Ndzi Amukele Ndlela Leyi Xikwembu Xi Yi Langutaka Ha Yona Ngati
Dokodela A Hlamusela Xitori Xakwe
A NDZI ri ni ntlawa wa madokodela ekamareni ra le xibedlhele laha ku khomeriwaka kona tinhlengeletano kona hi ri karhi hi kambisisa xiviko xa muvabyi loyi a loveke. Muvabyi loyi a a khomiwe hi khensa naswona ndzi te, “Hi nga gimeta hi ku vula leswaku muvabyi u dlayiwe hi ku cheriwa ngati yo tala leswi nga endla leswaku tisele takwe to tshwuka ti buluka kutani tinso takwe ti nga ha tirhi.”
Hiloko profesa un’wana a yima a karihile a ku, “U vula leswaku a hi n’wi chelanga ngati leyi fambelanaka ni ngati yakwe?” Ndzi te, “A ndzi vulanga sweswo.” Loko ndzi va kombe swifaniso swa yinso ya muvabyi ndzi te, “Ku vonakala swipetlu swa tisele to tshwuka eka yinso kutani hi nga gimeta hi ku vula leswaku leswi hi swona swi dlayeke tinso takwe.”a Hiloko ku ku ti ti ti! Ndzi heleriwa hi marito. Hambileswi a ndza ha ri dokodela lontsongo naswona yena a a ri profesa, mhaka leyi a yi ndzi hisa a ndzi nga ta miyela hi yona.
Loko ku endlaka mhaka leyi, a ndzi nga ri Mbhoni ya Yehovha. Ndzi velekiwe hi 1943 eSendai, edorobeni ra le n’walungwini wa Japani. Ndzi hlawule ku dyondzela vudokodela hi leswi bava a a ri dokodela wa mianakanyo tlhelo mukambisisi wa mavabyi (pathologist). Ndzi cate na ntombhi leyi vuriwaka Masuko loko ndzi endla lembe ra vumbirhi exikolweni xa vudokodela.
Ndzi Dyondzela Ku Va Mulavisisi Wa Mavabyi
Loko ndzi hetisa tidyondzo ta mina ta vudokodela Masuko hi yena loyi a tirha leswaku a hi khathalela. Vudokodela a byi ndzi tsakisa ngopfu. A ndzi hlamarisiwa hi ndlela leyi miri wa munhu wu vumbiweke ha yona! Kambe sweswo a swi ndzi endlaka ndzi ehleketa leswaku ku ni Muvumbi. A ndzi tibyela leswaku swa vutshunguri swi ta ndzi endla ndzi eneriseka evuton’wini. Loko ndzi ve dokodela, ndzi ye emahlweni ni tidyondzo ta mina ta vudokodela ivi ndzi sungula ku dyondzela ku lavisisa mavabyi (pathology), laha hi lavisisaka swikombiso swa mavabyi, leswi ma vangaka ni switandzhaku swa wona.
Loko hi ri karhi hi kambisisa ntsumbu wa muvabyi loyi a dlayiweke hi khensa, ndzi sungule ku tivutisa loko hakunene ngati leyi cheriwaka muvabyi yi pfuna. Vavabyi lava nga ni khensa va tala ku hela ngati hileswi yi humaka emirini. Hikwalaho ka leswi chemotherapy yi hungutaka ngati ya muvabyi madokodela ma tala ku n’wi chela ngati. Kambe ndzi xiye leswaku ngati leyi a cheriwaka yona hi yona yi endlaka leswaku khensa yi hangalaka ni miri. Namuntlha swa tiveka leswaku ku chela muvabyi ngati swi endla leswaku masocha ya mirhi ma tsandzeka ku lwa ni mavabyi, leswi nga endlaka leswaku khensa yi tlhela yi vuya ivi swi tika leswaku muvabyi a hanya.b
Mhaka liya ndzi nga vulavula ha yona eku sunguleni yi endleke hi 1975. Profesa loyi ndzi vulavuleke ha yena a ku ri yena loyi a khome mhaka ya muvabyi loyi ndzi vulavuleke ha yena naswona a a ri mutivi wa ngati ni mavabyi ya ngati. Kutani a swi hlamarisi leswi a visinganeke loko ndzi n’wi byela leswaku muvabyi u dlayiwe hi ku cheriwa ngati! Kambe ndzi ye emahlweni ndzi andlala timhaka etafuleni, kutani hi ku famba ka nkarhi u sungule ku verhama.
