Vantshwa Va Vutisa . . .

Ha Yini Ndzi Vona Onge Ndzi Fanele Ndzi Va La Hetisekeke?

“Tanihi leswi tatana a a ri mudyondzisi, un’wana ni un’wana a a langutele leswaku ndzi kuma tinyeleti eka dyondzo yin’wana ni yin’wana. Minkarhi yin’wana ndzi etlela ndzi ri karhi ndzi rila.”—Leah.a

“Ndzi tivekela mimpimanyeto ya le henhla. Ndzi fanele ndzi endla xin’wana ni xin’wana ku tlula van’wana kumbe ndzi xi endla hi ndlela leyi hambaneke ni van’wana loko swi nga ri tano a ku na xikongomelo xo endla nchumu wolowo.”—Caleb.

XANA u titwa u fanele u endla swilo hi ku hetiseka nkarhi ni nkarhi? Xana nkarhi ni nkarhi a wu eneriseki hi leswi u swi endlaka ku nga khathariseki matshalatshala lawa u wa endleke? Xana u ni xiphiqo xo amukela ku xopiwa swihoxo? Xana loko swilo swi nga fambi kahle, wa tisola, u tivula xiphukuphuku, xikangalafula, kumbe la nga pfuniki nchumu? Xana loko u lava leswaku xo karhi xi endliwa kahle, u vona onge u fanele u tiendlela xona hi wexe? Xana u va ni xinamu kumbe u hetelela u tshike ku endla leswi a wu lava ku swi endla hi ku chava leswaku u ta tsandzeka?

Xana vuxaka bya wena ni van’wana byi njhani? Xana u tikuma u nga ri na vanghana hikuva a nga kona loyi a fikelelaka mimpimanyeto leyi u yi lavaka? Xana u karhateka ngopfu hi swihoxo swa van’wana? Loko nhlamulo ku ri ina, kutani u ni xiphiqo lexi vuriwaka ku hetiseka. Loko swi ri tano, a hi wena wexe u nga ni xiphiqo lexi. Mukhuva lowu wu tele eka vantshwa—ngopfu-ngopfu eka lava nga ni vuswikoti byo endla swilo kumbe eka vantshwa lava kotaka ku fikelela xiyimo xa le henhla loko va endla swilo.b

Xana i yini leswi endlaka leswaku munhu a rhandza ku hetiseka? Leswi vuriwaka hi vakambisisi swo ehleketeleriwa. Buku leyi nge, Perfectionism—What’s Bad About Being Too Good? yi ringanyeta leswaku: “Ku rhandza ku hetiseka a hi vuvabyi; hikuva a wu tluletiwi swona. Ku navela ku hetiseka, a wu swi kumi ka vatswari va wena, u lo tswariwa na swona. Kutani swi ta njhani leswaku u rhandza ku hetiseka? Vatshila van’wana va tshemba leswaku ku rhandza ku hetiseka swi sungula loko wa ha ri xihlangi. Ntshikilelo wa le ndyangwini, ntshikilelo lowu u ti vangelaka wona, ntshikilelo wa vanhu lava u hlanganaka na vona, vanhu lava va vonakaka va hetisekile eka swihaxa-mahungu, ku tekelela vanhu lava nga riki va xiviri swi ni Nkucetelo Lowukulu leswaku vanhu va tshama va ri eku karhatekeni vutomi bya vona hinkwabyo, va titwa va ri ni nandzu naswona va tirha hi ndlela leyi hundzeletiweke.”

Ku nga khathariseki leswaku u swi endla hi xivangelo xihi, ku rhandza ku endla swilo hi ndlela leyi hetisekeke swi nga ku vavisa. A hi kambisiseni mhaka ya ku lava ku endla swilo hi ku hetiseka ni ku vona ndlela leyi swi nga ku vavisaka ha yona.

Xana Ku Hetiseka I Yini?

Ku rhandza ku endla swilo hi ku hetiseka a swi vuli ku lwela ku humelela kumbe ku rhandza ntirho lowu u wu endlaka. Phela Bibele eka Swivuriso 22:29 yi dzunisa munhu loyi a “nga ni vuswikoti entirhweni wakwe.” Nakambe Bibele yi vulavula kahle hi vanhu vo tala lava hlakuleleke vuswikoti byo hambana-hambana bya xiyimo xa le henhla. (1 Samuwele 16:18; 1 Tihosi 7:13, 14) Kutani i swinene ku lwela ku endla swilo swa xiyimo xa le henhla, ku tivekela tipakani ta le henhla kambe leti fikelelekaka. Xisweswo munhu a nga “endla leswaku moya-xiviri wakwe wu vona leswinene hikwalaho ka ku tikarhata kakwe.”—Eklesiasta 2:24.

