Maphorisa—Xana Hi Byihi Vumundzuku Bya Wona?
A SWI kanakanisi leswaku loko maphorisa a ma nga ri kona a ku ta va ni mpfilumpfilu. Kambe, hambileswi maphorisa ma nga kona, xana misava ya hina yi sirhelelekile? Emadorobeni yo tala namuntlha ku fana ni le tindhawini to tala ta le makaya, vanhu va rila hi ku pfumaleka ka nsirhelelo. Xana hi fanele hi rindzela leswaku maphorisa ma hi sirhelela eka mintlawa ya swigevenga ni le ka vanhu van’wana lava hanyaka hi vugevenga? Xana hi fanele hi rindzela leswaku ma endla leswaku switarata swa hina swi tshama swi hlayisekile? Xana ma ta swi kota ku herisa vugevenga?
Loko David Bayley, a nyikela vonelo rakwe ebukwini leyi nge Police for the Future, u ri: “Maphorisa a ma siveli vugevenga. Entiyisweni, maphorisa mo byi huhata ntsena. . . . A hi nge languteli leswaku maphorisa ma sivela vugevenga, hambileswi ma tinyiketeleke ku byi herisa.” Minkambisiso yi kombise leswaku mintirho yinharhu leyikulu leyi endliwaka hi maphorisa—ku nga ku vona leswaku switarata swi hlayisekile, ku tsutsumela laha ku nga ni khombo ni ku lavisisa hi ta vugevenga—a yi byi siveli vugevenga. Ha yini?
Ku ringeta ku sivela vugevenga hi ku endla leswaku ku va ni maphorisa yo tala, swi nga durha ngopfu. Swi vonaka onge swigevenga a swi na mhaka ni ku andza ka maphorisa. Hambiloko maphorisa ma fika hi xihatla laha swigevenga swi hlaseleke kona, kambe sweswo a swi byi hunguti. Maphorisa ma vike leswaku a ma swi koti ku khoma makhamba handle ka loko ma fike hi ku tsopeta ka tihlo laha makhamba ma hlaseleke kona. Makhamba ma swi tiva kahle leswaku sweswo a swi tali ku endleka. Ni vulavisisi lebyi endliwaka hi maphorisa a byi pfuni nchumu. Hambiloko mafokisi ma hetelela ma swi khomile swigevenga, kambe sweswo swi vonaka onge a swi byi siveli vugevenga. Le United States ku pfaleriwa swigevenga swo tala kambe vugevenga byi lo bee; nilokoswiritano, hambileswi vanhu lava khomiwaka eJapani va nga riki vangani, mpimo wa vugevenga wu le hansi. Hambi ku ri ku langutelana makaya a swi pfunanga ku ya kwihi, ngopfu-ngopfu etindhawini leti nga ni vugevenga lebyikulu. Matshalatshala yo herisa vugevenga, byo kota ku ngungumerisiwa ka swidzidzirisi kumbe ku phanga va hlomile, ma nga ha pfuna swa xinkarhana.
Police for the Future yi ri: “Vanhu lava nga ni vutivi a va fanelanga va hlamala loko maphorisa ma tsandzeka ku sivela vugevenga. Hi ntolovelo swiyimo leswi maphorisa ma nga kotiki ku nghenelela eka swona swin’we ni leswi nawu wu nga riki na matimba ya ku teka goza ro karhi ha swona, hi swona leswi endlaka leswaku vugevenga byi va ehenhla kumbe ehansi.”
Xana Vutomi A Byi Ta Va Njhani Loko Maphorisa A Ma Nga Ri Kona?
Xana u tikhoma njhani loko ku nga ri na maphorisa ekusuhi na wena? Xana u tlula nawu hileswi ma nga riki kona? Swa hlamarisa ku vona ndlela leyi vanhu lava xiximekaka va kanganyisaka ha yona kutani va veka ndhuma ya vona ni vumundzuku bya vona ekhombyeni. The New York Times ya ha ku vika hi ‘vanhu va 112 lava voniweke nandzu hi ku kanganyisa tikhampani ta mindzindza-khombo ya mimovha. Exikarhi ka vona a ku ri ni magqweta, madokodela yo hambana-hambana swin’we ni mufambisi wa Ndzawulo ya Maphorisa.’
Vukanganyisi byin’wana lebyikulu lebyi hlamariseke swikhumukani i bya khale ka vafambisi va Sotheby eNew York ni va Christie eLondon, lava va voniweke nandzu wa ku tlakusa minxavo ya tindlu swi nga ri enawini. Va boheke ku xavisa bindzu ra vona kutani va hakela madzana ya timiliyoni ya tirhandi! Hikwalaho, swi le rivaleni leswaku vanhu hinkwavo va rhandza mali.
Leswi humeleleke le Recife, eBrazil hi 1997, loko maphorisa ma terekile swi kombisa leswaku swa olova leswaku vanhu va hundzuka makhamba loko ku nga ri na lexi va sivelaka. Hambileswi va nghenaka kereke, sweswo a swi va siveli ku endla leswi va swi lavaka. A va ha ri na mahanyelo. A swi hlamarisi leswi maphorisa ematikweni yo tala ma tsandzekaka ku herisa vuhomboloki lebyikulu kumbe lebyitsongo.
