Vantshwa Va Vutisa . . . 

Xana Ndzi Nga Endla Yini Leswaku Jaha Ra Mina Ri Nga Ndzi Karhati?

“A ku ri ro sungula Jaha ra mina ri ndzi ba. Ri kombele ndzivalelo, kambe a ndzi nga tivi leswaku ndzi nga endla yini.”—Stella.a

“KWALOMU ka xichudeni xin’we eka swa ntlhanu, xi vika hi ta ku biwa hambi ku ri ku xanisiwa hi tlhelo ra rimbewu hi munhu loyi xi gangisanaka na yena,” hi ku vula ka xihloko xin’wana eka The Journal of the American Medical Association. Enkambisisweni lowu endliweke eJarimani eka vantshwa lava nga exikarhi ka malembe ya 17 ku ya eka 20, lava tlulaka kotara va vike leswaku va tshame va sindzisiwa ku endla rimbewu hi swigangu swa vona, swi va sindzise hi ku va ba, ku va rhuketela nileswaku va tirhisa swidzidzirisi kumbe byala. Hi ku ya hi nkambisiso wun’wana wa le United States, vantshwa lava endlaka 40 wa tiphesente lava ku buriweke na vona va vone vadyondzi-kulobye “va tseketseriwa hi vanhu lava va gangisanaka na vona.”b

Xana u muntshwa la wupfeke la lavaka ku nghenela vukati ni munhu la ku xanisaka kumbe a ku karihelaka kumbe la ku tsongahataka, a ku susumetaka kumbe ku ku ba? Xihloko lexi hundzeke xa nxaxamelo lowu xi kombise leswaku swiendlo swo tano swi andzile swinene.c Xi tlhele xi kombisa leswaku Yehovha Xikwembu a nga twani na wona mavulavulelo ya nhlambha kumbe ku xanisa van’wana nileswaku vanhu lava xanisaka a va fanelanga va teka mahanyelo yo tano tanihi lama tolovelekeke kumbe ku va nchumu lowu va wu tekaka ku ri xihoxo xa vona. (Vaefesa 4:31) Hambiswiritano, swa tika ku tiva leswaku u nga endla yini loko u ri exiyin’weni xo tano. Swi nga endleka wa ha ri rhandza swinene jaha ra wena—ku nga khathariseki mahanyelo ya rona. Kumbe lexi biheke ngopfu, swi nga endleka u chava leswaku ri ta angula njhani loko u ri sola. Xana u fanele ku endla yini?

Kambisisa Xiyimo Xa Wena

Xo sungula, u fanele u ehlisa moya kutani u kumisisa kahle malunghana ni leswi humeleleke. (Eklesiasta 2:14) Xana wa rhuketeriwa hakunene? Xana jaha ra wena ri endle hi vomu kumbe, xana a ro ‘vulavula ntsena handle ko anakanya’? (Swivuriso 12:18) Xana mhaka leyi yi humelele kangani? Xana i xihoxo lexi humeleleke kan’we lerova u nga xi honisa? Kumbe se u ni mukhuva wa ku tshamela ku ku rhuketela kumbe ku ku tseketsela?

Loko u nga tiyiseki leswaku u yime kwihi emhakeni leyi, vulavula ni munhu un’wana—ku nga ri muntshwa-kulobye, kambe munhu un’wana la kuleke a tlhela a tlhariha. Kumbexana u nga phofulela vatswari va wena kumbe Mukreste-kulobye la wupfeke. Ku endla tano swi nga ku pfuna ku vona loko u tamela timhaka hi ndlela yo hundzeleta kumbe loko ku ri na xiphiqo lexikulu.

Loko u vona onge a ku nge vi na khombo, hlela ku vulavula ni jaha ra wena hi mhaka leyi. (Swivuriso 25:9) Hi ku titsongahata ri byele leswi mahanyelo ya rona ma ku khomisaka swona. Ri byele hi ku kongoma leswi swi ku karhataka. Ri byele swipimelo malunghana ni swilo leswi u nga taka u nga swi tiyiseli. Xana ri angula njhani? Xana ri yi bakanyela ekule miehleketo ya wena kumbe ri angula ri karihe ngopfu? Sweswo swi kombisa leswaku a ri lavi ku hundzuka.

