Langutelo Ra Bibele

Swilo Swo Navetisa Rimbewu—Xana Swo Va Swilo Swo Tlanga Leswi Nga Riki Na Khombo?

LOKO vayimburi va le Victoria va sungula ku yimbula marhumbi ya le Pompeii, va sale va tsemeke nhlana hi leswi va swi voneke. Exikarhi ka swifaniso leswi pendiweke ni leswi vatliweke a ku ri ni swifaniso swo tala leswi a swi kombisa rimbewu. Hi ku chavisiwa hi xiyimo xa swona, valawuri va swi teke va ya swi hlayisa emuziyamu leyi nga exihundleni. Va qambhe vito leri nge “swilo swo navetisa rimbewu [pornography]”—leri humaka eka rito ra Xigriki leri nge pornē ni leri nge graphos, lama vulaka “ku tsala hi timhaka ta rimbewu”—leswaku va ta swi hlamusela kahle swifaniso leswi swa rimbewu. Namuntlha swilo swo navetisa rimbewu swi hlamuseriwa tanihi “swikombiso swa vudlakuta leswi kombisiwaka etibukwini, eswifanisweni ni le ka tifilimi ni kun’wana, leswi endliwaka hi xikongomelo xo pfuxa ku navela ka rimbewu.”

Manguva lawa swilo swo navetisa rimbewu swi kumeka kun’wana ni kun’wana naswona swi vonaka onge vanhu vo tala va swi rhandza. Swilo leswi a swi endliwa etindhawini leti a ti dume hi vunghwavava sweswi swi endliwa kun’wana ni kun’wana. EUnited States ntsena, ku endliwa mali leyi tlulaka khume ra magidi ya timiliyoni ta tidolara (R114 wa magidi ya timiliyoni) hi swilo swo navetisa rimbewu!

Van’wana lava seketelaka swilo swo navetisa rimbewu va vula leswaku swi pfuxa vukati lebyi faka. Mutsari un’wana u ri: “Swi endla leswaku munhu a lorha hi rimbewu dyambu ri lo hosi! Swi nyanyula munhu hi tlhelo ra rimbewu.” Van’wana va vula leswaku swi nyika vanhu xivindzi xa ku vulavula hi ku ntshunxeka hi timhaka ta rimbewu. Mutsari Wendy McElroy u ri: “Swilo swo navetisa rimbewu swi pfuna vavasati.”

Kambe a hi hinkwavo lava pfumelelanaka ni sweswo. Hakanyingi ku tikhoma loko biha ku vangiwa hi swilo swo navetisa rimbewu. Van’wana va ringanyeta leswaku ku pfinyiwa ka vavasati ni tindlela tin’wana leti vona ni vana va xanisiwaka ha tona, swi kuceteriwa hi swilo swo navetisa rimbewu. Ted Bundy, mudlayeteri wa vavasati wa pfumela leswaku “a a navela ngopfu ku vona swilo swo navetisa rimbewu swo chavisa ngopfu.” U ri: “Munhu a nga hatli a swi vona leswaku u ni xiphiqo lexikulu xo rhandza swilo swo navetisa rimbewu. . . . Kambe rirhandzu rero . . . ri nyanyisiwa hiloko a vona ku pfinyiwa ka vanhu. Lexi ndzi nga xi kandziyisaka hileswaku swi teka nkarhi leswaku munhu a rhandza swilo leswi navetisaka rimbewu.”

Hi ku landza mavonelo yo hambana-hambana ni ku andza ka swilo swo navetisa rimbewu, namuntlha u nga ha vutisa, ‘Xana Bibele yi nyikela nkongomiso wo karhi hi mhaka leyi?’

Bibele A Yi Bi Mariri eMhakeni Ya Rimbewu

Bibele a yi tumbeti nchumu hi timhaka ta rimbewu. (Deteronoma 24:5; 1 Vakorinto 7:3, 4) Solomoni u tsundzuxile: “Tsaka hi nsati wa vuntshwa bya wena . . . Mavele yakwe a ma ku pyopye minkarhi hinkwayo.” (Swivuriso 5:18, 19) Yi nyikela nkongomiso ni ndzayo leyi nga erivaleni malunghana ni vuxaka bya rimbewu ni swilo leswi vanhu va nga fanelangiki va swi endla. Swa yila ku va ni vuxaka bya rimbewu ni munhu loyi u nga tekanangiki na yena. Swi tano ni hi vuxaka hinkwabyo bya rimbewu lebyi nga riki bya ntumbuluko.—Levhitika 18:22, 23; 1 Vakorinto 6:9; Vagalatiya 5:19.

Hambileswi ku nga ni swipimelo, munhu u fanele a tikhoma naswona a kombisa xichavo. Muapostola Pawulo u tsarile: “Vukati a byi xiximeke exikarhi ka hinkwavo, ni sangu ra vukati ri nga vi ni xilo lexi nyamisaka.” (Vaheveru 13:4) Ndzayo leyi yi hambanile ni leswi khutaziwaka hi swilo swo navetisa rimbewu.