Kambe munhu la rhandzaka ku endla swilo hi ku hetiseka, a nga eneriseki. Langutelo ra yena a hi rinene hi ku fikelela xo karhi. Hi ku ya hi vativi van’wana ku rhandza ku endla swilo hi ku hetiseka swi katsa “ku tivekela tipakani leti nga fikelelekiki ni ku tshamela ku nga eneriseki, ku nga khathariseki leswaku u ti karhata ku fikela kwihi.” Hikwalaho, ku rhandza ku endla swilo hi ku hetiseka i “ntshikilelo lowu hambetaka, hakanyingi wu vangela munhu leswaku a titwa a ri xikangalafula.” Xihlovo xin’wana xa rungula xi hlamusela ku rhandza ku hetiseka tanihi “ntshembo lowu nga twisisekiki wa leswaku wena kumbe ndhawu leyi u tshamaka eka yona yi fanele yi hetiseka.” I “langutelo leri hoxeke ra leswaku xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi endlaka evuton’wini, u fanele a xi endla hi ku pakanisa lokukulu, ku nga vi na xihoxo hambi xi ri xitsongo.”

Kambe, xana Yesu a nga vulanga leswaku: “Mi fanele mi va lava hetisekeke, tanihi leswi Tata wa n’wina wa le tilweni a hetisekeke”? (Matewu 5:48) U vurile, kambe Yesu a nga vuli swona leswaku munhu u fanele a hetiseka hi ku helela. Phela Bibele yi dyondzisa leswaku “hinkwavo va dyohile, naswona va kayivela ku vangama ka Xikwembu.” (Varhoma 3:23) Kutani, xana Yesu a a vula yini? EBibeleni rito leri nge “hetisekeke” ri vula ku helela. (Matewu 19:21) Loko Yesu a ku hi fanele hi va lava hetisekeke, a a vulavula hi rirhandzu kutani a khutaza valandzeri va yena leswaku rirhandzu ra vona ri fanele ri angarhela. Njhani? Hi ku anamisa rirhandzu ra vona ri katsa ni valala va vona. Mutsari wa Bibele Luka u tsale hi Yesu a ku: “Hambetani mi va ni tintswalo, tanihi leswi Tata wa n’wina a nga ni tintswalo.”—Luka 6:36.

Hambiswiritano, vanhu lava rhandzaka ku hetiseka va tixisa hi ku ehleketa leswaku munhu a nga swi kota ku va la hetisekeke. Hikwalaho va nga ha rindzela leswikulu eka vanhu van’wana. Hi ku ya hi buku leyi nge, Never Good Enough—Freeing Yourself From the Chains of Perfectionism, vanhu lava lavaka swilo leswi hetisekeke i “vanhu lava pfilunganyekeke hi ntikelo wa mintirho leyi endliwaka hi vanhu van’wana. . . Hi vonelo ra vona, vanhu lava hanyaka na vona a va tikarhati hi ku endla ntirho lowunene, kumbe ku rhandza ntirho lowu va wu endlaka.”

Hi xikombiso, Carly tidyondzo ta yena i tinene, u le xikolweni xa vanhu lava nga ni vuswikoti. Hambiswiritano, wa tsandzeka ku va ni vanghana. Hikuva u lava swilo leswi hetisekeke eka hinkwaswo, hi ndlela yoleyo u lahlekele hi vanghana vo tala. U ri: “Ndzi ehleketa leswaku a va endla swihoxo swo tala.”

Van’wana va nga ha langutela ku hetiseka, ku nga ri eka vanhu van’wana kambe eka vona vini. Buku leyi nge, Never Good Enough yi vula leswaku vanhu vo tano va titwa onge “vona kumbe swiendlo swa vona a hi swinene . . . , naswona va karhatekile hi leswaku vanhu van’wana va va languta njhani.”

Xiphiqo Malunghana Ni Ku Ringeta Ku Hetiseka

Ematshan’weni ya leswaku swi vuyerisa, ku rhandza ku endla swilo hi ku hetiseka swi va ni vuyelo byo biha. Naswona ematshan’weni ya leswaku swi khutaza ku humelela hi xiyimo xa le henhla, vonelo ro tano hakanyingi ri endla munhu a nga koti ku endla nchumu. Wanuna un’wana wa Mukreste la vuriwaka Daniel u tsundzuka a ri karhi a heta nkarhi wo leha a ri karhi a lunghiselela nkulumo leyi a ta yi nyikela eHolweni ya Mfumo ya Timbhoni ta Yehovha ya laha a tshamaka kona. Vo tala va vayingiseri va yena va n’wi nkhensile va vula leswaku u yi nyikele kahle. Kutani Daniel u kume swiringanyeto swa vutlhari leswi humaka eka muleteri wa yena. Bibele yi hi khutaza ku “yingisa xitsundzuxo u tlhela u amukela ndzayo.” (Swivuriso 19:20) Kambe ematshan’weni ya leswaku a amukela ndzayo leyi twalaka, Daniel u titwe a ri xikangalafula. U ri: “A ndzi twa onge ku nga pfuleka misava ndzi nghena.” Ku hele mavhiki a ri ni nkelunkelu.

