Ndlela Leyi Swifaniso Swo Navetisa Rimbewu Swi Onhaka Ha Yona — Watchtower LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE

Ndlela Leyi Swifaniso Swo Navetisa Rimbewu Swi Onhaka Ha Yona

RUNGULA leri vulavulaka hi rimbewu ra mixaka hinkwayo ri kumeka hi ku olova eka thelevhixini, tifilimi, tivhidiyo ta vuyimbeleri ni le ka Internet. Xana swilo leswi swo navetisa rimbewu swin’we ni ku ehleketa hi rimbewu a swi na khombo hilaha vo tala va vulaka hakona?a

Ndlela Leyi Swifaniso Swo Navetisa Rimbewu Swi Khumbaka Vanhu Lavakulu Ha Yona

Ku nga khathariseki leswaku lava va yimaka ni manyala lawa va ri yini, swifaniso swo navetisa rimbewu swi ve ni vuyelo byo biha eka ndlela leyi vanhu va langutaka rimbewu ni timhaka ta rimbewu ha yona. Valavisisi va le ka Nhlangano wa Tiko wa Vulavisisi ni Dyondzo ya Ndyangu va gimete hi ku vula leswaku “ku tshamela ku hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu swi endla leswaku vahlaleri va va ekhombyeni lerikulu ro voyamela eka rimbewu leri nga fanelangiki.” Hi ku ya hi xiviko xa kona, “nthyeketo wa ku pfinya (dyondzo ya leswaku vavasati hi vona va endlaka leswaku va pfinyiwa naswona va swi tsakela, nileswaku ku hava lexi hoxeke hi vapfinyi) wu tiviwa ngopfu hi vavanuna lava tirhisaka swilo swo navetisa rimbewu.”

Valavisisi van’wana va vula leswaku ku hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu swi nga endla leswaku munhu a nga swi tsakeli ku hlanganyela etimhakeni ta vukati hi ndlela ya ntumbuluko. Dok. Victor Cline, dokodela la nga ni vutshila eku tshunguleni ka vanhu lava ngheneke hi nhloko etimhakeni ta rimbewu, u xiye leswaku van’wana va tlhela va sungula ku hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu. Loko swi nga lawuriwi, munhu a nga ha sungula ku hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu ivi a hetelela a hlalela vanhu lava endlaka rimbewu hi ku kongoma. U vula leswaku leswi swi nga endla leswaku munhu a tikhoma hi ndlela leyi nga riki ya ntumbuluko etimhakeni ta masangu. Vativi va ndlela leyi vanhu va tikhomaka ha yona va pfumela. Dok. Cline u vika leswaku “leswi swi nga ha endla leswaku munhu a tikhoma hi ndlela leyi nga fanelangiki etimhakeni ta masangu . . . nileswaku hambiloko a tivona nandzu swinene, a swi nge cinci nchumu.” Eku heteleleni, loyi a swi hlalelaka a nga ha hetelela a lave ku endla leswi a swi voneke, hakanyingi swi n’wi tisela khombo.

Cline u gimeta hi ku vula leswaku xiphiqo lexi xi nga ha sungula hakatsongo-ntsongo naswona swi nga lemukiwi. U ri: “Ku fana ni vuvabyi bya khensa, xa kula ni ku hangalaka. A xi yimi ndhawu yin’we, naswona swa tika swinene ku lwa na xona ni ku xi herisa. Hakanyingi va xinuna lava se va nga ni xiphiqo lexi va ala leswaku va na xona naswona a va lavi ku lwa na xona, naswona leswi hakanyingi swi endla leswaku mpatswa wu tlulana milenge, minkarhi yin’wana wu dlaya vukati kumbe wu nga ha khomisani.”

