Swiphiqo Swa Van’wamapurasi Swi Ta Hela
RODNEY, wa xitukulwana xa vunharhu lexi rimaka, u ri: “Van’wana lava vonaka xiyimo lexi van’wamapurasi va langutaneke na xona va nga ha va va nga swi twisisi leswaku ha yini va lava ku ya emahlweni va rima.” Kambe, vanhu va timiliyoni emisaveni hinkwayo va ya emahlweni va rima. Ematikweni man’wana lama ha hluvukaka, swi nga ha endleka mintirho yi kala; ku rima swi nga ha pfuna ndyangu leswaku wu kuma swo miyeta nyoka loko ri pela.
Tlhandlakambirhi, mindyangu yo tala yi vona leswaku ku rima a ko va ntirho, kambe i ndlela leyi yi faneleke yi hanya ha yona. Vanhu vo hlayanyana lava yeke emahlweni va rima hambiloko ku ri ni dyandza, mavabyi ni ku tikeriwa hi tlhelo ra ikhonomi ni swiyimo swin’wana swo nonon’hwa, va kombisa ndlela leyi va swi kotaka ku tiyisela ha yona ni ndlela leyi va ku rhandzaka ha yona ku rima. Loko hi nga si kambisisa ndlela ya ku tlhantlha swiphiqo swa van’wamapurasi, a hi voneni ndlela leyi van’wamapurasi va pfuniweke ha yona leswaku va swi kota ku tiyisela.
Ndlela Leyi Van’wana Va Tiyiseleke Ha Yona
Ku va n’wamapurasi swi tisa mintlhontlho yo hlayanyana leyi nga papalatekiki. Hi fanele hi pfumela leswaku maxelo, ikhonomi ni swiyimo swin’wana swo tala a swi nge lawuleki. Xiviko lexi kandziyisiweke hi North Carolina Cooperative Extension Service, xi ri: “Dyondzo yo vava leyi van’wamapurasi vo tala va yi dyondzeke i ya leswaku a hi minkarhi hinkwayo ku tirha hi ku tikarhata swi endlaka leswaku munhu a humelela. A hi minkarhi hinkwayo murimi un’wana ni un’wana a dyaka mihandzu ya mavoko yakwe. Murimi un’wana ni un’wana u langutana ni swiyimo leswi a nga swi kotiki ku swi lawula.” Murimi un’wana la kuleke u hlamusele ndlela leyi a swi koteke ha yona ku tshama a tsakile, loko a ku: “Ndza ha ku dyondza ku langutana ni swiyimo leswi ndzi tsandzekaka ku swi lawula.”
Xivuriso xa khale xi ri: “Loyi a langutaka mheho a nge byali mbewu; naswona loyi a langutaka mapapa a nge tshoveli.” (Eklesiasta 11:4) Ku tshamela ku kanakana ni ku tsandzeka ku endla xiboho swi nga ha va ni khombo swinene. Ku rivala hi leswo biha u ehleketa hi leswinene swi nga pfuna ku hunguta ntshikilelo lowu nga fanelangiki.
Ku dya hi mfanelo, ku wisa kahle ni ku endla vutiolori lebyi faneleke na swona swi nga pfuna. The Western Producer yi vika leswaku varimi lava tshamaka va hanye kahle “va endla swiboho leswi faneleke.” Murimi la vuriwaka Eugene, ni nghamu yakwe Candace, va byele Xalamuka! va ku: “Ku wisa nkarhi lowu ringaneke swa hi pfuna leswaku hi lwa ni ntshikilelo. Swiphiqo swi vonaka swi ri switsongo naswona swa olova ku swi tlhantlha loko hi wise kahle. Swakudya leswi faneleke na swona swi nga pfuna, ngopfu-ngopfu loko mi swi dya ndhawu yin’we mi ri ndyangu.” Xitsundzuxo lexi xi fambisana ni leswi Bibele yi swi vulaka: “Munhu un’wana ni un’wana u fanele a dya, kunene a nwa, a kuma leswinene entirhweni wakwe hinkwawo wa matimba. I nyiko leyi humaka eka Xikwembu.”—Eklesiasta 3:13.
