Mintlhontlho Ya Ku Va Mutswari Un’we Yi Lo Vuya

“Ndzi tshama ndzi pfilunganyekile emintlhavekweni. Minkarhi yo tala ni vusiku ndzi va ndzi ri exihambukelweni, ndzi rila. Ndzi khome xo tika.”—JANET, MANANA LA NGA YEXE WA VANA VANHARHU.

SWI TELE leswi endlaka leswaku munhu a va mutswari un’we. Mindyangu yin’wana yi sala ni mutswari un’we hikwalaho ka nyimpi, timhangu leti nga vangiwiki hi vanhu kumbe hi vuvabyi.

Vatswari va vana van’wana va endla xiboho xa leswaku va nga tekani. Hi xikombiso, eSweden kwalomu ka hafu ya vana lava nga kona, vatswari va vona a va tekananga. Xin’wana lexi endlaka leswaku ku va ni mindyangu ya mutswari un’we i ku dlaya vukati. Vulavisisi byi kombisa leswaku vana va le Amerika lava tlulaka 50 wa tiphesente swi nga endleka va kulela endyangwini wa mutswari un’we.

Ku Twisisa Mintlhontlho Leyi

Vamanana lava feriweke hi vavanuna va langutane ni swiphiqo swin’wana. Va fanele va byarha vutihlamuleri bya mindyangu ya vona hi hala tlhelo va ri karhi va rila vanuna va vona lava feke. Leswi swi nga ha heta tin’hweti hambi ku ri malembe, va langutane ni swiphiqo swa timali swin’we ni vutihlamuleri bya ku chavelela vana va vona. Manana la feriweke a nga ha kuma swi n’wi tikela ngopfu ku byarha vutihlamuleri lebyi byi engetelekeke. Leswi swi nga ha siya n’wana a nga ri na nkhathalelo lowu faneleke wa mutswari kasi hi wona nkarhi lowu a wu lavaka ngopfu.

Hakanyingi vamanana lava nga voxe lava nga tekiwangiki hi vatata wa vana va vona va va va ha ri vatsongo naswona va nga ri na ntokoto. Swi nga ha endleka va nga swi kotanga ku heta xikolo. Loko ku nga ri na ntirho lowu va wu dyondzeleke, va nga ha va swisiwana naswona va tirha mintirho leyi nga riki na mali. Loko ku nga ri na lava va va seketelaka, ku fana ni vatswari va vona, va ni vutihlamuleri byin’wana byo vona leswaku n’wana u kuma nkhathalelo lowu faneleke ninhlikanhi. Manana la nga tekiwangiki a nga ha va ni tingana ni xivundza. Van’wana va nga ha chava leswaku ku va ni n’wana ku ta va pfalela tindlela ta leswaku va tekiwa nakambe. Loko vana va vamanana volavo va kula, va nga ha va ni swivutiso swo tala leswi nga hlamulekiki malunghana ni ndlela leyi va kuleke ha yona ni ku lava nkhathalelo wa mutswari loyi a va siyeke.

Hilaha ku fanaka, vatswari lava dlayeke vukati va tshikilelekile swinene. Van’wana va nga ha hlundzuka ngopfu hikwalaho ka leswi vukati bya vona byi hahlukeke. Kasi van’wana va nga ha tsandzeka ku kombisa rirhandzu eka vana va vona hikwalaho ko titwa va nga pfuni nchumu ni ku tivona va lahliwile. Vamanana lava faneleke va ya thoriwa ro sungula swi nga ha va tikela ku byarha vutihlamuleri bya ku langutela ndyangu. Va nga ha vona onge a va na wona nkarhi kumbe matimba ya ku khathalela swilaveko swo hlawuleka swa vana, lava na vona va bohekaka ku langutana ni ku cinca ka swilo endzhaku ka loko vatswari va vona va dlaye vukati.

Mintlhontlho Yin’wana Ya Vatswari Lava Dlayeke Vukati

Mutswari la nga yexe wa swi xiya leswaku n’wana un’wana ni un’wana u ni swilaveko swa yena naswona swa cinca-cinca. Swi nga ha va ntlhontlho lowukulu eka mutswari loyi vukati byakwe byi hahlukeke leswaku a nyika vana vakwe nkongomiso lowu faneleke wa moya.

