Ndzima 20

Ndzi Nga Tirhisana Njhani Ni Mudyondzisi Wa Mina?

Tsala vito ra mudyondzisi loyi u n’wi rhandzaka. ․․․․․

Ha yini u n’wi rhandza mudyondzisi yoloye? ․․․․․

Tsala vito ra mudyondzisi loyi swi ku tikelaka swinene ku n’wi rhandza. ․․․․․

U NGA swi kota ku tihlawulela vanghana kambe loko wa ha kula, a wu nge swi koti ku hlawula vadyondzisi va wena. Kumbexana wa va rhandza hinkwavo. David la nga ni malembe ya 18 u ri: “A ndzi kalanga ndzi va ni xiphiqo ni vadyondzisi va mina hinkwavo. A ndzi va xixima naswona a va ndzi rhandza.”

Kasi hi hala tlhelo, u nga ha va u ri ni mudyondzisi la fanaka ni loyi a hlamuseriweke hi Sarah la nga ni malembe ya 11. U ri: “U ni mona. A ndzi swi twisisi swilo leswi a ringetaka ku hi dyondzisa swona. Loko a hlamusela dyondzo yo karhi a nga dziki eka yona kumbe loko o kala a hlamusela, u hi byela swilo swo tala swinene.” Leswaku u tirhisana ni mudyondzisi wa wena, u fanele u rhanga u tiva leswaku hi xihi xiphiqo lexi u nga na xona ha yena. Loko se u xi tiva xiphiqo xa kona, u ta swi kota kahle ku xi hlula. Fungha hi ✔ eka (ma-)bokisi leri nga laha hansi kumbe u tsala xivangelo xa wena n’wini.

□ Swa ndzi tikela ku twisisa mudyondzisi wa mina

□ Ndzi vona onge ndzi fanele ndzi pasela ehenhla

□ Ndzi vona onge ku ni lava khomiwaka hi ndlela yo hlawuleka

□ Ndzi tshinyiwa swinene ku tlula ndlela leyi ndzi faneleke ndzi tshinyiwa ha yona

□ Ndzi vona onge ndzi languteriwa ehansi

□ Swin’wana ․․․․․

U nga endla yini leswaku u antswisa xiyimo lexi? Goza ro sungula i ku tirhisa ndzayo leyi nyikeriweke hi muapostola Petro. U tsale a ku: “Hinkwenu ka n’wina vanani ni mianakanyo leyi fanaka, mi kombisa ntlhaveko wa xinakulobye.” (1 Petro 3:8) I yini lexi nga ha ku susumetelaka ku va ni ntwela-vusiwana eka mudyondzisi loyi u vonaka onge u ni mona? Xiya timhaka tin’wana leti nga ntiyiso malunghana ni vadyondzisi leti nga ha ku pfunaka.

Vadyondzisi a va hetisekanga. Vadyondzisi na vona va ni mikhuva yo karhi, swiphiqo naswona va nga ha ya hi nghohe. Mudyondzisiwa Yakobo u tsarile a ku: “Loko mani na mani a nga va khunguvanyisi van’wana hi rito, loyi i munhu la hetisekeke, la kotaka ku lawula ni miri wakwe hinkwawo.” (Yakobo 3:2) Brianna la nga ni malembe ya 19 u ri: “Mudyondzisi loyi a a ndzi dyondzisa tinhlayo a a nga lehisi mbilu naswona minkarhi yo tala a a hi holovela. Kutani a swi hi tikela ku n’wi xixima.” I yini leswi endleke leswaku a endla sweswo? Brianna u ri: “Minkarhi hinkwayo vana etlilasini a va nga lawuleki naswona a va tikhoma hi ndlela yo biha leswaku va ta khunguvanyisa mudyondzisi yoloye.”

A swi kanakanisi leswaku wa tsaka loko mudyondzisi a honisa swihoxo swa wena, ngopfu-ngopfu loko u tshikilelekile swinene. Xana u nga endla hilaha ku fanaka eka mudyondzisi wa wena? Laha tsala hi xiendlakalo xo karhi xa sweswinyana xa le xikolweni nileswaku i yini lexi nga ha vaka xi endle leswaku mudyondzisi wa wena a tikhoma hi ndlela leyi a tikhomeke ha yona.