Swilo Swo Navetisa Rimbewu Swi Hundzeleta Vuxaka Bya Rimbewu

Swilo leswi a swi kombisi rixaka ra rimbewu ri ri ndlela leyinene leyi wanuna ni wansati va nga kombisanaka rirhandzu ha yona evukatini lebyi xiximekaka kambe swi endla byi va nchumu lowu nga xiximekiki naswona swa byi hundzeleta. Vuxaka bya rimbewu exikarhi ka vanhu lava nga tekanangiki ni lebyi nga riki bya ntumbuluko byi kombisiwa byi ri lebyi nyanyulaka ni lebyi tsakisaka. Lexi kandziyisiwaka ngopfu i ku titsakisa, ku nga vuriwi nchumu hi ndlela leyi munhu un’wana a titwaka ha yona.

Vavanuna, vavasati ni vana va kombisiwa va ri lava hanyelaka vuxaka bya rimbewu ntsena. Xiviko xin’wana xi ri: “Munhu u tekiwa a xongile hi ku ya hi ndlela leyi miri wa yena wu langutekaka ha yona, leswi vulaka leswaku u fanele ku va nchumu lowu nga tivikaniki.” Xiviko xin’wana xi ri: “Ku kombisa vavasati va ri swikangalafula, va ri swilo leswi rindzeleke ntsena ku etlela ni vavanuna, va hluvurile ni ku kombisa vuhava bya vona leswaku va kuma mali ni ku tsakisa vavanuna, a swi kombisi nikatsongo leswaku vavasati va ringana ni vavanuna naswona a swi kombisi leswaku va ni xindzhuti ni vumunhu.”

Ku hambana ni sweswo Pawulo u tsale leswaku rirhandzu “a ri tikhomi hi ndlela leyi nga tengangiki, a ri lavi leswi vuyerisaka rona ntsena.” (1 Vakorinto 13:5) Bibele yi khongotela vavanuna leswaku va “rhandza vasati va vona ku fana ni mimiri ya vona” naswona va “va xixima,” va nga teki vavasati va ri swilo swo tilolosa hi rimbewu eka swona. (Vaefesa 5:28; 1 Petro 3:7) Xana munhu, hambi i wanuna kumbe i wansati, u ta va a tikhome hi ndlela yo tenga, loko a tshamela ku hlalela swifaniso swa vanhu lava tikhomeke hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu? Xana munhu yoloye u ta va a kombisa xichavo hakunene? Swilo swo navetisa rimbewu swi khutaza vutianakanyi ni ku enerisa ku navela ka wena, ku nga ri rirhandzu.

Ku ni nchumu wun’wana lowu faneleke wu langutiwa malunghana ni swilo swo navetisa rimbewu. Hi ku hatlisa swilo leswi eku sunguleni a swi ku endla u navela vuxaka bya rimbewu swi hetelela swi nga ha ku endli nchumu. Mutsari un’wana u ri: “[Lava tirhisaka swifaniso swo navetisa rimbewu] va hetelela va lava swifaniso leswi nga lo byambula ku byambula ni rungula leri ngo phyandlasela kunene . . . Va nga ha sindzisa varhandziwa va vona ku endla rimbewu hi ndlela ya vuharhi . . . , va tsandzeka ku va enerisa hi tlhelo ra rimbewu.” Xana sweswo swi vonaka ku ri ku titsakisa loku nga riki na khombo? Kambe ku ni xivangelo xin’wana xa nkoka xo papalata swilo swo navetisa rimbewu.

Leswi Bibele Yi Swi Vulaka Hi Ku Navela Rimbewu

Hambileswi vanhu vo tala namuntlha va vonaka onge a swi hoxanga kumbe a swi na khombo ku anakanya hi vuxaka byo biha bya rimbewu, kambe Bibele a yi yimi na vona. Yi hlamusela kahle leswaku ndlela leyi hi endlaka swilo ha yona yi fambisana ni leswi swi nga le mianakanyweni ya hina. Mudyondzisiwa wa Mukreste Yakobo u te: “Un’wana ni un’wana u ringiwa hi ku kokiwa ni ku wongiwa hi ku navela ka yena n’wini. Kutani ku navela, loko ku xurhe, ku veleka xidyoho.” (Yakobo 1:14, 15) Yesu u te: “Un’wana ni un’wana la tshamelaka ku languta wansati lerova a n’wi navela, ana se u endle vuoswi na yena embilwini yakwe.”—Matewu 5:28.

Hilaha Yakobo na Yesu va kombisaka hakona, vanhu va endla leswi ku navela ka vona ku va susumetelaka leswaku va swi endla. Loko ku navela koloko ku hlakuleriwa, ku hetelela ku ku lawula. Loko se ku ku lawula, ku ta ku susumetela eka xiendlo xo karhi. Xisweswo leswi hi swi nghenisaka emianakanyweni ya hina swi hoxa xandla swinene eka leswi hi nga ta swi endla.

