Ha Yini Vanhu Va Fularhela Vukhongeri Bya Vona?

VUKHONGERI LEBYI VULAKA leswaku byi seketela tidyondzo ta byona eka tidyondzo ta Yesu Kreste byi ni valandzeri va kwalomu ka 1,7 wa magidi ya timiliyoni. Ku vuriwa leswaku Vujagana byi ni vanhu vo tala ku tlula vukhongeri hinkwabyo, byi tlula hambi ku ri vukhongeri lebyi dumeke byo kota Vubudha, Vuhindu ni Vuislem. Kambe, swiviko swi kombisa leswaku ematikweni yo tala lama vulaka leswaku ma hanya hi ndlela ya Vukreste, vanhu vo tala a va ha byi landzeli Vujagana.

Vanhu va tinxaka hinkwato va fularhela tikereke ta vona. Ronald F. Inglehart, mulavisisi wa le Yunivhesiti ya Michigan tlhelo mukongomisi wa World Values Survey, u vula leswaku vukhongeri byi heleriwa hi matimba ematikweni lama hluvukeke. Magazini lowu nge Bible Review, wu n’wi tshaha a ku: “A ku lo ehla ntsena nhlayo ya vanhu lava vaka kona ekerekeni vhiki ni vhiki, kambe matiko ya le Latin Amerika sweswi ma rhumela varhumiwa leswaku va ya ponisa khale ka vanhu lava a va va endle koloni ya vona.” U vula leswaku “ku wa ka vukhongeri” i ku kulu ngopfu ematikweni wolawo ya le Yuropa n’walungu. Le Norway ni le Denmark, ko va ntlhanu wa tiphesente ntsena ta vanhu lava vaka kona ekerekeni nkarhi hinkwawo. ESweden, nhlayo leyi yi fika eka tiphesente ta mune ntsena naswona eRhaxiya i tiphesente timbirhi.

Swiviko swa le Jarimani swi kombisa leswaku exikarhi ka malembe ya 1984 na 1993, nhlayo ya Makhatoliki lama vaka kona ekerekeni nkarhi ni nkarhi yi ehlile ku suka eka 25,3 wa tiphesente yi ya fika eka 19 wa tiphesente. Hi 1992, ko va mune wa tiphesente ntsena ta Maprotestente lama a ma va kona nkarhi ni nkarhi ekerekeni hi Sonto. Hi 1999, Christianity Today yi vikile: “Ko va Mujarimani un’we ntsena eka va khume la yaka ekerekeni vhiki rin’wana ni rin’wana.”

Malunghana ni ku hunguteka ka nhlayo ya vapfumeri va le Britain, phepha-hungu leri nge The Guardian ri ri: “Vukreste a byi si tshama byi va exiyin’weni xo bihisa xileswi.” Xihloko lexi xi vule leswaku “vaprista ni vabixopo, va langutane ni swiyimo swo tika eka hafu ya lembe-xidzana, ku sukela hi va-1950 ku ya eka 2000.” Loko phepha-hungu leri ri kombetela eka xiviko xo hlawuleka xa vukhongeri eUnited Kingdom, ri kombise leswaku a hi vantshwa ntsena lava fularhelaka tikereke, kambe ti fularheriwa ni hi vanhu lavakulu. Ri ri: “Vanhu lavakulu va heleriwa hi ripfumelo eka Xikwembu loko va ri karhi va dyuhala. Vulavisisi lebyintshwa lebyi tiyisekisaka mukhuva lowu, byi ta ti heta matimba tikereke ta le Britain leti ku fikela sweswi, a ti tshembe vanhu lavakulu leswaku hi vona va seketelaka mavandlha ya vona lama waka.”

Ku ni mboyamelo lowu fanaka ematikweni ya le handle ka Yuropa. Hi xikombiso, magazini wa le Canada wa Alberta Report, wu vula leswaku Canada ri langutane ni “ku hela ka ripfumelo ni vugandzeri” nileswaku “vanhu vo tala va le Canada va rhandza ku landzela mavonelo ya vona malunghana ni Xikwembu ematshan’weni yo landzela tidyondzo to karhi leti nga kona.”

Kasi vanhu vo tala va titwa va nga phameriwi kahle swakudya swa moya, naswona va nga tsakisiwi hi ku ya ekerekeni. Hi ku ya hi magazini wa le Canada wa Maclean’s, Vayuda ni Makhatoliki hinkwawo lava ku buriweke na vona etikerekeni ta Himalayan kumbe lava fularheleke vukhongeri bya Vuhindu, va vule ndlela leyi va titwaka ha yona hi marito lawa: “Mihivahivani ya hava a yi nga ha hi tsakisi.” Kunene, hambiloko se ku hele malembe yo tala vanhu va ri karhi va tshamela ku ya ekerekeni, van’wana va tikuma va ri karhi va tivutisa, ‘I yini lexi ndzi xi dyondzeke hakunene ekerekeni? Xana swi ndzi pfunile leswaku ndzi tshinela eka Xikwembu?’ A swi hlamarisi, hilaha mutsari Gregg Easterbrook, a swi vekaka hakona, “eVupela-dyambu, vusiwana bya moya byi teke ndhawu ya vusiwana bya swilo leswi vonakaka, naswona vusiwana byebyo byi lo bhee, enkarhini wa hina.”