․․․․․

Ku ni vana lava vadyondzisi va va rhandzaka. Xiya swiphiqo leswi vadyondzisi va wena va langutanaka na swona: Xana i swichudeni swingani etlilasini leyi u nga eka yona leswi swi lavaka ku va kwalaho? I swingani leswi lavaka ku va kona kwalaho leswi tiyimiseleke naswona swi kotaka ku yingisela dyondzo yin’we ku ringana hafu ya awara kumbe ku tlula? I swichudeni swingani leswi tshikiselaka timbitsi eka vadyondzisi va swona swi tlhela swi va khoma hi ndlela ya nsele? Kutani tianakanye u kume ntirho wa ku dyondzisa tintangha ta wena ta 20, 30, kumbe ku tlula naswona mhaka leyi u nga ta dyondzisa ha yona i yin’wana ya leti va nga rhandziki ku ti dyondza. Xana a wu nga ta tsakela ku vulavula ngopfu ni vana lava tsakisiwaka hi leswi u swi dyondzisaka?

I ntiyiso leswaku u nga ha nyangatseka loko u vona leswaku mudyondzisi u ya hi nghohe hi vomu. Natasha u vula leswi landzelaka malunghana ni un’wana wa vadyondzisi va yena: “A a hi nyika ntirho a tlhela a vula siku leri a nga ta wu lava ha rona kambe minkarhi hinkwayo eka vana lava nga tsalangiki ntirho a a twisisa ntsena lava ngheneleke mintlango—eka lavan’wana a a nga lavi ku twa nchumu. Leswi a a swi endla hikuva a a ri mupfuneti wa muleteri.” Loko ku endleka nchumu lowu fanaka ni le ka wena, tivutise, ‘Xana swilaveko swa mina swa dyondzo swi biwa hi makatla?’ Loko swi nga ri tano, ha yini u fanele u hlundzuka kumbe u va ni mavondzo?

Tsala leswi u nga swi endlaka leswaku u komba mudyondzisi wa wena leswaku wa swi tlangela leswi a swi dyondzisaka.

․․․․․

Vadyondzisi a va twisisi swichudeni. Minkarhi yin’wana ku nga fani ka vumunhu kumbe ku nga twisisani ko karhi ku nga endla u nga twani ni mudyondzisi wa wena. Ku vutisa swivutiso swi nga ha langutiwa ku ri ku delela kumbe ku endla mafenya swi nga langutiwa ku ri ku pfumala xichavo kumbe vuphukuphuku.

U nga endla yini loko u nga twisisiwi? Bibele yi ri: “Mi nga tlheriseli swo biha hi swo biha hambi eka mani. . . . Loko swi koteka, swi titshege hi n’wina, vanani ni ku rhula ni vanhu hinkwavo.” (Varhoma 12:17, 18) Kutani ringeta ku nga pfuki mudyondzisi wa wena. Papalata timholovo leti nga fanelangiki. U nga endli leswaku mudyondzisi wa wena a va ni swivangelo leswi twalaka swa ku vilela. Entiyisweni, ringeta ku va ni xinghana. U nga ha vutisa, ‘Ndzi va ni xinghana? Eka yena?’ Ina, tikhome hi ndlela leyinene u xeweta mudyondzisi wa wena hi xichavo loko u fika etlilasini. Loko u tshamela ku n’wi kombisa xichavo hambi ku ri ku n’wayitela nkarhi na nkarhi swi nga ha cinca langutelo ra yena hi wena.—Varhoma 12:20, 21.

Hi xikombiso, Ken a a ri ni vadyondzisi lava minkarhi yo tala a va n’wi teka a ri ni langutelo ro biha. U ri: “Ndzi ni tingana swinene naswona a ndzi nga va vulavurisi vadyondzisi va mina.” Xana u langutane njhani ni xiphiqo lexi? “Eku heteleleni ndzi xiye leswaku minkarhi yo tala vadyondzisi va mina a va lava ku ndzi pfuna. Hikwalaho ndzi tivekele pakani ya ku tiva vadyondzisi va mina hinkwavo ha un’we-un’we. Endzhaku ka loko ndzi endle tano, ndzi sungule ku pasa kahle.”