Ndlela Leyi Vantshwa Va Vavisekaka Ha Yona

Minkambisiso yi kombisa leswaku vanhu lava talaka ku hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu i vafana lava nga exikarhi ka malembe ya 12 na 17. Entiyisweni, eka vo tala, swifaniso swo navetisa rimbewu hi swona leswi va dyondzisaka timhaka ta masangu. Leswi swi ve ni mimbuyelo yo biha swinene. Xiviko xin’wana xi ri: “Eka swifaniso swo navetisa rimbewu, a ku nyikiwi rungula leri kongomeke malunghana ni ku tika ka vantshwa ni mavabyi lama tluletiwaka hi rimbewu yo kota AIDS [SIDA], swi endla vantshwa va ehleketa leswaku a ku na makhombo loko munhu a endla leswi a swi vonaka kwalaho.”

Valavisisi van’wana va vula leswaku ku hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu swi nga khumba ni ndlela leyi byongo bya n’wana byi kulaka ha yona. Dok. Judith Reisman, wa Institute for Media Education, u gimetisa xileswi: “Vukambisisi lebyi endliweke malunghana ni ndlela leyi byongo byi tirhaka ha yona byi kombisa leswaku loko munhu a hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu, a nga ha lahlekeriwa hi miehleketo leyi hlutekeke, a nga swi tivi ku hambanisa leswinene eka leswo biha—sweswo swi ni khombo swinene eka byongo bya vana hikuva bya ha [tsakama], bya ‘cinca-cinca’ naswona swi nga va endla va nga ha swi koti ku languta swilo hi tihlo ra xiviri, hi hala tlhelo swi onha mianakanyo ni rihanyo ra vona, va nga ha vi na mhaka ni ntsako.”

Ndlela Leyi Vuxaka Bya Vanhu Byi Khumbekaka Ha Yona

Swifaniso swo navetisa rimbewu swi hoxa xandla eka langutelo leri vanhu va nga na rona ni ndlela leyi va tikhomaka ha yona. Rungula ra kona ra kanganyisa hikuva ko va milorho ntsena, kambe yi vekiwa hi ndlela leyi tsakisaka. (Vona bokisi leri nge “Hi Rihi Rungula Leri U Nga Ta Ri Pfumela?”) Xiviko xin’wana xi ri: “Vanhu lava hlalelaka swifaniso swo navetisa rimbewu va tivekela tipakani leti va nga taka va nga ti fikeleli, leswi hetelelaka swi onhe vuxaka bya vona.”

Swifaniso swo navetisa rimbewu swi nga endla leswaku u nga ha n’wi tshembi munhu naswona u nga ha ntshunxeki ku bula na yena, ku nga timfanelo ta nkoka evukatini. Leswi swifaniso swo navetisa rimbewu swi hlaleriwaka exihundleni, hakanyingi swi endla leswaku munhu a va ni vukanganyisi ni vuxisi. Munghana wa vukati u titwa a xengiwile. A nga swi twisisi leswaku ha yini munghana wakwe wa vukati a n’wi vona a nga ha tsakisi.

Ku Onha Hi Tlhelo Ra Moya

Ku hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu swa onha swinene hi tlhelo ra moya. Swi nga va xikhunguvanyiso lexikulu eka munhu la lavaka ku va ni vuxaka ni Xikwembu.b Bibele yi hlanganisa ku navela ka rimbewu ni ku tshwa ni ku gandzela swifaniso. (Vakolosa 3:5) Munhu la tshwaka hi ku navela nchumu wo karhi u kuma leswaku ku navela koloko ku lawula vutomi byakwe, ku kavanyeta leswin’wana hinkwaswo. Entiyisweni, lava swifaniso swo navetisa rimbewu swi va ngheneke engatini a va ha ri na mhaka ni Xikwembu. Xisweswo va ku gandzela ku navela loku. Xileriso xa Yehovha Xikwembu xi ri: “U nga tshuki u va ni swikwembu swimbe emahlweni ka xikandza xa mina.”—Eksoda 20:3.