Hi hala tlhelo vanhu van’wana va yingisa milawu hileswi va xiximaka vulawuri. Muapostola Pawulo u byele Vakreste va le Rhoma leswaku va fanele va yingisa vafumi hikuva Xikwembu xi va pfumelele leswaku va fuma hi xikongomelo xa leswaku ku va ni ku hleleka hi mpimo wo karhi etikweni. Loko a tsala hi vafumi volavo u te: ‘I vatirheli va Xikwembu, varihiseri lava faneleke ku kombisa vukarhi eka loyi a hanyaka hi leswo biha. Hikokwalaho ku ni xivangelo lexi mi susumetaka leswaku mi titsongahata, ku nga ri hikwalaho ka vukarhi byebyo ntsena, kambe ni hikwalaho ka ripfalo ra n’wina.’—Varhoma 13:4, 5.
Ku Cinca Ka Swiyimo Swa Tiko
Kunene ntirho wa maphorisa wa swi antswisa swiyimo swa tiko. Loko ku nga ri na swidzidzirisi ni madzolonga eswitarateni, tiko ri va ni ndhuma leyinene. Kambe entiyisweni, maphorisa a ma nge swi koti ku cinca tiko ni ku antswisa swiyimo swa rona.
Xana u vona onge swi nga koteka leswaku vanhu va xixima nawu lerova maphorisa ma nga ha laveki? Xana u ehleketa leswaku yi ta kala yi va kona misava leyi vanhu va nga ta khathalelana lerova vaakelani va tshama va tiyimisele ku pfuna naswona ku nga ha ri na xilaveko xo vitana maphorisa leswaku ma ta pfuna? Kumbexana leswi swi twala swi ri norho ntsena. Kambe marito lawa ya Yesu, hambileswi a ma kombetela eka swin’wana, ma tirha ni le mhakeni leyi. U te: “Eka vanhu leswi a swi koteki, kambe eka Xikwembu swilo hinkwaswo swa koteka.”—Matewu 19:26.
Bibele yi vulavula hi nkarhi lowu taka, laha vanhu hinkwavo va nga ta va va fumiwa hi hulumendhe ya Yehovha Xikwembu. “Xikwembu xa le tilweni xi ta veka mfumo . . . Wu ta pfotlosa kutani wu herisa mimfumo leyi hinkwayo.” (Daniyele 2:44) Hulumendhe leyi leyintshwa yi ta cinca swiyimo leswi vangiweke hi vugevenga hi ku dyondzisa vanhu hinkwavo va timbilu letinene hi rirhandzu ra Xikwembu. “Kunene misava yi ta tala hi ku tiva Yehovha kukota mati lama funengetaka lwandle.” (Esaya 11:9) Yesu Kreste, ku nga Hosi leyi Yehovha a yi vekeke, u ta swi kota ku herisa vugevenga hinkwabyo. “A nge avanyisi hi ku ya hi leswi a swi vonaka ematihlweni ya yena, kumbe a tshinya hi ku ya hi leswi twiwaka hi tindleve takwe ntsena. Kutani u ta avanyisa swisiwana hi ku tshembeka, naswona u ta tshinya hi vunene ku pfuna lavo rhula emisaveni.”—Esaya 11:3, 4.
Swigevenga a swi nge he vi kona. Maphorisa a ma nge he laveki. Un’wana ni un’wana u ta “[tshama] ehansi ka murhi wakwe wa vhinya ni le hansi ka nkuwa wakwe, a ku nge vi na munhu loyi a va chavisaka.” (Mikiya 4:4) Loko u swi tsakela ku hanya ‘emisaveni leyintshwa’ leyi Bibele yi vulavulaka ha yona, sweswi i nkarhi wa ku kambisisa leswi Xikwembu xi swi tshembiseke eRitweni ra xona.—2 Petro 3:13.
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 12]
Xana u vona onge swi nga koteka leswaku vanhu va xixima nawu lerova maphorisa ma nga ha laveki?
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 12]
Swigevenga a swi nge he vi kona
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 11]
Maphorisa Ma Langutana Ni Matherorisi
Hilaha swiendlakalo swa September 11, 2001, eDorobeni ra New York na le Washington, D.C., swi kombiseke hakona, vatlhakisi va swihaha-mpfhuka, vatlhakisi va vanhu ni matherorisi va endla leswaku maphorisa ma langutana ni swiyimo swo tika swinene leswaku ma sirhelela tiko. Etindhawini to tala ta misava ku ni maphorisa yo hlawuleka lama leteriweke ku nghena hi xihatla eka xihaha-mpfhuka loko ku ri ni swin’wana leswi ma swi solaka eka xona. Nakambe ma leteriwe ku ngungumela ma nghena emiakweni—hi ku nembelela hi tintambhu elwangwini, hi ku nghena hi mafasitere kutani ma lahlela tigasi leti titivarisaka ni leti humesanaka mihloti. Hakanyingi maphorisa yo tano ma swi kotile ku fika hi xitshuketa kutani ma hlula matherorisi handle ko va veka ekhombyeni vanhu lava siveleriweke.
[Xihlovo Xa Kona]
James R. Tourtellotte/U.S. Customs Service
[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]
Swilo leswi nga taka swi nga vi kona emisaveni leyintshwa ya Xikwembu