Ku Khathala Hi Vuhlayiseki

VAN’WANA a va nge swi yimeli ku va ehenhla ka misava hi 11 wa tikhilomitara. Swi nga ha fana ni ku lwisana ni ntumbuluko. Leswi se ku nga ni milawu ya kahle ya vuhlayiseki naswona swihaha-mpfhuka swi tshembekaka swinene, a ka ha ri na khombo ngopfu ku famba hi xihaha-mpfhuka. Kambe, minkarhi yin’wana swi va erivaleni leswaku timhangu ti nga ha humelela.

Ku Langutana Ni Ku Chava

Khale ka khaleni, vanhu a va navela ku famba emoyeni, hambileswi ku nga ha vaka ni timhangu. Emalembeni ya gidi Kreste a nga si fika, Hosi Davhida u tsarile: “Mawaku loko a ndzi ri ni timpapa to kota ta tuva! A ndzi ta hahela ekule.” (Pisalema 55:6) Hilaha se swi kombisiweke hakona, thekinoloji ya manguva lawa yi endle leswaku ku teka riendzo hi xihaha-mpfhuka swi va swi sirhelelekile swinene. Ina, a swi hetisekanga. Ku hava lexi sirhelelekeke hi ku helela emisaveni leyi kumbe lexi u nga tivaka hi vumundzuku bya xona hi ku helela.

I swa nkoka leswaku hi swi tsundzuka leswi loko hi nyunganyungeka hileswi un’wana a chayelaka. Van’wana va nga ha tibyela va ku, ‘Loko ko va mina ndzi lawulaka laha, xiyimo lexi a xi nge chavisi ngopfu.’ Loko swi ri tano, vanhu volavo va nga ha nonon’hweriwa ngopfu loko va tikuma va ri exiyin’weni lexi va nga riki na lunghelo ra ku lawula kumbe va nga pfumeleriwanga ku lawula. Swi tano loko u famba hi xihaha-mpfhuka.

Hambileswi ku endliweke matshalatshala ya ku engetela vuhlayiseki eka swihaha-mpfhuka, kambe a hi fanelanga hi khondla mavoko. Hinkwavo lava fambaka hi xihaha-mpfhuka va nga hoxa xandla eku hunguteni ka makhombo. Nilokoswiritano, valawuri va ha nyikela switsundzuxo malunghana ni minxungeto leyi yaka emahlweni. Xivuriso xa vutlhari xa le Bibeleni xi ri: “Munhu wo tlhariha u vona khombo ra ha ri ekule kutani a va ni vuxiya-xiya.” (Swivuriso 22:3; New Living Translation) I ntiyiso ku xiya leswaku xilo xin’wana ni xin’wana xi nga ha va ni khombo. Entiyisweni, tsundzuka leswaku loko u teka riendzo ra xihaha-mpfhuka, u fanele u tirhisa vuxiya-xiya lebyi fanaka ni lebyi u nga ta byi tirhisa leswaku u tshama u sirhelelekile eswiyin’weni swin’wana.

Lava va toloveleke ku famba hi xihaha-mpfhuka va swi tiva kahle leswaku va fanele va tikhathalela njhani eminkarhini leyi yo nonon’hwa. Leswi swi endliwa hileswi vanhu lava talaka ku tirhisa swihaha-mpfhuka va swi toloveleke naswona va toloveleke ni timbala ta swona ku tlula vakhandziyi lavan’wana. U nga swi kota ku swi tolovela naswona u tshama u rhulile ku fana na vona hi ku landzela magoza lama hlamuseriweke ebokisini leri nga laha.

Ku Famba Hi Ku Olova

Hambileswi tindhawu leti ku sechiwaka eka tona ti endlaka ntirho wa nkoka, kambe vakhandziyi van’wana—ngopfu-ngopfu lava jaheke—ta va silika. Leswi u swi tivaka leswaku ka sechiwa swinene etimbaleni ta swihaha-mpfhuka, u nga ha rhandza ku tirhisa swiringanyeto leswi landzelaka leswaku va nga ku khomeleli:

◼ Fika ka ha ri na nkarhi. Loko wo kunguhata ku fika ka ha ri ni nkarhi erivaleni ra swihaha-mpfhuka, sweswo swi ta pfuna leswaku u nga fiki se u nga ha khomeki, naswona a wu nge karhateki loko ko tshuka ku humelela swin’wana a wu nga swi rindzelanga.