Hikokwalaho, ku rhandza ku endla swilo hi ku hetiseka swi nga ku kavanyeta u nga dyondzi nchumu. Eka xihloko xin’wana lexi humelelaka eka Web-site leyi tameleke rungula ra vantshwa, muntshwa un’wana la vuriwaka Rachel wa tsala: “Loko ndzi sungula exikolweni xa le henhla a ndzi ti yimisele ku endla kahle. A ndzi tshama ndzi huma hi tinyeleti naswona ndzi nga xi voni xivangelo xa leswaku swi cinca.” Kambe Rachel hi ku hatlisa u lemuke leswaku dyondzo ya tinhlayo ya algebra a yi n’wi tikela naswona u tikumele B “ntsena.” Rachel u ri: “Eka vanhu hinkwavo a ku ri timaraka letinene, kambe eka mina . . . a ku ri xisandzu. Ndzi sungule ku chava ni ku karhateka . . . A ndzi chava ku kombela mpfuno eka mudyondzisi wa mina, hikuva a ndzi ehleketa leswaku loko ndzo pfumela leswaku ndzi lava mpfuno eka ntirho wa mina wa le kaya swi ta vonaka leswaku a a ndzi nga swi twisisanga. . . . Minkarhi yin’wana a ndzi khorwiseka leswaku ku fa ku nga antswa ku ri ni ku tsandzeka.”

Vantshwa van’wana hi ku susumetiwa hi ku chava ku tsandzeka va kale va ehleketa hi ku tidlaya. Lexi tsakisaka, vantshwa vo tala, a va ehleketi hi ku endla nchumu wo tano wo biha. Kambe hi ku ya hilaha mutshila wa rihanyo ra miehleketo Sylvia Rimm a vulaka hakona, va nga ha ringeta ku papalata ku tsandzeka, hi ku nga endli nchumu. Hi ku ya hi Rimm, vanhu van’wana lava languteleke ku hetiseka “a va yisi mintirho ya vona, a va tinyungubyisi hi leswi va swi endleke, va rivala mintirho ya vona ya le kaya, va veka swivangelo swo karhi.”

Kasi vantshwa van’wana va nga ha hundzeleta swilo hi ku tiyisekisa leswaku vona va ta humelela. “A a ndzi tshama ku kondza ku va vusiku ndzi endla mintirho ya xikolo, leswaku ku nga vi na xihoxo lexi ndzi xi endlaka,” ku pfumela Daniel. Xiphiqo xa kona hi leswaku, ku hundzeleta ka muxaka wolowo ku kavanyeta nhluvuko. Xichudeni lexi karhaleke xi tala ku nga humeleli.

Kutani a swi hlamarisi, leswi munhu la rhandzaka ku endla swilo hi ku hetiseka a fanisiwaka ni munhu la nga ni vukarhi, ku titwa u nga ri nchumu, ku tivona nandzu, ku hundzeleta swilo, ku va ni xiphiqo xo dya ni gome. Hambiswiritano, khombo lerikulu hi leswaku ku langutela swilo leswi hetisekeke swi nga ku vavisa hi tlhelo ra moya. Hi xikombiso, Bibele yi khutaza Vakreste ku phofula ripfumelo ra vona eka van’wana. (Varhoma 10:10; Vaheveru 10:24, 25) Hambiswiritano, muntshwa la vuriwaka Vivian a nga hlamuli eminhlanganweni ya Vukreste hikwalaho ko chava leswaku a nga ha tshuka a tsandzeka ku veka timhaka hi ndlela leyi faneleke. Muntshwa la vuriwaka Leah u vula leswaku u ni xiphiqo lexi fanaka xa ku chava. U ri: “Loko ndzi vula swilo leswi hoxeke, vanhu van’wana va ta ehleketa hi swilo leswi hoxeke hi mina. Kutani a ndzi hlamuli.”

Kutani swi le rivaleni leswaku ku rhandza ku endla swilo hi ku hetiseka swi ni khombo naswona a swi pfuni nchumu. Naswona loko u ri ni mikhuva leyi hlamuseriweke eka xihloko lexi, u nga ha vona swi fanerile leswaku u lulamisa mianakanyo ya wena. Xihloko lexi nga ta landzela enkarhini lowu taka xi ta vulavula hi leswaku u nga swi endlisa ku yini.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Ku chava ku tsandzeka swi sivela vantshwa van’wana leswaku va nga heti mintirho ya vona ya xikolo

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

Ku lava swilo leswi hetisekeke swi nga ku vangela gome naswona u nga tixiximi