Kambe ku vuriwa yini loko ri kombisa moya wa ku titsongahata naswona ri tisola hakunene? Kutani swi nga koteka leswaku mi kondletela vuxaka. Hambiswiritano, u tivonela! Vanhu lava rhuketelaka van’wana hakanyingi va vula marito yo tisola endzhaku ko vavisa van’wana—va phindha marito ya vona yo tlhava enkarhini lowu taka ntsena loko va nyangatsiwile. Swi ta ti komba hi ku famba ka nkarhi loko a tiyimiserile hakunene ku hundzuka. Yin’wana ya tindlela leti kombisaka kahle leswaku u tiyimisele ku hundzuka i ku tiyimisela ka yena ku lava mpfuno eka vakulu lava nga Vakreste.—Yakobo 5:14-16.

Tsundzuka leswaku vanhu “hinkwavo va dyohile, naswona va kayivela ku vangama ka Xikwembu.” (Varhoma 3:23) A wu nge n’wi kumi munhu la hetisekeke. Mimpatswa hinkwayo leyi tekaneke yi ta langutana ni “nhlomulo enyameni ya [w]ona” hi mpimo wo karhi hikwalaho ka leswi va nga hetisekangiki. (1 Vakorinto 7:28) Eku heteleleni, u fanele u tiendlela xiboho xa leswaku ku tsana ka yena hi loku u nga ta kota ku hanya na kona kumbe e-e. Nakambe, xin’wana i ku tinyika nkarhi, u nga tsutsumeli ku endla xiboho.

Loko Ku Pfuka Madzolonga

Hambiswiritano, se i mhaka yin’wana loko munhu a tseketsela un’wana a tlhela a n’wi rhuketela kumbe a n’wi tshembisa ku n’wi ba—kumbexana hi ku n’wi susumeta kumbe ku n’wi ba. Sweswo swi kombisa leswaku a nga swi koti ku tikhoma nikatsongo; xiyimo xi nga nyanya swinene, a hetelela hi ku n’wi mbeyetela.

I swinene leswaku mimpatswa leyi gangisanaka yi nga vi swin’we endhawini leyi sirheleke. Kambe loko u tikuma u ri wexe ni jaha ra wena leri lavaka ku lwa, u nga “tlheriseli swo biha hi swo biha.” (Varhoma 12:17) Tsundzuka: “Loko nhlamulo yi olova, yi tlherisa vukarhi, kambe rito leri tlhavaka ri pfuxa ku hlundzuka.” (Swivuriso 15:1) Tshama u rhombile. N’wi kombele a ku yisa ekaya. Loko swi koteka famba—kumbe u hlanula swirhendze!

Ku vuriwa yini hiloko wanuna a ringeta ku sindzisa wansati leswaku va etlela swin’we? Ina, i vutlhari loko mpatswa, ku sukela loko wa ha gangisana, leswaku wu vekelana swipimelo loko swi ta emhakeni yo kombisana rirhandzu. (1 Vatesalonika 4:3-5) Loko ntombhi yi sindzisiwa hi jaha leswaku yi tlula misinya ya milawu ya Bibele, yi fanele yi ri byela hi ku kongoma leswaku a yi nge swi endli sweswo. (Genesa 39:7-13) Anne loyi a pfumeleke ku sindzisiwa leswaku a hlanganyela rimbewu, u ri: “U nga pfumeli. Tixixime. Ndzi kombela leswaku u nga endli xihoxo lexi, ku nga khathariseki leswaku u n’wi rhandza njhani!” Loko a nga twisisi, n’wi byele loko o ya emahlweni, u ta teka leswaku wa ku pfinya. Loko a phikelela, kombela mpfuno naswona u ringeta ku ala ku fana niloko u ala eka mupfinyi wihi ni wihi.d

Etimhakeni to tano, ndzayo ya Bibele leyi nga eka Swivuriso 22:24 ya faneleka, yi ri: “U nga vi nakulobye wa loyi a voyameleke eku hlundzukeni; naswona u nga ngheni ni munhu la karihaka ngopfu.” A wu boheki ku kondletela vuxaka ni munhu wihi ni wihi la ku karhataka. Handle ko kanakana, u ta va u tihoxa ekhombyeni loko wo hlangana ni wanuna la ku karhataka u ri swaku leswaku u ta n’wi byela hi ta ku hela ka vuxaka bya n’wina. Goza ra nkoka leri u nga ri tekaka, kumbexana i ku byela vatswari va wena hi mhaka leyi humeleleke. Hi ntolovelo, va ta hlundzuka ni ku twa ku vava hikwalaho ka leswi u khomiweke hi ndlela yo biha. Kambe va nga ku pfuna ku endla xiboho emhakeni leyi.e

