Mudlayi Wa Vanhu Kumbe Mukondleteri Wa Ku Rhula?
HI MUTSARI WA XALAMUKA! ESWEDEN
Lembe ni lembe, sagwadi ra Nobel ri nyikiwa vanhu kumbe minhlangano leyi hoxeke xandla swinene eku pfuneni ka vanhu. Xana mukhuva lowu wu sungule rini, naswona wu fambisana njhani ni ku rhula loku vanhu va ku lavaka emisaveni?
LOKO vanhu va ehleketa hi vito rakwe, va ehleketa hi munhu loyi a a lava ku antswisa xiyimo xa vona, kambe u hlengelete rifuwo lerikulu hi ku xavisa matlhari ya nyimpi. I mani yoloye? I Alfred Bernhard Nobel, loyi a a ri ni tifeme eSweden tlhelo a ri mutivi wa tikhemikhali. Nobel u ndhundhuzeriwile hikwalaho ka matshalatshala yakwe ya ku pfuna vanhu, kambe u tlhele a vitaniwa “mudlayi wa vanhu.” Ha yini? Hikuva Nobel hi yena a endleke xibuluki lexi vuriwaka dalameti, naswona loko a ha hanya, u kume mali yo tala ngopfu hi ku endla ni ku xavisa swibuluki leswi nga ni khombo.
Kambe, endzhaku ka ku fa ka Nobel hi 1896, ku tshuburiwe nchumu wun’wana wo hlamarisa. A a lerise leswaku ku vekiwa $9 wa timiliyoni, kutani ntswalo wa mali leyi wa lembe ni lembe, wu nyikiwa vanhu lava tirheke hi ndlela yo hlamarisa eka dyondzo ya fisika, ya khemistri, eka vutshunguri, eku tsaleni ni le ku kondleteleni ka ku rhula.
Eku sunguleni, vanhu vo tala va pfilunganyekile. Xana munhu la endlaka bindzu hi matlhari lama nga ni khombo a nga hisekela njhani ku humesa sagwadi leri kombisaka musa ni ku rhula? Van’wana va vule leswaku Nobel a a kingindziwa hi ripfalo rakwe hikwalaho ka matlhari lama nga ni khombo lawa a a ma endla. Kambe, van’wana a va kholwa leswaku Nobel a a lwela ku rhula nkarhi hinkwawo. Kunene, swi vonaka onge a a kholwa leswaku loko ku va ni matlhari lama nga ni khombo ngopfu, a ku nge vi na tinyimpi to tala. A a tshamela ku byela mutsari un’wana a ku: “Kumbexana tifeme ta mina ti ta herisa nyimpi hi ku hatlisa ku tlula minhlangano ya n’wina,” u engetele hi ku vula a ku: “Hi siku leri tikampa timbirhi ta masocha ti nga ta herisana ha rona hi ku copeta ka tihlo, matiko hinkwawo lama hluvukeke ma nga ha tlhentlha, kutani ma tlherisa masocha ya wona.”
Xana leswi Nobel a swi vhumbheke swi ve ntiyiso? Xana ku humelele yini emalembeni lama landzeleke ku fa ka Nobel?
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 3]
“Ndzi lava ku aka muchini wo karhi lowu nga ta va ni matimba lamakulu ngopfu ya ku lovisa lerova nyimpi yi helela makumu”—ALFRED BERNHARD NOBEL
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 3]
Page 2: Missile: U.S. Navy photo; building rubble: UN PHOTO 158178/J. Isaac; page 3: Nobel: © Nobelstiftelsen