Loko Nkarhi Wa Vuntshwa Wu Nga Fambanga Hi Ndlela Ya Kona

“Ku tsakela vuntshwa i lunghelo leri faneleke ri kumiwa hi n’wana un’wana ni un’wana.”—“The Hurried Child.”

NDZA tshemba wa pfumela leswaku n’wana un’wana ni un’wana u fanele a khathaleriwa kahle, a nga khomiwi hi ndlela yo biha. Hambiswiritano, ntiyiso hileswaku vana vo tala va vafana ni va vanhwanyana a va byi kumi vuntshwa bya vona. Ehleketa hi madzana, kumbe timiliyoni ta vana lava va nga swi kotiki ku tsakela nkarhi wa vuntshwa bya vona hikwalaho ka ku tlhekeka ka tinyimpi. Ehleketa ni hi vana lava va nga swi kotiki ku tsakela vutomi bya vona hikwalaho ka leswi va nga mahlonga kumbe va khomiwaka hi ndlela yo biha.

Vo tala va hina a hi swi koti ku twisisa leswaku n’wana u titwa njhani loko a boheka ku ya tshama exitarateni hikwalaho ko vona swi antswa ku tshama kona ku ri ni ku tshama ekaya. Hi nkarhi lowu ha wona va lavaka ku kombisiwa rirhandzu ni ku sirheleriwa, vana vo tano va boheka ku dyondza ku tisirhelela eka vanhu lava va lavaka ku va endla nsele loko va ri exitarateni. Hakanyingi, nkarhi wa vuntshwa i nkarhi wa khombo eminkarhini leyi ya nkitsikitsi leyi hi hanyaka eka yona.

“Ndzi Navela Onge Ndzi Nga Tlhela Ndzi Va N’wana”

Carmen, la nga ni malembe ya 22, a a khome xo tika evuntshweni byakwe.a Hikwalaho ka leswi tata wa vona a a va khome hi tihanyi naswona mana wa vona a a nga ri na mhaka na vona, yena ni sesi wakwe va boheke ku ya tshama eswitarateni. Hambileswi ku hanya hi ndlela leyi swi nga ni khombo, havambirhi va swi kotile ku papalata makhombo lama langutanaka ni vana vo tala lava balekaka emakaya.

Hambiswiritano, Carmen wa ha byi rilela vuntshwa byakwe, hikuva a nga vanga na wona nkarhi wa ku byi tsakela. U ri: “Ndzi ni malembe ya 22 sweswi kambe ndza ha ri xihlangi. Ndzi tekiwile naswona ndzi ni n’wana, kambe ndza ha navela ku endla swilo leswi endliwaka hi swinhwanyetana, ku fana ni ku tlangisa swipopana. Ndzi navela ku kombisiwa rirhandzu ni ku vukarhiwa hi vatswari. Ndzi navela onge ndzi nga tlhela ndzi va n’wana.”

Ku ni vana vo tala lava xanisekaka hi ndlela leyi Carmen ni sesi wakwe va xanisekeke ha yona. Va tshama eswitarateni naswona kahle-khale vuntshwa bya vona byi karhi bya va lahlekela. Vo tala va vona va nghenela vukhamba leswaku va ta kota ku hanya. Vaviki va mahungu va kombisa leswaku vana va sungula vukhamba va ha ri vatsongo swinene. Hi lexi xiphiqo xin’wana lexi nyanyisaka xiyimo xexo: Vanhwanyana vo tala va va vatswari va ha ri emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi—na vona va ha ri vana.

Khombo Leri Tumbeleke

A swi hlamarisi leswi se va andzaka vana lava tikumaka va wundliwa hi vatswari lava nga riki va vona. Xihloko lexi kandziyisiweke eka phepha-hungu ra Weekend Australian a xi ri ni xiviko lexi: “Mhaka ya ku wundla vana lava nga riki na vatswari yi hi fikele hi nga yi rindzelanga. Va tele vana lava humaka emindyangwini leyi hahlukeke.” Phepha-hungu leri ri tlhele ri ku: “Vana van’wana lava wundliwaka hi vatswari lava nga riki va vona, va heta tin’hweti kumbe malembe yo tala, va nga vonani ni vanhu lava va va yiseke kwalaho, kasi van’wana va suka eka muwundli un’wana va ya eka un’wana, a va ri kumi kaya ro tshamiseka eka rona.”

Mhaka yin’wana leyi vikiweke i ya xinhwanyatana xa malembe ya 13 hi vukhale, lexi xi tsendzelekeke ni makaya ya 97 hi nkarhi wo ringana malembe manharhu—kun’wana a xi etlela vusiku byin’we ntsena. Sweswi xi anakanya hi ndlela leyi a xi titwa ha yona, xi ri lexi nga rhandziwiki naswona xi nga sirhelelekanga. Eka vana vo tala lava wundliwaka hi vanhu vambe ku fana na yena, nkarhi wa ku tsakela vuntshwa wu va lahlekerile.

Kutani ke, a swi hlamarisi leswi vativi va namuntlha va vulavulaka hi ku andza ka khombo ra ku lahlekeriwa hi nkarhi wa vuntshwa. Loko u ri mutswari, rungula leri leri vavaka ri nga ha ku endla u titwa u katekile hileswi u swi kotaka ku wundla vana va wena ni ku va nyika kaya ro tshama eka rona. Kambe ka ha ri ni khombo rin’wana. Namuntlha, nkarhi wa vuntshwa a wo lahleka ntsena. Minkarhi yin’wana wu hatlisisiwa kunene. Xana wu hatlisisiwa njhani, naswona vuyelo byi va byihi?

[Nhlamuselo ya le hansi]