◼ Loko u hlawula khampani ya swihaha-mpfhuka leyi u nga ta famba ha yona, hlawula leyi khandziyisaka ngopfu lava fambelaka ntirho. Va ni ntokoto, a va rhwali swo tala naswona va lava ku famba hi ku hatlisa.

◼ Loko u nga si hundza ehansi ka nyangwa lowu khomaka swilo swa nsimbi, swi humese hinkwaswo leswi u ehleketaka leswaku swi nga ha rilisa alamu ya kona. Leswi swi katsa swilotlelo, mali, swin’wetsin’wetsi ni tiselfoni. Swi khomise murindzi u nga si hundza enyangweni wolowo.

◼ Veka minkwama ni mindzhwalo yin’wana yi tshama kahle eka bhandhi leriya ri yi fambisaka; loko munhu loyi a languteke mindzhwalo eka X-ray a vona xifaniso lexi nga vonakiki kahle, a nga ha ku kombela leswaku u pakulula bege ya wena u tlhela u yi paka.

◼ Byela murindzi hi swilo leswi u vonaka onge swi nga ha koka nyingiso, swo kota xichaya-chayani xa silivhere lexi u nyikiweke hi kokwa wa wena. Loko wo n’wi hlamusela kahle murindzi leswaku ha yini ku vonaka swilo leswi nga tivekaniki, swi nga ha endleka a nga tikarhati ku swi kambisisa. Loko u jahile hakunene, pakulula swilo swa wena ka ha ri ni nkarhi kutani u kombela leswaku va swi kambela.

◼ Loko alamu yo rila, vana ni moya wa ntirhisano naswona u va hlamusela hi nkarhi wolowo. Loko murindzi a swi tiva leswaku alamu yi vangiwe hi nchumu wo karhi naswona a khome muchini lowu khomaka swilo swa nsimbi, u ta ku vitana u ta eka yena.

◼ Loko wo tlanga hi ku vula leswaku u ta tlhakisa xihaha-mpfhuka kumbe leswaku u ni bomo, u ta xi komba hi rintiho. Varindzi va ta ku secha swi nyawula, endzhaku ka sweswo va ku henhla hi nandzu wa vugevenga.

Vana Ni Riendzo Leri Hlayisekeke!

Xana swa koteka ku hlawula xihaha-mpfhuka lexi sirhelelekeke? Ina, swa koteka. Xihaha-mpfhuka xin’wana ni xin’wana lexi u xi hlawulaka, hakanyingi xi ta ku fikisa u sirhelelekile laha u yaka kona. Loko u kanakana, kambisisa tirhekhodo ta vuhlayiseki ta khampani ya swihaha-mpfhuka leyi u nga ta famba ha yona. Tsundzuka leswaku hambileswi timhangu ta swihaha-mpfhuka ti nga kona, kambe ku famba ha swona swi sirhelelekile swinene.

Swa sweswi, hinkwerhu hi nga langutela emahlweni eka nkarhi lowu sirhelelekeke ni lowu nga riki na khombo—ehansi ka mfumo wa Xikwembu emisaveni. Endyangwini lowu chavaka Xikwembu, lowu nga ni ku rhula, a yi nge vi kona ndhawu ya vanhu lava nghenisaka vutomi bya van’wana ekhombyeni. Vanhu va ta va va “sirhelelekile naswona va tshamisekile, va nga chavi khombo.”—Swivuriso 1:33, Holy Bible—Contemporary English Version.a

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 10, 11]

SWITSUNDZUXO SWIN’WANA SWA VUHLAYISEKI

Famba hi swihaha-mpfhuka leswi nga fambiki swi yima-yima endleleni. Timhangu to tala ti endleka loko xi suka, xi khupuka, xi ehla kumbe loko xi jitama. Ku famba hi xihaha-mpfhuka lexi nga fambiki xi yima-yima swi nga ha ku ponisa emakhombyeni lawa.

Hlawula swihaha-mpfhuka leswikulu. Swihaha-mpfhuka leswi khandziyisaka vanhu lava tlulaka eka 30 swi tala ku endliwa hi vurhon’wana naswona ka tiyisekisiwa leswaku swi hlayisekile ku tlula leswitsongo. Nakambe, loko ko tshuka ku va ni mhangu leyikulu, u nga ha swi kota ku pona eka xihaha-mpfhuka lexikulu ku tlula loko u ri eka lexitsongo.