Swilo swo navetisa rimbewu swi dlaya vuxaka bya vanhu lava rhandzanaka. Muapostola Petro, loyi na yena a a tekile, u khutaza vavanuna lava nga Vakreste leswaku va xixima vasati va vona. Wanuna la tsandzekaka ku endla tano u ta kuma leswaku swikhongelo swakwe leswi yaka eka Xikwembu swa siveriwa. (1 Petro 3:7) Xana ku hlalela swifaniso swa manyala swa vavasati swi kombisa leswaku wa n’wi xixima nsati wa wena? Xana u ta ti twisa ku yini loko o ku kuma u ri karhi u swi hlalela? Naswona, xana Xikwembu lexi nga ta “tisa ntirho wa muxaka wun’wana ni wun’wana eku avanyisiweni” naswona lexi xi ‘pimaka mimoya’ xi ta ehleketa yini? (Eklesiasta 12:14; Swivuriso 16:2) Xana munhu la hlalelaka swifaniso swo navetisa rimbewu a nga ehleketa leswaku swikhongelo swakwe swi yingisiwa hi Xikwembu?

Swifaniso swo navetisa rimbewu swi khutaza ku endla xin’wana ni xin’wana leswaku u kuma nyanyuko. Hikwalaho, ku hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu a swi kombisi rirhandzu. Swi tsanisa matshalatshala ya Mukreste ya ku tshama a basile ni ku tikhoma hi ndlela leyi tengeke emahlweni ka Xikwembu. Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Xikwembu xi rhandza leswaku mi . . . papalata vumbhisa; leswaku un’wana ni un’wana wa n’wina a tiva ndlela yo lawula xibya xakwe hi ku kwetsima ni ku xiximeka, ku nga ri hi ku navela ka ku lava vuxaka bya rimbewu . . . , leswaku ku nga vi na loyi swi fikaka laha a onhaka ni ku nghenelela etimfanelweni ta makwavo.”—1 Vatesalonika 4:3-7.

Hakanyingi swifaniso swo navetisa rimbewu swi tlanga hi vavasati ni vana. Swa va tsongahata swin’we ni ku va tekela xindzhuti ni timfanelo ta vona. Loyi a hlalelaka swifaniso swo tano u hoxa xandla swin’we ni ku seketela ku tlangiwa hi vavasati ko tano. Mulavisisi Steven Hill na mulavisisi Nina Silver, va ri: “Ku nga khathariseki leswaku munhu u ti teka a lulame njhani, . . . hambiloko a nga vuli hi ku kongoma leswaku u seketela swifaniso swo navetisa rimbewu, niloko swilo swi famba kahle u tikuma a [nga ri na mintlhaveko], kasi loko swi nga fambi kahle, a ri ni rivengo eka munhu yoloye a vulaka leswaku wa khathala ha yena.”

Ku Papalata Mukhuva Wa Swifaniso Swo Navetisa Rimbewu

Ku vuriwa yini hiloko enkarhini lowu u kuma leswaku swa ku tikela ku fularhela swifaniso swo navetisa rimbewu? Xana swi kona leswi u nga swi endlaka leswaku u wu hlula? Bibele yi nyikela ntshembo! Loko va nga si tiva Kreste, Vakreste van’wana vo sungula a va ri vaoswi, timbhisa ni vanhu va makwanga. Pawulo u te: “Kambe mi hlantswiwile mi basa.” Xana leswi swi endlekise ku yini? U hlamule a ku: “Mi kwetsimisiwile, . . . hi moya wa Xikwembu xa hina.”—1 Vakorinto 6:9-11.

U nga ma tekeli ehansi matimba ya moya lowo kwetsima wa Xikwembu. Bibele yi ri: “Xikwembu xa tshembeka, a xi nge mi tshiki mi ringiwa hi ndlela leyi tlulaka leswi mi nga swi tiyiselaka.” Hakunene xi ta endla leswaku hi humelela. (1 Vakorinto 10:13) Xikhongelo lexi humaka embilwini—ku hambeta u yisa swiphiqo swa wena eka Xikwembu—swi ta va ni vuyelo lebyinene. Rito ra Xikwembu ra khutaza: “Lahlela ndzhwalo wa wena eka Yehovha, U ta ku seketela.”—Pisalema 55:22.