Ku Hlayisa Ndyangu
Ndyangu wun’wana wu byele Xalamuka! wu ku: “Mindyangu yo tala ya le mapurasini yi boheka ku tihlayisa hi mali leyi yi yi kumaka hi ku endla mintirho yin’wana ku tlhandlekela eka lowa vurimi. Hambileswi yi swi endlelaka ku hunguta ntshikilelo hi tlhelo ra timali, kambe mintshikilelo yin’wana leyi vangiwaka hi ku tsana ka vuxaka bya ndyangu yi nga ha hlasela. Mindyangu yin’wana ya van’wamapurasi leyi a yi ri ni vuxaka lebyikulu, se byi hahlukile.” Xana mindyangu yi nga langutana njhani ni xiyimo lexi?
Emalembeni ya kwalomu ka 2 700 lama hundzeke, tinhloko ta mindyangu ti nyikiwe xikhongotelo lexi: “Lunghiselela ntirho wa wena u ri ehandle, naswona wu endle wu lungheka wa ha ri ensin’wini. Endzhaku ka sweswo u ta tlhela u aka vandyangu wa wena.” (Swivuriso 24:27) Randy, loyi a nga tatana naswona a nga wa xitukulwana xa vumune xa van’wamapurasi, u ri: “Swa boha leswaku munhu a va ni nkarhi wo tlangela ndyangu hinkwawo. Xirho ha xin’we xa ndyangu xi lava nseketelo ni rirhandzu. Marito ni swiendlo swa musa swi endla leswaku un’wana ni un’wana a titwa a rhandziwa.”
Vana hi vona lava ngopfu-ngopfu va lavaka xitiyisekiso xa rirhandzu loko ku va ni ku cinca lokukulu. Ndlela leyi vana va titwaka va lahlekeriwe ha yona loko purasi ra ndyangu ri nga ha tirhisiwi yi fana ni leyi vana va titwaka ha yona loko vatswari va dlaye vukati kumbe va file. Va fanele va swi tiva leswaku a hi vona va vangeke xiphiqo lexi nileswaku ndyangu wu ta hambeta wu ri swin’we.
Ndlela Leyi Van’wana Va Nga Pfunaka Ha Yona
Van’wamapurasi lava nga ni ntshikilelo va nga ha tiendla nconge yin’we, va papalata hambi ku ri vanghana va vona. (Swivuriso 18:1) Kambe, hi nkarhi wa ntshikilelo, munhu u lava nseketelo wa van’wana ku tlula hambi ku ri rini!
Xana u ni vanghana kumbe vaakelani lava xanisekaka hikwalaho ka xiphiqo xa ku va ni purasi? Ku va kombisa musa ntsena swi nga pfuna. N’wamapurasi la vuriwaka Ron u ri: “Ku tiva ntsena leswaku vanghana va hina va swi twisisa swiphiqo leswi hi langutaneke na swona swa chavelela hi swoxe.” Ina, teka goza ra ku endzela vanghana va wena naswona u va yingisa loko va ri karhi va vula ndlela leyi va titwaka ha yona.
Maendzo yo tano ma n’wi pfunile Jack. U ri: “Ndzi yi tsundzuka kahle minkarhi leyi vanghana va mina va swi xiyeke leswaku ndzi ni ntshikilelo kutani va ndzi kombise rirhandzu hi ku ndzi endzela va ta ndzi chavelela.” A swi lavi munhu a kala a va ni vutivi lebyikulu hi ta mapurasi leswaku a ta va seketela. Rodney la tshahiweke eku sunguleni, u ri: “Ku tiva ntsena leswaku vanghana va mina va swi xiya leswaku ndzi langutane na xiyimo xo tika swi ndzi nyika matimba naswona swi ndzi endla ndzi navela ku endla hinkwaswo leswi ndzi nga swi kotaka.” Hi tsundzuka xivuriso xa Bibele lexi nge: “Nakulorhi wa ntiyiso u ni rirhandzu nkarhi hinkwawo, naswona i makwerhu la velekiweke loko ku ri ni maxangu.”—Swivuriso 17:17.