I ntiyiso leswaku a hi minkarhi hinkwayo u nga ta tsakeriwa hi mudyondzisi wa wena loko u tikhoma u tlhela u vulavula hi ndlela leyi nga ni xinghana. Kambe lehisa mbilu. Hosi Solomoni u tsarile a ku: “Ku lehisa mbilu ni ku vulavula hi moya wo rhula swi nga khorwisa mufumi [kumbe mudyondzisi] kutani swi hlula xiphiqo xihi ni xihi.” (Swivuriso 25:15, Contemporary English Version) Tshama u rhurile naswona u vulavula u rhurile loko u nga khomiwi kahle. Mudyondzisi wa wena a nga ha tlhela a kambisisa langutelo leri a nga na rona ha wena.—Swivuriso 15:1.

Loko mudyondzisi wa wena a nga ku twisisi kumbe a nga ku khomi kahle, u tala ku endla yini?

․․․․․

Hi wihi nchumu lowunene lowu u nga wu endlaka?

․․․․․

Ku Tlhantlha Swiphiqo Swo Karhi

U fanele u rhanga u twisisa ku tsana ka mudyondzisi wa wena. U nga endla yini leswaku u tlhantlha xiphiqo xo karhi? Hi xikombiso, u nga langutana njhani ni swivilelo leswi landzelaka?

Ndzi fanele ndzi pasa kahle. Katrina u ri: “Minkarhi hinkwayo a ndzi pasa kahle swinene. Kambe lembe rin’wana mudyondzisi wa mina wa sayense u ndzi feyirisile. A ndzi fanele ndzi pase kahle. Vatswari va mina va vulavule ni nhloko ya xikolo. Kambe yi lo tsala leswaku ndzi pasilenyana, hikwalaho a ndza ha hlundzukile swinene.” Loko u langutane ni xiphiqo lexi fanaka, u nga tshameli ku hehla mudyondzisi wa wena. Ku ri na sweswo, dyondza swo karhi eka Natani, munhu loyi ku vulavuriweke ha yena eBibeleni. A a fanele a ya endla ntirho wo tika wa ku paluxa xidyoho lexikulu xa Hosi Davhida. Natani a nga fikanga exigodlhweni a hehla Davhida hi ndlela ya tihanyi kambe u ye eka yena a fika a vulavula na yena hi ndlela ya vutlhari.—2 Samuwele 12:1-7.

Hilaha ku fanaka, u nga ha ya eka mudyondzisi wa wena hi ku titsongahata naswona u rhurile. Loko u hlundzuka kumbe u hehla mudyondzisi wa wena hileswaku a nga wu endli kahle ntirho wa yena, a mi nge vi vanghana. Ringeta ku vulavurisana na yena tanihi ntswatsi. Rhanga hi ku kombela mudyondzisi wa wena leswaku a ku pfuna u twisisa ndlela leyi a va pasisaka ha yona vana va xikolo. Solomoni u tsarile a ku: “Rhanga u yingisela u nga si hlamula. Loko u nga yingiseli, u tiendla xiphukuphuku naswona wa rhukana.” (Swivuriso 18:13, Today’s English Version) Loko se u yingiserile, u nga ha swi kota ku vona laha u vonaka onge ku endliwe xihoxo. Hambiloko ndlela leyi u pasaka ha yona yi nga cinci, ndlela leyi u wupfeke ha yona swi nga ha endleka yi tsakisa mudyondzisi wa wena.

Ndzi vona onge mudyondzisi wa mina u ya hi nghohe. Anakanya hi ntokoto wa Rachel. Minkarhi hinkwayo loko swikolo swi pfala a a va a pasele ehenhla. Kutani loko a fika eka Ntangha ya ntlhanu swilo swi cincile. Rachel u ri: “Mudyondzisi wa mina u ringete hi matimba ku ndzi feyirisa.” A ku ri yini xiphiqo? Mudyondzisi yoloye u swi veke erivaleni eka Rachel ni le ka mana wa yena leswaku a a nga byi rhandzi vukhongeri bya vona.