A Ku Nge He Vi Na Mavabyi Kumbe Rifu
A ku ri hi nkarhi lowu loko nsati wa mina a vhakeriwa hi mukhegula un’wana loyi a a ri Mbhoni ya Yehovha. A a tirhisa rito “Yehovha” loko a vulavula ni nsati wa mina hiloko nsati wa mina a n’wi vutisa leswaku i mani Yehovha. Mukhegula yoloye u hlamule a ku, “Yehovha i vito ra Xikwembu xa ntiyiso.” Bibele leyi Masuko a yi hlayeke ku sukela loko a ha ri ntsongo, a yi nga ri na rona vito ra Xikwembu, a yi ri sive hi rito “HOSI.” Sweswi se a a ri tiva vito ra Xikwembu!
Hi ku hatlisa Masuko u sungule ku dyondza Bibele na mukhegula yoloye. Loko ndzi vuya entirhweni hi va ma 1:00 ya matakuxa, hi ntsako nsati wa mina u te: “Bibele yi vula leswaku mavabyi ni rifu swi ta hela!” Ndzi te, “Sweswo swi nga tsakisa!” Ivi a ku, “A ndza ha lavi u tidyela nkarhi phela misava leyintshwa yi ta fika ku nga ri khale.” A ndzi ehleketa leswaku u lava ndzi tshika ku va dokodela, hiloko ndzi dya makala kutani swilo swi sungula ku famba ximatsi.
Nsati wa mina a nga ndzi helelanga mbilu. U khongerile kutani a hlawula matsalwa ivi a ndzi komba wona. Ndzi khumbiwe hi tsalwa ra Eklesiasta 2:22, 23 leri nge: “Xana munhu u vuyeriwa hi yini eka ntirho wakwe hinkwawo wa matimba ni ku navela loku n’wi endlaka a tirha hi matimba laha misaveni? . . . Nivusiku a nga etleli. Leswi na swona a swi pfuni nchumu.” Tsalwa leri a ro kwatsa ni xiyimo xa mina, a ndzi tinyiketele eka ntirho wa mina wa vudokodela, ndzi tirha vusiku ninhlikanhi kambe a ndzi nga eneriseki.
Siku rin’wana nimixo hi Sonto hi July 1975, loko nsati wa mina a fambile a ya eHolweni ya Mfumo, ndzi teke xiboho xo n’wi sala ndzhaku. U hlamale ngopfu loko a ndzi vona kwale naswona Timbhoni ti ndzi amukele hi mandla mambirhi. Ku sukela kwalaho, a ndzi tshama ndzi ri kona Sonto yin’wana ni yin’wana. Mbhoni yin’wana yi sungule ku dyondza na mina Bibele endzhaku ka n’hweti. Nsati wa mina u khuvuriwile endzhaku ka tinh’weti tinharhu Timbhoni ta Yehovha ti sungule ku n’wi vhakela.
Ndzi Amukela Ndlela Leyi Xikwembu Xi Yi Langutaka Ha Yona Ngati
Ndzi hatle ndzi dyondza leswaku Bibele yi byela Vakreste leswaku va ‘papalata ngati.’ (Mitirho 15:28, 29; Genesa 9:4) Leswi ana se a ndzi sola ku tirhisiwa ka ngati eka swa vutshunguri, a swi ndzi tikelanga ku amukela ndlela leyi Xikwembu xi yi langutaka ha yona ngati.c Ndzi tibyele leswi, ‘Loko ku ri na Muvumbi naswona a hi byela leswaku hi papalata ngati, swi vula leswaku mhaka leyi i ntiyiso.’
Ndzi tlhele ndzi dyondza leswaku hi vabya hi tlhela hi fa hikwalaho ka leswi Adamu a dyoheke. (Varhoma 5:12) Loko ndzi ta dyondza leswi, a ndzi ri ku dyondzeleni ka vuvabyi bya ku pfaleka ka misiha leyi sukaka embilwini (arteriosclerosis). Loko hi ri karhi hi kula, misiha ya le mbilwini ya tiya yi tlhela yi lala, leswi vangaka mavabyi ya mbilu, byongo ni tinso. Ndzi swi twisisile leswaku mavabyi lawa ma vangiwa hi leswi hi tswariwaka hi nga hetisekanga. Endzhaku ka sweswo, rirhandzu ra mina eka swa vutshunguri ri sungule ku xaxa. Ndzi swi xiyile leswaku i Yehovha Xikwembu ntsena loyi a nga herisaka mavabyi na rifu!
