Langutelo Ra Bibele

Leswi U Faneleke U Swi Tiva Hi Khisimusi

VANHU va timiliyoni emisaveni hinkwayo va tilulamisela ku tlangela nguva ya Khisimusi ya 2002. Swi nga ha endleka u wun’wana wa vona. Hi laha tlhelo, swi nga ha endleka leswaku a wu hlanganyeli eka nkhuvo lowu wa vukhongeri lowu dumeke. Swi nga khathariseki leswaku u yime kwihi emhakeni leyi, swi nga ha endleka leswaku u nga swi koti ku balekela nkucetelo wa Khisimusi. Wu nghenelela emabindzwini ni le ka vuhungasi, hambi ni le matikweni lawa ma nga riki ya Vukreste.

U tiva yini hi Khisimusi? Xana nkhuvo wa ku tlangela ku velekiwa ka Kreste wu sekeriwe eBibeleni? Xana nkhuvo lowu wu endliwaka hi ti-25 ta December lembe ni lembe wu sekeriwe kwihi?

Ku Yirisiwa Ka Khisimusi

Loko wo tinyika nkarhinyana wa ku kambisisa mhaka leyi, u ta kuma leswaku Khisimusi a yi sungulanga eka Vukreste bya ntiyiso. Swichudeni swo tala swa Bibele swa vukhongeri byo hambanahambana swa swi tiva leswi. Hikwalaho ka sweswo a swi fanelanga swi ku hlamarisa leswaku hi 1647 le Nghilandhi, Palamendhe ya Cromwell yi lerise leswaku Khisimusi ri va siku ra ku hundzuka eswidyohweni kutani yi ri yirisa hi ku helela hi 1652. Palamendhe yi endle hi vomu leswaku yi hlangana lembe ni lembe hi December 25 ku sukela hi 1644 ku ya eka 1656. Hi ku ya hi n’wamatimu Penne L. Restad, “vafundhisi lava a va chumayela hi ku velekiwa ka Kreste a va tihoxa ekhombyeni ro khomiwa. Lava tirhaka etikerekeni va hakerisiwe ndziho hikwalaho ko sasekisa tikereke. Hi ku landza nawu, switolo a swi tshama swi pfuriwile hi Khisimusi onge hiloko ku ri siku leri tolovelekeke ra ntirho.” Ha yini ku tekiwe magoza lamakulu swonghasi? Swirho swa Protestente leswi a swi tisa ndzhundzunuko a swi kholwa leswaku kereke a yi fanelanga yi tisa mikhuva leyi a yi nga ri kona eMatsalweni. Swi dyondzise hi nkhinkhi swi tlhela swi hangalasa tibuku leti a ti sola minkhuvo ya Khisimusi.

A ku ri ni moya lowu fanaka eAmerika N’walungu. Exikarhi ka lembe ra 1659 na 1681, Khisimusi a yi yirisiwile eMassachusetts Bay Colony.a Hi ku ya hi nawu lowu a wu simekiwe hi nkarhi wolowo, Khisimusi a yi nga fanelanga yi tlangeriwa nikatsongo. Lava tlulaka nawu wolowo a va hakerisiwa ndziho. A ku nga ri ntsena swirho swa Protestente ya New England leswi a swi nga swi tsakeli ku tlangela Khisimusi kambe a ku ri ni mintlawa yin’wana eka tikoloni ta le xikarhi. Maquaker ya le Pennsylvania a ma swi vengile ku tlangela Khisimusi ku fana ni Maprotestente. Buku yin’wana yi vula leswaku “endzhakunyana ka loko Maamerika ma kume ntshunxeko, Elizabeth Drinker, loyi na yena a a ri Muquaker, u pandze vanhu va le Philadelphia va va mintlawa yinharhu. A ku ri ni Maquaker lawa ‘a ma teka siku ra [Khisimusi] ri fana ni masiku laman’wana,’ a ku ri ni man’wana lawa a ma yi tlangela swin’we ni man’wanyana lawa ‘hi siku rero a ma pfuxa hasahasa ni ku kukutlela madleke.’”

Henry Ward Beecher, muchumayeri la dumeke wa le Amerika la kuleleke endyangwini wa vukhongeri bya Maprotestente, a a nga tivi nchumu hi Khisimusi kukondza a va ni malembe ya 30. Hi 1874, Beecher u te: “Mina a ndzi nga ri na mhaka ni Khisimusi.”