Ku anakanya hi vuxaka byo biha bya rimbewu ku nga byi kavanyeta hi ku kongoma vugandzeri bya hina eka Xikwembu. Hi yona mhaka leyi Pawulo a tsaleke a ku: “Hikokwalaho, dlayani swirho swa miri wa n’wina . . . malunghana ni vumbhisa, thyaka, ku navela ka vuxaka bya rimbewu, ku navela loku vavisaka, ni ku tshwa, ku nga ku gandzela swifaniso swa hava.”—Vakolosa 3:5.

Eka ndzimana leyi Pawulo u hlanganisa ku navela ka rimbewu ni ku tshwa, ku nga ku navela ko biha ka nchumu lowu munhu a nga riki na wona.a Ku tshwa ku wela eka vugandzeri bya swifaniso swa hava. Ha yini? Hikuva loko munhu a tshwa hi ku navela, a nga ha ri na mhaka ni Xikwembu, u lava ku enerisa ku navela koloko ntsena. Swilo leswi navetisaka rimbewu swi endla leswaku munhu a navela nchumu lowu a nga riki na wona. Mutsari un’wana wa timhaka ta vukhongeri u ri: “U navela vuxaka bya rimbewu lebyi tsakelaka hi munhu un’wana. . . . Emianakanyweni ya wena a wu anakanyi hi swin’wana handle ka vuxaka byebyo bya rimbewu. . . . Leswi hi swi naveleka ha swi gandzela.”

Swilo Leswi Navetisaka Rimbewu Swa Onha

Bibele yi khongotela yi ku: “Swilo swin’wana ni swin’wana swo tenga, swilo swin’wana ni swin’wana leswi rhandzekaka, swilo swin’wana ni swin’wana leswi ku vulavuriwaka kahle ha swona, hinkwaswo leswi nga kona swa vunene . . . , hambetani mi xiya swilo leswi.” (Vafilipiya 4:8) Munhu la tshamelaka ku languta ni ku hlaya swilo leswi navetisaka rimbewu u bakanya xitsundzuxo xa Pawulo. Swilo sweswo a swi tenganga hikuva hi ndlela leyi khomisaka tingana swi swi kombisa erivaleni swilo leswi endliwaka exihundleni. Swa nyenyetsa hikuva swi tsongahata ni ku ehlisa xindzhuti xa vanhu. I vuharhi hikuva swi khutaza tihanyi ni ku nga vi na mhaka hi munhu un’wana. Swi hlohlotela ku navela ka vutianakanyi ntsena.

Leswi swi kombisaka swiendlo swo biha ni leswi nga nhlambha, hi ndlela leyi nga lawulekiki, swi tsanisa kumbe swi hlasela matshalatshala ya Mukreste ya ku hlakulela ku ‘venga leswo biha.’ (Amosi 5:15) Swi khutaza vanhu leswaku va ya emahlweni va dyoha naswona swi lwisana hi ku kongoma ni xikhutazo xa Pawulo lexi a xi ya eka Vaefesa, xa leswaku “vumbhisa ni thyaka ra muxaka wun’wana ni wun’wana kumbe makwanga swi nga vuriwi hambi ku ri ku vuriwa exikarhi ka [hina], hilaha swi fanelaka hakona vanhu lava kwetsimaka; hambi ku ri ku tikhoma loku nyumisaka kumbe mavulavulelo ya vuphukuphuku kumbe mafenya lama thyakeke, swilo leswi nga faneliki.”—Vaefesa 5:3, 4.

Swi le rivaleni leswaku swilo leswi navetisaka rimbewu swi ni khombo. Swi tlanga hi mianakanyo ya vanhu naswona swa onha. Swi nga dlaya vukati swi tlhela swi endla leswaku loko vanhu va languta swirho swa rimbewu va titwa va enerisekile ku ri ni ku enerisiwa hi vuxaka bya rimbewu bya ntumbuluko. Swi onha mianakanyo ni vumoya bya loyi a rhandzaka ku swi languta. Swi khutaza vutianakanyi ni makwanga naswona swi dyondzisa vanhu leswaku loko va languta van’wana, va va vona va ri swilo swo tilolosa hi rimbewu ntsena. A swi khutazi vanhu ku endla leswinene ni ku va ni ripfalo leri baseke. Xa nkoka swinene, swi nga ha onha kumbe swi dlaya vuxaka bya moya lebyi munhu a nga na byona ni Xikwembu. (Vaefesa 4:17-19) Kunene, swilo sweswo swi ni khombo swinene naswona swi fanele swi papalatiwa.—Swivuriso 4:14, 15.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]

Swilo leswi navetisaka rimbewu swi onha langutelo leri munhu a nga na rona hi vanhu va rimbewu rin’wana