Hi March 1976, endzhaku ka tin’hweti ta nkombo ndzi sungule ku dyondza Bibele, ndzi tshike tidyondzo ta mina eyunivhesiti ya xibedlhele. A ndzi vilela leswaku a ndzi nge koti ku tlhela ndzi tirha tanihi dokodela, kambe ndzi kume ntirho exibedlhele xin’wana. Ndzi khuvuriwe hi May 1976. Ndzi vone ndlela leyinene yo tirhisa vutomi bya mina ku ri ku va muchumayeri wa nkarhi hinkwawo, kumbe ku phayona naswona ndzi sungule hi July 1977.
Ndzi Seketela Langutelo Ra Xikwembu Hi Ngati
Hi November hi 1979, mina na Masuko hi rhurhele evandlheni ra le Chiba Prefecture leri a ri ri ni xilaveko lexikulu xa vachumayeri. Ndzi kume ntirho exibedlhele xa kwalaho laha a ndzi nga tirhi masiku hinkwawo. Hi siku ro sungula entirhweni, ndzi hlengeriwe hi ntlawa wa vahandzuri. Va ndzi tlhave hi swivutiso va ku, “Leswi u nga Mbhoni ya Yehovha, u ta endla yini loko ku va na muvabyi loyi a lavaka ku cheriwa ngati?”
Hi ku titsongahata ndzi va hlamusele leswaku ndzi ta yingisa leswi Xikwembu xi swi vulaka hi ngati. Ndzi va hlamuserile leswaku ku ni tindlela tin’wana to tshungula ha tona handle ko chela muvabyi ngati naswona ndzi ta endla leswi nga ematimbeni ya mina ku pfuna vavabyi. Loko hi bule hi mhaka leyi awara hinkwayo, murhangeri wa vona u te, “Ndza swi twisisa. Kambe loko ko ta muvabyi loyi a humeke ngati yo tala, hina hi ta tirhana na yena.” Murhangeri loyi a a dume hi ku oma nhloko, kambe endzhaku ka loko hi vulavurisanile hi mhaka leyi, hi ve na vuxaka lebyinene naswona a byi xixima vukhongeri bya mina.
Ku Va Ni Xiyimo Lexi Ringaka Ripfumelo
Loko hi tirha endhawini leyi nga ni xilaveko eChiba, edorobeni ra Ebina leri nga eJapani a ku ri karhi ku akiwa rhavi lerintshwa ra Timbhoni ta Yehovha. Mina na nsati wa mina a hi ya kan’we hi vhiki naswona a ndzi khathalela rihanyo ra vanhu lava a va tinyiketele ku aka muako lowu vuriwaka Bethele. Endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani, hi rhambiwile leswaku hi ya tirha nkarhi hinkwawo eBethele ya le Ebina. Kutani hi March 1981 hi sungule ku tshama emiakweni leyi vanhu lava a va tirha eBethele a va rhurheriwe eka yona swa xinkarhana. Nimixo, a ndzi pfuneta ku basisa swihambukelo ni ndhawu leyi ku hlamberiwaka eka yona laha a ku akiwa kona, kasi ninhlikani a ndzi tirha ntirho wa vudokodela.
Un’wana wa muvabyi loyi a ndzi n’wi tshungula i Ilma Iszlaub loyi a teke eJapani hi 1949 a huma eAustralia naswona a a ri murhumiwa. A a ri ni vuvabyi lebyi hlaselaka tisele to basa ta ngati (leukemia) naswona vadokodela a va n’wi byele leswaku u lo salela hi tin’hweti ti nga ri tingani to hanya. Ilma u ale ku cheriwa ngati leswaku a kota ku hanya ivi a hlawula ku ya tshama eBethele leswaku a korisela nkarhi lowu n’wi saleleke. Hi nkarhi wolowo mirhi yo fana na erythropoietin leyi pfunaka miri ku endla tisele to tshwuka a yi nga ri kona. Kutani mikarhi yin’wana hemoglobin yakwe a yi va hansi swinene yi fika ka 3 kumbe ka 4 (ya munhu la hanyeke kahle yi fika eka 12 ku ya eka 15.) Kambe ndzi endle leswi nga ematimbeni ya mina leswaku ndzi n’wi tshungula. Ilma u kombise leswaku u tshemba Rito ra Xikwembu hi mbilu hinkwayo ku fikela loko a fa hi January 1988, endzhaku ka malembe ya nkombo!
Loko malembe ma ri karhi ma famba ku ve ni vatirhi vo hlayanyana va le rhavini ra Timbhoni ta Yehovha eJapani lava a va fanele va endliwa vuhandzuri. Lexi tsakisaka hileswaku madokodela ya le xibedlhele xa le kusuhi ma pfumerile ku va endla vuhandzuri ma nga va cheli ngati. Mikarhi yo tala a ndzi vitaniwa ekamareni ro endlela vuhandzuri leswaku ndzi vona loko va ri karhi va tirha naswona mikarhi yin’wana a ndzi va pfuna. Ndza ma khensa madokodela lama xiximaka xiboho xa Timbhoni ta Yehovha xo ala ngati. Ku tirha na wona swi endle leswaku ndzi pfulekeriwa hi nkarhi wo tala wo ma chumayela. Un’wana wa madokodela wolawo a hi khale a ha ku va mbhoni.