Ina, ku ni matiko yo tala lawa eka wona, nhlayo ya vanhu lava nghenaka kereke yi nga le henhla. Hambiswiritano, a hi minkarhi hinkwayo munhu la yaka ekerekeni a namarhelaka tidyondzo ta kereke hi ku tshembeka. Hi xikombiso, phepha-hungu ra le Australia leri nge The Age, ri vula leswaku eVupela-dyambu, “nhlayo ya Vakreste lava hanyaka hi ku landza leswi vukhongeri bya vona byi swi vulaka yi hunguteka hi xihatla lexikulu. Ematikweni yo tala ya le Afrika, eAsiya ni le Latin Amerika, Vukreste i xifunengeto lexi vanhu vo tala va xi tirhisaka ku khavisa tidyondzo ta vona ta mindhavuko, leti nga fambisaniki ni tidyondzo leti amukelekaka ta Vakreste, hakanyingi ti lwisana na tona, naswona ti cukumetiwe khale swinene.”

Ha yini vanhu vo tala swonghasi, lavatsongo ni lavakulu, va fularhela tikereke ta vona? Swi vonaka onge xivangelo-nkulu i ku pfilunganyeka.

Rhekhodo Yo Biha Ya Vukhongeri

The Guardian yi ri: “Kereke ya Rhoma Khatoliki yi ni rhekhodo yo biha ya ku tirhisana ni vanhu lava hisekelaka etlhelo eka lembe-xidzana ra vu-20 hinkwaro, ku sukela eka ndlela leyi yi n’wi ndhundhuzeleke ha yona Jenerala Franco endzhaku ka nyimpi ya xin’wana-manana ya le Spaniya ku fika eka matshalatshala lama ya ha ku ma endlaka ya ku pfuna Jenerala Pinochet.” Guardian yi tlhele yi vula leswaku Mupapa Pius XII, loyi a a ri mubixopo hi nkarhi wa nyimpi, “a a tiyimiserile swinene ku khomisana na [Hitler] ni ku balekela tingana ta ku seketela ku dlayiwa ka Vayuda va le Yuropa hi Manazi.”

The Age yi ri: “Hakanyingi leswi vukhongeri byi swi vulaka a swi tekeriwi enhlokweni. Vakreste a va si swi kota ku hlayisa ku rhula ka vona vini ni vun’we. . . . Tinyimpi to tala, ta ku phanga ni ta ku hlula, leti lwiweke hi xikongomelo xo hundzula vanhu leswaku va va Vakreste, ti swi kombisa kahle leswaku vukhongeri byi tsandzekile. Ripfumelo, ntshembo ni rirhandzu, ti nga ha va ti ri timfanelo leti munhu a faneleke a va na tona a nga si va Mukreste, kambe lava va vulaka leswaku a va hanya hi timfanelo teto, va fana ni vanhu lava nga riki Vakreste, a va na malwandla. . . . I tiko ra Vakreste leri endleke leswaku Ku Dlayiwa Vayuda va le Yuropa hi Manazi ni rin’wana leri bulukiseke bomo ya atomo le Japani.”

Van’wana va nga ha vula leswaku i khale Vujagana byi endle leswaku swilo swi tirhisiwa kahle, matiko ma va ni matimba, ma ringanisela ni ku tirhisa vululami. Hambiswiritano, The Age yi ri: “Phela, hi ntolovelo Vakreste va le Yuropa, eAmerika N’walungu ni le Australia va bindzula ku tlula mpimo eka swilo leswi swi kumekaka eMisaveni, naswona se vo swi hundzeleta kunene, va onha mbango wa matiko lama nga riki na matimba ngopfu leswaku va kuma leswi va swi lavaka.”

Loko swi ta eka vumundzuku bya Vujagana, The Age yi ya emahlweni: “Loko ku nga ri na endlelo leri hlelekeke kahle, Vujagana a byi nge he swi koti ku tlhela byi va ni matimba lawa a byi ri na wona eka malembe-xidzana lama hundzeke. Leswi swi nga ha va swi ri swinene kumbe swi bihile, hi ku ya hi ndlela leyi munhu a swi tekisaka xiswona. Kambe Vujagana byi ta tshovela leswi byi swi byaleke.”

Hikwalaho ka ku hohloka ko tano ka vukhongeri bya misava, vanhu vo tala va fularhela tikereke. Xana laha va hundzukelaka kona, va kuma ku eneriseka ka xiviri? Xana ntlhantlho wu kona?

[Swifaniso leswi nga eka tluka 23]

Mihivahivana leyi hundzeletiweke yi siya vanhu vo tala va ri ni ndlala ya moya

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Vanhu vo tala va fularhele vukhongeri lebyi tolovelekeke hikwalaho ka leswi byi seketelaka tinyimpi ni mimfumo leyi tshikilelaka vanhu

[Xihlovo Xa Kona]

foto: age fotostock