Hi xikombiso, swi nga ha endleka leswaku vatswari van’wana lava nga Timbhoni ta Yehovha, lava vukati bya vona byi hahlukeke, va nga tshami ni vana va vona. Va hlele leswaku va endzela vana volavo hi nkarhi lowu nga ta katsa leswaku va famba na vona eminhlanganweni ya Vukreste. Lunghiselelo leri ri ta endla leswaku n’wana a hamba a va kona evandlheni ra Vukreste, tanihi leswi ri nga mpfuno lowukulu eka vana va vatswari lava dlayeke vukati.

Vatswari lava vukati bya vona byi hahlukeke, lava va nga swi kotiki ku vona vana va vona nkarhi ni nkarhi va fanele va lava tindlela tin’wana to va tiyisekisa leswaku va va rhandza nileswaku va khathala ha vona. Leswaku mutswari a kota ku endla tano, u fanele a tiva ku cinca-cinca ka swilaveko swa mintlhaveko ya n’wana wa yena naswona a twelana na yena. Leswi i swa nkoka ngopfu-ngopfu loko n’wana a fika emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi naswona a sungula ku tsakela swilo swo hambana-hambana ni vanghana.

Mutswari la kotaka ku kurisa n’wana wakwe kahle, u twisisa leswi n’wana wakwe a kotaka ku swi endla, vumunhu byakwe ni ndlela leyi a anakanyaka ha yona. (Genesa 33:13) Mutswari ni n’wana va va ni vuxaka lebyikulu ni ku dya mabulo swin’we. A va na xiphiqo xa ku vulavurisana. Mutswari ni n’wana va va bandhi ni buruku.

Xilaveko Xa Ku Va La Anakanyelaka

Loko vatswari va dlaya vukati, vana va pfuneka hi ku vonana ni vatswari va vona nkarhi ni nkarhi. A hi nge vatswari va ni vukhongeri lebyi nga faniki; un’wana i Mbhoni ya Yehovha, kasi un’wana a hi yona. Va nga papalata ku tlulana milenge hi ku burisana. Muapostola Pawulo u tsarile: “Tiveka hi ku va la anakanyelaka.” (Vafilipiya 4:5, Phillips) Vana va fanele va dyondzisiwa ku xixima vukhongeri bya vatswari havambirhi, va swi tiva leswaku ha un’we u ni mfanelo ya ku gandzela hi ndlela leyi a yi rhandzaka.

Mutswari la nga riki Mbhoni a nga ha sindzisa leswaku n’wana a famba na yena ekerekeni. Xana mutswari la nga Mbhoni ya Yehovha u fanele a endla yini? Na yena a nga dyondzisa n’wana hi ta vukhongeri byakwe. Hi ku famba ka nkarhi, n’wana a nga endla xiboho xakwe emhakeni ya vukhongeri ku fana na Timotiya loko a ha ri n’wana, loyi swi tikombaka leswaku mana wa yena ni kokwa wa yena va n’wi dyondzise misinya ya milawu ya Bibele. (2 Timotiya 3:14, 15) Loko n’wana a titwa a nga ntshunxekanga ku hlanganyela evukhongerini byin’wana, u fanele a anakanya hi Namani la kumekaka eBibeleni, loyi endzhaku ko va mugandzeri wa ntiyiso, a yeke emahlweni ni ntirho wa yena wo famba ni hosi loko yi ya gandzela endlwini ya Rimoni. Mhaka leyi yi nga endla n’wana a vona leswaku hambileswi a yeke evukhongerini lebyi a nga byi tolovelangiki, Yehovha wa n’wi rhandza naswona wa xi twisisa xiyimo lexi a nga eka xona.—2 Tihosi 5:17-19.

Mutswari la kotaka ku kurisa n’wana wa yena kahle u kota ku lawula ndlela leyi n’wana kumbe vana va yena va ehleketaka ha yona ni ku twisisa ndlela leyi va titwaka ha yona. (Deteronoma 6:7) I ntiyiso leswaku vatswari lava nga si tshamaka va tekiwa va nga ha khomiwa hi tingana loko va ehleketa ndlela leyi a va hanya hi yona eku sunguleni. Hambiswiritano, vatswari volavo va fanele va tsundzuka leswaku n’wana u ni vatswari vambirhi. Vana va ni mfanelo ya ku tiva hi vatswari havumbirhi bya vona naswona swi fanele swi tikomba leswaku i va risima ku nga ri leswaku va ve kona hi xihoxo. Mutswari a nga endla leswaku n’wana a titwa a rhandzeka hi ku vulavula hi ndlela leyi xiximekaka hi mutswari la nga riki kona ni ku nyika n’wana tinhlamulo leti n’wi faneleke.