Xana ku humelele yini? Rachel u ri: “Nkarhi hinkwawo loko swi va erivaleni leswaku mudyondzisi loyi a a ndzi feyirisa hikwalaho ka leswi a a ndzi venga, Manana a a ta ya na mina exikolweni leswaku a ya burisana na yena hi mhaka leyi. Eku heteleleni, u tshikile ku ndzi tikisela swilo.” Loko u langutane ni ntlhontlho lowu fanaka, vana ni xivindzi xo vulavula ni vatswari va wena hi wona. A swi kanakanisi leswaku va ta tsakela ku vulavurisana ni mudyondzisi wa wena kumbexana ni vafambisi va xikolo leswaku va tlhantlha xiphiqo lexi.

U Nga Languti Swa Namuntlha Ntsena

I ntiyiso leswaku swiphiqo swin’wana swa wena a swi nge tlhantlhiwi hi ku olova. Minkarhi yin’wana u fanele u tiyisela. Tanya u ri: “Un’wana wa vadyondzisi va mina a a ri ni langutelo ro biha eka swichudeni swa yena. A a tala ku hi tseketsela a vula leswaku hi swiphukuphuku. Eku sunguleni a ndzi rila, kambe ndzi dyondze ku nga swi yisi enhlokweni loko a hi tseketsela. Ndzi dzikise mianakanyo ya mina eka ntirho wa mina kutani ndzi khomeka loko ku ri nkarhi wa yena wo dyondzisa. Hikwalaho, a a nga ndzi karhati ngopfu naswona a ndzi ri un’wana wa swichudeni swi nga ri swingani leswi a swi pasa kahle. Endzhaku ka malembe mambirhi, mudyondzisi yoloye u hlongoriwile.”

Dyondza ku tiyisela loko u karhatiwa hi mudyondzisi naswona u ta va ni vutshila bya nkoka evuton’wini—lebyi nga ta ku pfuna loko u ri ni muthori la ku tikiselaka vutomi. U ta tlhela u dyondza ku tlangela vadyondzisi lavanene loko wo tshuka u ve na vona.

MATSALWA

“Hikokwalaho, swilo hinkwaswo, leswi mi lavaka vanhu va swi endla eka n’wina, na n’wina mi fanele mi swi endla eka vona.”—Matewu 7:12.

XITSUNDZUXO

Loko u anakanya leswaku mudyondzisi wa wena wa phirha, dzikisa mianakanyo ya wena eka leswi a vulavulaka ha swona ku nga ri eka yena. Tsala tinhla, kombela rungula leri engetelekeke hi xichavo naswona u hisekela ku tiva dyondzo yoleyo. Ku hiseka ka wena ku nga ha endla leswaku ni van’wana va hiseka.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Swi nga ha endleka leswaku mudyondzisi wa wena se u ni nkarhi wo leha a ri karhi a dyondzisa. Hikwalaho swi nga ha n’wi tikela ku tshama a ri karhi a hisekela dyondzo leyi a yi dyondzisaka ku fana ni le ku sunguleni.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Leswaku ndzi pfuneka ku endla leswaku dyondzo leyi ndzi phirhaka yi tsakisa, ndzi ta ․․․․․

Loko ndzi vona onge mudyondzisi wa mina a nga ndzi khomi kahle, ndzi ta ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Ha yini swi ri swa nkoka ku dzikisa mianakanyo ya wena eka leswi dyondzisiwaka ematshan’weni yo yi dzikisa eka mudyondzisi?

● Xana langutelo leri u nga na rona hi leswi dyondzisiwaka ri nga ri khumba njhani langutelo leri mudyondzisi wa wena a nga na rona hi wena?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 146]

“Ndzi ringete hi matimba leswaku ndzi va munghana wa vadyondzisi va mina hinkwavo. Ndza ma tiva mavito ya vona naswona loko ndzi hlangana na vona exitarateni, ndzi heta timinete ti nga ri tingani ndzi ri karhi ndzi vulavurisana na vona.”—Carmen

[Xifaniso lexi nga eka tluka 145]

Hambileswi vadyondzisi va pfunaka swichudeni kambe swona swi fanele swi endla ntirho lowu lavekaka leswaku swi dyondza