Mabaptist yo sungula ni tikereke ta Maprotestente a ti kumanga laha Matsalwa ma vulaka leswaku ku fanele ku tlangeriwa siku ra ku tswariwa ka Kreste. Buku yin’wana yi vula leswaku Kereke ya Mabaptist ya le Newport [eXihlaleni xa Rhode] yi tlangele Khisimusi ro sungula hi December 25, 1772. Leswi swi endleke emalembeni ya kwalomu ka 130 endzhaku ka loko ku sunguriwe kereke ya Mabaptist le New England.

Masungulo Ya Khisimusi

The New Catholic Encyclopedia yi ri: “Siku ra ku tswariwa ka Kreste a ri tiviwi. Tievhangeli a tikombisi siku hambi ku ri n’hweti . . . Hi ku ya hi mavonelo ya H. Usener . . . naswona ma amukeriwaka hi swichudeni swo tala namuntlha, siku ra ku tswariwa ka Kreste ri nyikiwe siku ra xixika (December 25 hi ku ya hi Khalendara ya Xiyuda, January 6 hi ku ya hi Vaegipta), hikwalaho ka siku leri, loko dyambu ri sungula ku vuyela en’walungwini, vahedeni lava gandzelaka Mithra a va tlangela dies natalis Solis Invicti (ku nga ku huma ka dyambu leri nga hluriwiki hi nchumu). Hi Dec. 25, 274, Aurelian u vitane xikwembu xa dyambu tanihi musirheleri lonkulu wa mfumo wa vona ni ku nyiketela tempele eka yena le Campus Martius. Khisimusi yi sungule hi nkarhi lowu ku gandzela dyambu a ku tinyike matimba swinene eRhoma.”

Cyclopœdia ya M’Clintock na Strong, yi ri: “Ku tlangeriwa ka Khisimusi a swi sunguriwanga hi Xikwembu naswona a swi kona eka T[estamente] L[eyintshwa]. Siku ra ku tswariwa ka Kreste a ri nge kumiwi eka T[estamente] L[eyintshwa] kumbe hambi kwihi.”

“Vuxisi Bya Hava”

Hi ku ya hi leswi swi nga laha henhla, xana Vakreste va xiviri va nga hlanganyela eka mikhuva ya Khisimusi? Xana swa xi tsakisa Xikwembu ku hlanganisa vugandzeri bya xona ni mikhuva ya vukhongeri bya vanhu lava nga xi gandzeriki? Muapostola Pawulo u tsundzuxile eka Vakolosa 2:8: “Tivoneleni: swi nga ha endleka ku va ni un’wana loyi a nga ta mi phasa hi filosofi ni vuxisi bya hava hi ku ya hi ndhavuko wa vanhu, hi ku ya hi swilo swa masungulo swa misava, ku nga ri hi ku ya hi Kreste.”

Muapostola u tlhele a tsala: “Mi nga paniwi ni lava va nga riki vapfumeri. Hikuva ku lulama ni ku kala nawu swi ni xinakulobye xihi? Kumbe ku vonakala ni munyama swi hlangana kwihi? Ku tlula kwalaho, ku ni ntwanano wihi exikarhi ka Kreste na Beliyali [Sathana]? Kumbe munhu la pfumelaka u ni xiphemu xihi ni loyi a nga riki mupfumeri?”—2 Vakorinto 6:14, 15.

Hikwalaho ka vumbhoni lebyi nga lo dla, Timboni ta Yehovha a ti hlanganyeli eka minkhuvo ya Vukreste. Hi ku fambisana ni Matsalwa, ti lwela ku hanya hi “muxaka wa vugandzeri lebyi baseke ni lebyi nga nyamangiki hi ku ya hi langutelo ra Xikwembu” hi ku ti hlayisa ti “nga ri na xivati xa misava.”—Yakobo 1:27.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 24]

Palamendhe ya le Nghilandhi yi yirise Khisimusi hi 1652

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 25]

“Mina a ndzi nga ri na mhaka ni Khisimusi.”—HENRY WARD BEECHER, MUFUNDHISI WA LE AMERIKA

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Vahedeni lava gandzelaka Mithras ni xikwembu xa dyambu (lexi kovotliweke laha henhla) a va tlangela December 25

[Xihlovo Xa Kona]

Musée du Louvre, Paris