I ntiyiso, u fanele u hanya hi ku pfumelelana ni swikhongelo swa wena. U fanele u hima hansi hi nenge leswaku u ta swi papalata swifaniso swo navetisa rimbewu. Munghana la tshembekaka kumbe xirho xa ndyangu a nga va mpfuno lowukulu, u ta ku nyika nseketelo ni xikhutazo lexi lavekaka xa ku namarhela xiboho xa wena. (Vona bokisi leri nge “Ku Kuma Mpfuno.”) Ku tsundzuka leswaku sweswo swi ta tsakisa Xikwembu swi ta ku pfuna leswaku u nga hambuki eka xiboho lexi u xi endleke. (Swivuriso 27:11) Tlhandlakambirhi, ku tiva leswaku loko u hlalela swifaniso swa vanhu lava nga ambalangiki a swi xi tsakisi Xikwembu swi nga ku endla leswaku u yima u tiyile. (Genesa 6:5, 6) A swi nge olovi, kambe u nga swi kota ku hlula. Mukhuva wa ku hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu wu nga xaxisiwa!

Makhombo ya ku hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu i ya xiviri. Ma bihile naswona ma onha. Ma onha vanhu lava ma endlaka ni lava va ma tirhisaka. I ndzhukano eka vavanuna ni vavasati, i khombo eka vana, naswona i mukhuva lowu faneleke wu papalatiwa.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

a Leswaku u kuma vuxokoxoko byin’wana malunghana ni makhombo ya swilo swo navetisa rimbewu eka Internet, hi kombela u xiya nxaxamelo wa swihloko leswi nge “Swifaniso Swo Navetisa Rimbewu Eka Internet—Xana Swi Nga Va Ni Khombo Rihi?” enkandziyisweni wa Xalamuka! ya Xinghezi ya June 8, 2000, matluka 3-10.

b Leswaku u kuma langutelo ra Bibele hi swifaniso swo navetisa rimbewu, hi kombela u hlaya Xalamuka! ya July 8, 2002, matluka 13-15.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Ku Kuma Mpfuno

Nyimpi ya ku hlula ku navela ku hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu a yi fanelanga yi tekeriwa ehansi; ku nga ha va nyimpi yo tika swinene. Dok. Victor Cline, loyi a tshunguleke vanhu vo tala lava a va nghene hi nhloko eka rimbewu, u ri: “Ku tshamela ku tshembisa ntsena a swi pfuni. Swikongomelo leswinene a swi vuli nchumu. [Munhu la mbombomeleke etimhakeni ta rimbewu] a nge swi koti ku endla nchumu a ri swakwe.” Hi ku ya hi Cline, nchumu lowu nga pfunaka swinene ku hlula mukhuva lowu, i ku katsa ni munghana wa vukati, loko munhu wa kona a nghenele vukati. U ri: “Swi famba hi ku hatlisa loko havumbirhi va katseka. Havumbirhi va twa ku vava. Havumbirhi va lava mpfuno.”

Loko munhu wa kona a nga nghenelangiki vukati, hakanyingi munghana wakwe la n’wi tshembaka kumbe xirho xa ndyangu va nga va nsika ya matimba. Ku nga khathariseki leswaku i mani la pfunaka eka vutshunguri lebyi, Cline u na nawu wun’we lowu nga hundzukiki: Boxa swiphiqo leswi nga vaka kona niloko u tshuka u tikuma u vuyele endzhaku. U ri: “Swihundla ‘swa ku dlaya.’ Swi endla leswaku u va ni tingana ni ku tivona nandzu.”

[Chati leyi nga eka tluka 25]

Hi Rihi Rungula Leri U Nga Ta Ri Amukela?

Rungula Ra Swifaniso

Swo Navetisa Rimbewu Langutelo Ra Bibele

◼ Ku hlanganyela rimbewu ◼ “Vukati a byi xiximeke

ni munhu hambi a ri exikarhi ka hinkwavo, ni

wihi, nkarhi hambi wu sangu ra vukati ri nga

ri wihi, ehansi ka vi ni xilo lexi nyamisaka,

swiyimo hambi swi ri hikuva Xikwembu xi ta

swihi, naswona u swi avanyisa timbhisa ni vaoswi.”

endla hi ndlela hambi —Vaheveru 13:4.

yi ri yihi, i swinene