Ku Ringeta Ku N’wi Cinca

Hambiswiritano, a hi vutihlamuleri bya wena ku endla leswaku jaha ra wena ri cinca. Irena wa pfumela: “U ehleketa leswaku wa n’wi rhandza, lerova u ta swi kota ku langutana ni xiyimo, nileswaku u nga n’wi pfuna. Kambe a wu nge swi koti.” Hilaha ku fanaka Nadine wa tisola: “Minkarhi hinkwayo a ndzi anakanya leswaku ndzi nga n’wi cinca.” Ntiyiso hi lowu, hi yena ntsena la nga ‘hundzulaka mianakanyo yakwe’ kutani a cinca. (Varhoma 12:2) Naswona ku cinca swi ta teka nkarhi wo leha, a hi matlangwana.

U nga cinci xiboho xa wena, u nga n’wi pfumeleli leswaku a tlanga hi mintlhaveko ya wena. Ringeta ku va ekule na yena hilaha u nga kotaka hakona—u nga n’wi rhandzi naswona u nga tihlanganisi na yena. U nga n’wi pfumeleli a vulavula na wena, a ku kombela kumbe ku ku chavisela leswaku mi tlhela mi rhandzana. Loko Irena a tshike jaha rakwe leri a ri n’wi ba, ri xungete leswaku ri ta tidlaya. Swi lo dlaa, leswaku munhu wo tano u lava mpfuno, kambe ku nga ri mpfuno wa wena. U nga n’wi pfuna ngopfu hi ku bakanya mahanyelo lama nga riki ya Vukreste. Loko a lava ku cinca, u ntshunxekile ku lava mpfuno.

Hambiswiritano, van’wana va anakanya leswaku vukati byi ta tlhantlha swiphiqo. Mulavisisi un’wana u te: “Vavasati ni vavanuna lava nghenelaka vukati ni vanhu lava va karhataka hakanyingi va hlamala loko va kuma leswaku madzolonga a ma heli hambiloko se va tekanile. Vanhu vo tala va kholwa leswaku loko se phepha ra vukati ri sayiniwile, swiphiqo hinkwaswo swa nyamalala. U nga swi pfumeli sweswo.” Mhaka ya xiheri hileswaku ku bukutelana loku sungulaka hi nkarhi wa ku gangisana ku nga ha hundzela ni le vukatini.

Bibele yi ri: “U tlharihile la voneke khombo kutani a tumbela.” (Swivuriso 22:3) Ku hambana ni munhu loyi u n’wi rhandzaka a swi olovi. Kambe ku ya evukatini lebyi u tivaka leswaku byi ta ku katinga, swi vava ngopfu. Ematshan’weni ya sweswo, a wu fanelanga u chava leswaku a wu nge tshuki u kume munghana la fanelekaka. Vutivi lebyi u byi kumeke, byi ta endla leswaku u susumeteleka ku languta munhu la rhuleke, wa musa ni la swi kotaka ku tikhoma.

Ku Tshungula Timbanga Ta Le Mintlhavekweni

Ku rhuketeriwa kumbe ku biwa swi nga vavisa munhu. Mary la xanisiweke u nyikela xitsundzuxo lexi: “Lava mpfuno—byela munhu un’wana hi ku hatlisa. A ndzi ehleketa leswaku ndzi nga tlhantlha xiphiqo lexi hi ndzexe, kambe ku vulavula ni vanhu van’wana swi ndzi pfunile.” Byela vatswari va wena, munghana wa wena loyi u n’wi tshembaka ni loyi a vupfeke kumbe nkulu la nga Mukreste.f

Van’wana va vone swi pfuna ku khomeka eka swilo swo fana ni ku hlaya, mintlango kumbe swintirhwana swo karhi. Irena wa tsundzuka: “Nchumu wa nkoka swinene, a ku ri ku hlaya Bibele ni ku va kona eminhlanganweni ya Vukreste.”

Swi le rivaleni leswaku Yehovha a nga ma amukeli marito ya nhlambha kumbe swiendlo swo tano. Hi ku pfuniwa hi yena, u nga tisirhelela leswaku u nga xanisiwi.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]

Ku xanisiwa loku sungulaka hi nkarhi wo gangisana ku nga ha ya emahlweni ni le vukatini

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

U nga pfumeli ku sindzisiwa ku kombisa rirhandzu hi tindlela leti nga fanelangiki