Ntlhantlho Lowu Nga Heriki
Xiphiqo xa vurimi xo va byin’wana bya vumbhoni bya leswaku munhu wa tsandzeka ku lawula misava ni swilo leswi swi nga eka yona hi mfanelo. Muprofeta Yeremiya u te: “Oho Yehovha, ndzi swi tiva kahle leswaku ndlela ya munhu wa la misaveni a yi le ka yena. Munhu loyi a fambaka a nga ka a nga wu kongomisi nkondzo wa yena.” (Yeremiya 10:23) Swi lo dla, leswaku munhu u lava mpfuno wa Xikwembu. Naswona tiyiseka leswaku mpfuno wolowo wu le ndleleni.
Rhekhodo ya Bibele yi ri: “Yehovha Xikwembu a teka munhu a n’wi veka entangeni wa Edeni leswaku a wu rima ni ku wu khathalela.” (Genesa 2:15) Ina, Muvumbi wa hina hi yena la leriseke leswaku ku rimiwa! Endzhaku ka malembe-xidzana yo tala, Xikwembu xi nghenise vanhu va xona va Israyele eKanana. Rhekhodo leyi huhuteriweke yi vula leswaku malunghana ni tiko rero: “Ri nwa mati ya mpfula ya matilo; i tiko leri Yehovha Xikwembu xa n’wina a ri langutelaka. Mahlo ya Yehovha Xikwembu xa n’wina ma le henhla ka rona nkarhi hinkwawo, ku sukela eku sunguleni ka lembe ku ya eku heleni ka lembe.” (Deteronoma 11:11, 12) Yehovha u tlhele a nyikela milawu leyi sirheleleke Tiko ra Xitshembiso leswaku ri nga onhiwi. Hi xikombiso, Vaisrayele a va nga fanelanga va rima masimu ya vona, mintanga ya vhinyo ni masimu ya mirhi ya mitlhwari hi lembe rin’wana ni rin’wana ra vunkombo. (Eksoda 23:10, 11) Xisweswo, misava a yi tshama yi ri kahle leswaku yi ta tswala kahle.
Hi nga tiyiseka leswaku enkarhini lowu taka, ehansi ka Mfumo wa Xikwembu—hulumendhe ya le tilweni leyi rhangeriweke hi Yesu Kreste—misava yi ta humesa ntshovelo wo tala swinene. (Esaya 35:1-7) Loko Yesu Kreste, Mufumi wa Mfumo la hlawuriweke, loko a ha ri emisaveni, u kombise vuswikoti bya ku lawula swilo swa ntumbuluko leswi hoxaka xandla eka vurimi. (Marka 4:37-41) Pisalema 72 yi hlamusela swiyimo leswi swi nga ta va kona loko a tirhisa matimba lawa, ku lulamisa misava ni vanhu lava nga ta tshama eka yona. Ya hi tiyisekisa: “Ku ta va ni mavele yo tala emisaveni; ma ta khapakhapa etinhlohlorhini ta tintshava. Mbhandzu wa yona wu ta fana niloko wu ri eLebanoni, naswona lava va nga emutini va ta rhumbuka ku fana ni ximila xa misava.” (Pisalema 72:16) Ntshovelo lowukulu ngopfu, lowu wu nga ta tshoveriwa hi ntsako, wu ta kumiwa hi vanhu va Xikwembu emisaveni yoleyo leyintshwa leyi tshembisiweke.
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 9]
“Dyondzo yo vava leyi van’wamapurasi vo tala va yi dyondzeke i ya leswaku a hi minkarhi hinkwayo ku tirha hi ku tikarhata swi endlaka leswaku munhu a humelela”
[Swifaniso leswi nga eka tluka 10]
Ku khathalela swilaveko swa mintlhaveko ni swa moya swa swirho swa ndyangu swi nga va pfuna leswaku va humelela
[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]
Ehansi ka mfumo wa Xikwembu, misava yi ta humesa swakudya swi va ndzalo
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 9]
Garo Nalbandian