ni muholo lowu nga nyawuriki. Pedro, mudyondzisi wa le Madrid, eSpaniya, u swi vekisa xileswi: “A hi matlangwana ku va mudyondzisi. Swi lava ku tiyimisela lokukulu ngopfu. Hambileswi ku nga ni swiphiqo, ndza ha teka ku dyondzisa ku ri ntirho wa nkoka, ku nga ri ntirho ntsena wa leswaku ndzi kuma mali.”

Eswikolweni leswi kumekaka emadorobeni lamakulu ematikweni man’wana, ku dyondzisa ku nga ha va ntlhontlho lowukulu. Swidzidzirisi, vugevenga, ku hohloka ka mahanyelo, naswona minkarhi yin’wana ku nga khathali ka vatswari swi hoxa xandla swinene eka mahanyelo ya vana ni ku tikhoma ka vona. Moya wa ku xandzuka wo va tshamela maxelo. Kutani, ha yini vanhu vo tala swonghasi lava dyondzekeke, va hlawula ku va vadyondzisi?

Leemarys na Diana i vadyondzisi eDorobeni ra New York. Va khathalela vana va tindzumulo ku fikela loko va fika emalembeni ya khume. Havumbirhi va swi kota ku vulavula tindzimi timbirhi (Xinghezi ni Xipaniya) naswona va khathalela ngopfu vana lava vulavulaka Xipaniya ni Xiputukezi. Hi va vutise xivutiso lexi . . .

I Yini Lexi Nga Xikhutazo Eka Mudyondzisi?

Leemarys u te: “I yini lexi ndzi susumetaka? Hileswi ndzi rhandzaka vana. Ndza swi tiva leswaku eka vana van’wana, hi mina ntsena loyi a va seketelaka eka matshalatshala ya vona.”

Diana u te: “Ndzi khathalele n’wana wa makwerhu loyi a a ri ni malembe ya nhungu, loyi a swi n’wi tikela ku dyondza—ngopfu-ngopfu ku hlaya. A swi tsakisa ku n’wi vona, yena ni van’wana va dyondza! Hikwalaho ndzi endle xiboho xa ku nghenela ntirho wa ku dyondzisa, kutani ndzi tshike ntirho wa mina ebanki.”

Xalamuka! yi vutise xivutiso lexi fanaka eka vadyondzisi lava humaka ematikweni yo hlayanyana, naswona hi leti tin’wana tinhlamulo leti yi ti kumeke.

Giuliano, wa le Italiya la nga emalembeni ya va-40, u hlamusele a ku: “Ndzi hlawule ntirho lowu hileswi wu ndzi tsakiseke loko ndza ha ri xichudeni (exineneni). Ndzi wu vona wu lava vutlhari naswona wu khutaza van’wana. Ku hiseka ka mina ko sungula ku ndzi pfunile leswaku ndzi hlula swihinga leswi ndzi langutaneke na swona loko ndza ha ku sungula.”

Nick, wa le New South Wales, eAustralia, u te: “Munhu a nga dyondza swo tala eka vuthicara. Ndzi kume leswaku ndza swi tsakela ku dyondzisa, naswona swichudeni na swona swi vonaka swi tsakela ndlela leyi ndzi dyondzisaka ha yona.”

Hakanyingi xikombiso xa vatswari hi xona lexi endleke leswaku vana va vona va nghenela vudyondzisi. William, wa le Kenya, u hlamule xivutiso xa hina: “I tatana la endleke leswaku ndzi navela ku dyondzisa, yena a a ri mudyondzisi le ndzhaku hi 1952. Ku tiva leswaku ndzi ni nkucetelo eka ndlela leyi vantshwa va ehleketaka ha yona hi swona leswi ndzi pfuneke leswaku ndzi tama ndzi ri mudyondzisi.”

Rosemary, loyi na yena a tshamaka eKenya, u ri: “Minkarhi hinkwayo a ndzi navela ku pfuna vanhu lava nga exiyin’weni xa le hansi. Hikwalaho a ndzi fanele ndzi endla xiboho xa ku va muongori kumbe mudyondzisi. Kutani ntirho wa ku dyondzisa wu humelele ku sungula. Leswi ndzi nga manana, swi engetele ngopfu rirhandzu ra mina ra ku dyondzisa.”

Berthold, wa le Düren, eJarimani, a a ri ni xivangelo xin’wana xa ku dyondzisa: “Nsati wa mina u ndzi khorwisile leswaku ndzi nga va mudyondzisi lonene.” Naswona swi ve tano. Wa engetela: “Sweswi ntirho wa mina wu ndzi tisela ntsako lowukulu. Mudyondzisi a nge swi koti ku va mudyondzisi lonene, la humelelaka, la khutazaka naswona la enerisekeke, loko a nga wu voni nkoka wa dyondzo naswona a nga va tsakeli vantshwa.”