Lexi tsakisaka hi leswaku ku va madokodela ma tikarhatela ku tshungula Timbhoni ta Yehovha ma nga tirhisi ngati swi endle leswaku ku antswisiwa swo tala eka swa vutshunguri. Swi ve erivaleni leswaku muvabyi loyi a endliwaka vuhandzuri a nga cheriwi ngati u va ni rihanyo lerinene. Vulavisisi byi kombisa leswaku vavabyi lava nga cheriwangiki ngati loko va endliwa vuhandzuri va hatla va hlakarhela naswona a va vi na swiphiqo swo tala.
Ndzi Ya eMahlweni Ndzi Dyondza Eka Loyi A Tlulaka Madokodela Hinkwawo
Ndzi ringeta ku fambisana ni vutshunguri lebyintshwa eka swa vudokodela. Ndzi tlhela ndzi ya emahlweni ndzi dyondza eka Yehovha, Mutshunguri lonkulu. U kota ku vona ni swa le mbilwini ya munhu ku hambana ni munhu la vonaka swa le handle. (1 Samuwele 16:7) Tanihi dokodela, ndzi ringeta ku kombisa leswaku ndza khathala hi muvabyi ku nga ri hi vuvabyi bya yena ntsena. Leswi swi ndzi pfuna leswaku ndzi kota ku n’wi pfuna hi ndlela leyinene.
Na sweswi ndza ha tirha eBethele naswona swi ndzi tsakisa ngopfu ku pfuna vanhu va tiva Yehovha ni milawu yakwe ya mayelana ni ngati. Ndzi khongelela leswaku Yehovha Xikwembu, Mutshunguri lonkulu, ku nga ri khale a herisa mavabyi ni rifu.—Hi ku vula ka Yasushi Aizawa.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Hi ku ya hi buku leyi nge Modern Blood Banking and Transfusion Practices leyi tsariweke hi Dokodela Denise M. Harmening yi ri: “Ku chela muvabyi ngati swi endla leswaku tisele takwe to tshwuka ti buluka.” Leswi swi endleka loko “munhu a cheriwa ngati ya munhu un’wana leyi nga faniki ni ya yena, loko a tikile ni loko a hoxiwe xirho xa munhu un’wana.” Eka swiyimo swo tano, madokodela a ma swi koti ku tiva vuyelo lebyi nga ta va kona ma nga si chela muvabyi ngati ni loko miri wa muvabyi wu ta yi amukela ngati yoleyo ivi a nga vabyi. Hi ku ya hi buku ya Dailey’s Notes on Blood, ku buluka ka tisele to tshwuka “swi nga vangiwa na hi loko munhu a cheriwa ngati yitsongo leyi nga fambelaniki ni ngati yakwe. Loko tinso ti sungula ku ka ti nga ha tirhi swi va swi vangiwa hileswi ti nga ha swi kotiki ku susa thyaka leri nga kona engatini.”
b Phephahungu ra Journal of Clinical Oncology, leri humesiweke hi August 1988, ri te: “Vavabyi lava cheriwaka ngati loko va ri karhi va endliwa vuhandzuri va va ni switandzhaku swo biha ngopfu ku tlula vavabyi lava endliwaka vuhandzuri bya khensa va nga cheriwi ngati.”
c Leswaku u dyondza leswi engetelekeke hi leswi Bibele yi swi vulaka hi ngati, vona broxara leyi kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha leyi nge Xana Ngati Yi Nga Byi Ponisa Njhani Vutomi Bya Wena?
[Maritonkulu eka tluka 14]
“Ndzi va hlamuserile leswaku ku ni tindlela tin’wana to tshungula ha tona handle ko chela muvabyi ngati naswona ndzi ta endla leswi nga ematimbeni ya mina ku pfuna vavabyi.”
[Maritonkulu eka tluka 15]
“Swi ve erivaleni leswaku muvabyi loyi a endliwaka vuhandzuri a nga cheriwi ngati u va ni rihanyo lerinene.”
[Swifaniso leswi nga eka tluka 15]
Ehenhla: Ndzi nyikela mbulavulo wa le Bibeleni
Exinene: Ndzi ri ni nsati wa mina, Masuko