Vatswari va fanele va tsundzuka leswaku vuxaka lebyi n’wana a nga na byona ni mutswari, byi ta n’wi pfuna a tiva leswaku swi vula yini ku rhandza ni ku xixima vulawuri. Loko mutswari la nga Mukreste a tirhisa vulawuri bya yena hi ndlela ya rirhandzu, u pfuna n’wana wa yena leswaku a va ni vuxaka lebyinene na Yehovha nileswaku a xixima malunghiselelo ya le vandlheni.—Genesa 18:19.

I Swa Nkoka Leswaku Vana Va Va Ni Moya Wa Ntirhisano

Vana va ndyangu wa mutswari un’we va fanele va twisisa leswaku ndyangu wolowo wu ta humelela hikwalaho ka ntirhisano wa vona. (Vaefesa 6:1-3) Loko va yingisa mutswari wa vona, va kombisa leswaku va n’wi rhandza naswona va tlangela matshalatshala lama engetelekeke, lama a ma endlaka leswaku va tshama endhawini leyi sirhelelekeke naswona yi nga ni ku rhula. Leswi mbulavurisano wu lavaka vanhu vambirhi kumbe ku tlula, vana va ndyangu wa mutswari un’we va fanele va tsundzuka leswaku va fanele va tiyimisela ku seketela matshalatshala ya mutswari wa vona leswaku ndyangu wu va ni mbulavurisano lowunene.—Swivuriso 1:8; 4:1-4.

Hakanyingi vana volavo va boheka ku byarha vutihlamuleri va ha ri vatsongo ku tlula lava kurisiwaka endyangwini wa vatswari vambirhi. Loko va lehiseriwa mbilu naswona va dyondzisiwa hi ndlela ya rirhandzu, vafana ni vanhwanyana va nga va ni xivindzi ni ku tivona va ri va nkoka loko va ri karhi va byarha vutihlamuleri va ha ri vatsongo. Naswona mintirho yin’wana ya le kaya yi nga nyikiwa vana leswaku va ta pfuneta leswaku kaya ri va leri hlelekeke.

Sweswo a swi vuli swona leswaku mutswari u ta byarhisa vana vutihlamuleri hinkwabyo kutani yena a khondla mavoko. Entiyisweni a hi vutlhari ku tshika vana va tiendlela ku rhandza.

Hakanyingi vatswari lava nga voxe va endla xihoxo hi ku tshika vana va tiendla onge va ringana na vona. Hambileswi va faneleke va va ni vuxaka lebyikulu ni vana va vona, kambe va fanele va tsundzuka leswaku vana va lava nkongomiso wa mutswari naswona a va si wupfa emintlhavekweni lerova va nga chululela xifuva xa vona hinkwaxo eka vona. Wena u fanele ku tshama u ri mutswari.

Loko vatswari lava nga voxe ni vana va vona va khomisana leswaku ku va ni vuxaka lebyinene, va nga aka ndyangu lowunene. Leswi va andzaka vana lava kurisiwaka hi mutswari un’we, un’wana ni un’wana u fanele a tiva mintlhontlho leyi vatswari lava nga voxe ni vana va vona va langutanaka na yona naswona a tiyimisela ku va khutaza hi rirhandzu naswona a va seketela.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Ndlela Leyi Vana Va Khumbekaka Ha Yona

Hi ntolovelo vatswari lava nga voxe a va vi na nkarhi lowu ringaneke wa ku khathalela swilaveko swa n’wana ha un’we ku fana ni vatswari vambirhi. Minkarhi yin’wana mutswari la nga yexe u tshama ni xigangu. Hambiswiritano, ku kurisiwa hi vatswari lava tekaneke a swi fani ni ku kurisiwa hi lava va nga tekanangiki. Vana lava kulelaka emindyangwini yoleyo va tala ku kurisiwa hi vatswari vo hambana-hambana.

Hi ku ya hi minkambisiso yin’wana, “hi xiringaniso, vana lava kulelaka emindyangwini ya mutswari un’we va tala ku tsana emintlhavekweni, ku tlula lava kuleleke emindyangwini ya vatswari vambirhi.” Hambiswiritano, loko minkambisiso yoleyo yi hlahluvisisiwa, ku kumeke leswaku ku kayivela ka mali ku nga ha va “ku ri kona ku vangaka ku hambana lokukulu exikarhi ka vana lava.” Kambe, sweswo a swi vuli swona leswaku vana va ndyangu wa mutswari un’we a swi nge va fambeli kahle. Swilo swi nga va fambela kahle loko vo nyikiwa nkongomiso ni ndzetelo lowu faneleke.