Masahiro, mudyondzisi wa Mujapani wa le Dorobeni ra Nakatsu, u te: “Lexi ndzi endleke leswaku ndzi va mudyondzisi hileswi ndzi veke ni mudyondzisi lonene elembeni ra mina ro sungula esekondari. A a hi dyondzisa hi ku tinyiketela ka xiviri. Naswona xivangelo-nkulu lexi endleke leswaku ndzi ya emahlweni ni ntirho wa ku dyondzisa, hileswi ndzi rhandzaka vana.”

Yoshiya, loyi sweswi a nga ni malembe ya 54 hi vukhale, loyi na yena a nga wa le Japani, a tirha ntirho lowu a wu n’wi holela kahle efemeni kambe a tivona a ri hlonga ra yona ni ra ku tshama a ri endleleni. “Siku rin’wana ndzi tshame ndzi tivutisa ndzi ku, ‘Xana ndzi ta hanyisa xileswi ku fikela rini?’ Ndzi endle xiboho xa ku lava ntirho lowu pfunaka vanhu, ku nga ri swilo. Ntirho wo dyondzisa wu hlawulekile. U tirha ni vantshwa. Wu fambisana ni vumunhu.”

Valentina, wa le St. Petersburg, eRhaxiya, na yena wa swi tsakela ku va mudyondzisi. U te: “Ndzi lo tihlawulela ku va mudyondzisi. Ndzi ni malembe ya 37 ndzi dyondzisa exikolweni xa tindzumulo. Ndza swi tsakela ku va ni vana, ngopfu-ngopfu lavatsongo. Ndza wu rhandza ntirho wa mina, hi yona mhaka leyi ndzi nga siki tekaka mudende.”

William Ayers, loyi a nga mudyondzisi, u tsarile: “Vanhu va vitaniwa leswaku va ta dyondzisa hikuva va rhandza vana ni vantshwa, kumbexana hikuva va rhandza ku va na vona, va va vona loko va kula naswona va sungula ku endla swilo swo karhi, va va ni vuswikoti lebyikulu, va va ni vutlhari lebyikulu, va va ni matimba swinene emisaveni. . . . Vanhu va dyondzisa . . . tanihi ndlela yo nyika van’wana nyiko. Ndzi dyondzisa hi xikongomelo xo endla misava leyi yi va ndhawu yo antswa.”

Ina, hambileswi ku nga ni swirhalanganya swin’wana, vavanuna ni vavasati va madzana va kokeleka entirhweni wo dyondzisa. Hi yihi mintlhontlho yin’wana leyikulu leyi va langutanaka na yona? Xihloko lexi landzelaka xi ta tlhuvutsa xivutiso xexo.

[Bokisi leri nga eka tluka 6]

Swiringanyeto Swa Ku Vulavurisana Exikarhi Ka Mutswari Ni Mudyondzisi

✔ Tiva vatswari va vana. Leswi a hi ku tlanga hi nkarhi. I ku tirhisa nkarhi hi vutlhari. I nkarhi lowunene wa ku endla vuxaka ni vanhu lava u nga ta va u tirhisana na vona.

✔ Tiveke exiyin’weni xa mutswari loko u vulavula—u nga tikurisi. U nga vulavuli hi ndlela ya vuthicara.

✔ Loko u vulavula malunghana ni vana, vulavula hi rungula leri akaka. Ku bumabumela swi tisa vuyelo lebyinene ku tlula ku sola-sola. Hlamusela leswi vatswari va nga swi endlaka ku pfuna n’wana leswaku a pasa.

✔ Nyika vatswari nkarhi wa ku vulavula, kutani u rhiya ndleve.

✔ Twisisa xiyimo xa le kaya ka n’wana yoloye. Loko swi koteka, endzela eka vona.

✔ Veka siku leri mi nga ta tlhela mi vonana ha rona. I swa nkoka leswaku u landzelela leswi mi buleke ha swona. Swi kombisa leswaku wa va tsakela hakunene.—Swi sekeriwe eka buku leyi nge Teaching in America.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

‘Tatana na yena a a ri mudyondzisi.’—WILLIAM, KENYA

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

“Ndza swi tsakela ku tirha ni vana.”—VALENTINA, RHAXIYA

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

“Ntirho wo dyondzisa wu hlawulekile. U tirha ni vantshwa.”—YOSHIYA, JAPANI