Rhiya ndleve loko ku ri karhi ku endliwa switiviso xihaha-mpfhuka xi nga si suka. Hambileswi rungula ra kona ri ngo phindha-phindhiwa, kambe u nga ha kuma leswaku minyangwa yo huma ha yona loko ku ri ni mhangu yi le matlhelweni lama nga faniki, swi ti tshege hi xihaha-mpfhuka lexi u xi tirhisaka ni xitulu lexi u tshameke eka xona.

U nga veki swilo swo tika ehenhla ka nhloko ya wena. Swilo leswi vekiweke laha henhla swi nga ha wa loko mi hlangana ni mimoya ya matimba kutani xihaha-mpfhuka xi tsekatseka, hikwalaho loko u ri ni ndzhwalo wo tika, wu nghenise hala khwirini ra xona.

Tibohe bandi loko u tshamile. Ku tshama u bohe bandi swi nga ku sirhelela loko xihaha-mpfhuka xo tshuka xi tsekatsekisiwe hi magandlati lamakulu emoyeni.

Yingisa vatirhi va le ka swihaha-mpfhuka. Vatirhi va khandziyele ku pfuna wena leswaku u tshama u sirhelelekile, hikwalaho loko un’wana wa vona a ku kombela leswaku u endla swo karhi, rhanga u swi endla, u ta vutisa endzhaku.

U nga ngheni ni swilo leswi nga ni khombo. Ku ni swilo swo tala leswi nga ni khombo leswi nga pfumeleriwiki, kambe na wena u fanele u swi vona leswaku a wu fanelanga u nghena ni petirolo, swilo leswi nga ni asidi, gasi leyi nga ni chefu swin’we ni swilo swin’wana, handle ka loko swi pfumeleriwile eka xihaha-mpfhuka naswona swi tleketliwa swi ri endzeni ka swibya leswi faneleke.

U nga nwi ngopfu. Byala byi ta ku karhata ngopfu loko u ri emoyeni ku tlula loko u ri ehansi. Swi kahle leswaku u ringanisela u nga si tlhandlukela emoyeni.

Tshama u xalamukile. Loko wo tshuka u tikuma u ri exiyin’weni xa khombo, ku fana niloko u fanele u huma hi ku hatlisa leswaku u balekela mhangu, u fanele u landzela nkongomiso wa vatirhi ni vahahisi kutani u huma hi ku copeta ka tihlo.

[Xihlovo Xa Kona]

Xihlovo: AirSafe.com

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 12]

TIYISEKISA NDYANGU WA WENA

Loko u ri eriendzweni, u nga wu pfuna hi ndlela leyi ndyangu wa wena eka swivilelo swa wona.

Bula ni ndyangu wa wena. Loko u nga si teka riendzo, tinyike nkarhi wa ku bula ni ndyangu wa wena, u bula hi vuhlayiseki bya wena ni bya vona. Va hlamusele hi magoza lamantshwa ya vuhlayiseki lama simekiweke, u tlhela u va byela leswaku ma ta ku pfuna njhani loko u ri eriendzweni.

Va nyike nkarhi wa ku boxa leswi va karhataka. Nyika ndyangu wa wena nkarhi wa ku vula leswi wu karhatekeke ha swona. Va ku rhandza naswona va lava leswaku u tshama u sirhelelekile. Yingisela hi vurhon’wana naswona u nga tsutsumeli ku xopa-xopa swihoxo, u swi tekela enhlokweni hinkwaswo leswi va swi chavaka ni leswi va karhatekeke ha swona.

Hlamusela matshalatshala lama endliwaka. Boxa leswi tindzawulo to hambana-hambana ti swi endlaka leswaku ti sivela minhlaselo yin’wana ya matherorisi. Matshalatshala lawa ma katsa milawu yin’wana ya nsirhelelo etimbaleni ta swihaha-mpfhuka ni le ndzeni ka swona. A hi kanyingi u nga weriwaka hi mhangu loko u khandziye xihaha-mpfhuka.

Tshama u ri karhi u va bela riqingho. Va tshembise leswaku u ta va bela riqingho loko u fika lomu u yaka kona. Hambeta u bela riqingho ekaya nkarhi ni nkarhi loko wa ha fambile. I swa nkoka leswaku ndyangu wa wena wu tiva lomu wu nga ta ku bela riqingho kona loko ku va ni mhangu.

[Xihlovo Xa Kona]

Swi tekiwe eka United Behavioral Health Web site

[Swifaniso leswi nga eka tluka 10]

Tiyimisele ku va ni moya wa ntirhisano laha varindzi va sechaka kona