Vamanana Lava Swi Koteke Ku Langutana Ni Mintlhontlho Leyi

XIPHIQO lexikulu lexi vamanana vo tala va langutaneke na xona namuntlha i ku kuma mintirho leswaku va ta pfuneta ku hlayisa mindyangu ya vona. Tlhandlakambirhi, hikwalaho ka swivangelo swo karhi, van’wana va boheka ku kurisa vana va vona handle ko pfuniwa.

Margarita wa le Mexico i manana la nga yexe la kurisaka vana vakwe a ri swakwe. U ri: “A swi tika ku va dyondzisa mahanyelo ni swilo swa moya. Siku rin’wana n’wana wa mina wa jaha u vuye ekaya a nwe ngopfu. Ndzi n’wi byele leswaku loko o phindha, a ndzi nge n’wi pfuleli nyangwa. Kutani loko a swi phindha siku rin’wana, hambileswi ndzi tweke ku vava, kambe a ndzi n’wi pfulelanga nyangwa. Lexi tsakisaka, a nga ha tlhelanga a swi endla.”

Endzhakunyana ka sweswo, Margarita u sungule ku dyondza Bibele, leswi n’wi pfuneke leswaku a dyondzisa vana vakwe milawu ya mahanyelo. Sweswi havumbirhi bya vona i vatirheli va nkarhi hinkwawo lava nga Timbhoni ta Yehovha.

Loko Vavanuna Va Ya eMatikweni Man’wana

Vavanuna vo tala lava tshamaka ematikweni lama nga evuswetini va ya ematikweni lama fuweke va ya tirha kona, va siya vasati va vona leswaku va kurisa vana. Laxmi la nga manana wa le Nepal, u ri: “Nuna wa mina u ni malembe ya nkombo a tirha etikweni rin’wana. Vana va yingisa ngopfu tata wa vona ku tlula mina. Loko a a tshama na hina leswaku a rhangela, a swi ta olova.”

Hambileswi swi tikaka, Laxmi u langutana ni ntlhontlho lowu hilaha ku humelelaka. Leswi a nga dyondzangiki, u hlele leswaku munhu un’wana a ta pfuna vana va yena lavakulunyana hi ntirho wa vona wa xikolo. Hambiswiritano, wa va khathalela hi tlhelo ra moya hi ku va fambisela dyondzo ya Bibele ya vhiki ni vhiki. U bula na vona siku ni siku hi ndzimana ya Bibele naswona nkarhi ni nkarhi u ya na vona eminhlanganweni ya Vukreste.

Vamanana Lava Nga Dyondzangiki

Ematikweni man’wana xiphiqo xin’wana i nhlayo ya le henhla ya vamanana lava nga dyondzangiki. Loko a kombisa khombo ra ku va manana la nga dyondzangiki, Aurelia wa le Mexico, mana wa vana va tsevu u ri: “Nkarhi hinkwawo manana a a vula leswaku vavasati a va fanelanga va dyondza. Xisweswo a ndzi swi tivi ku hlaya naswona a ndzi nge swi koti ku pfuna vana va mina hi mintirho ya vona ya xikolo. Sweswo a swi ndzi twisa ku vava. Kambe leswi a ndzi nga swi lavi leswaku va xaniseka ku fana na mina, ndzi tirhe hi matimba leswaku ndzi va dyondzisa xikolo.”

Hambiloko manana a nga dyondzanga, a nga swi kota ku pfuna vana vakwe hi ndlela yo karhi. Xivulavulelo lexi i ntiyiso: “Loko u dyondzisa vavasati u va u dyondzisa vanhu lava nga ta dyondzisa vavanuna.” Bishnu wa le Nepal, la nga ni vana vanharhu, na yena a a nga dyondzanga, kambe leswi a a navela ku dyondza ntiyiso wa Bibele ni ku dyondzisa vana vakwe swi n’wi susumetele ku endla matshalatshala ya xiviri yo dyondza ku hlaya ni ku tsala. A a tiyiseka leswaku vana vakwe va wu endla ntirho wa vona wa xikolo, naswona nkarhi ni nkarhi a a ya eswikolweni swa vona a ya burisana ni vadyondzisi va vona hi ntirho wa vona wa xikolo.

Silash, n’wana Bishnu, loko a hlamusela malunghana ni dyondzo ya vona ya mahanyelo ni ya swilo swa moya, u ri: “Lexi ndzi tsakisaka hi matshalatshala ya manana yo hi dyondzisa hileswaku loko hi dyohile, a a tirhisa swikombiso swa le Bibeleni leswaku a hi vuyisa endleleni. Ndlela leyi yo dyondzisa a yi pfuna naswona yi ndzi pfune ku amukela ndzayo.” Bishnu u swi kotile ku dyondzisa vana vakwe kahle, hi vunharhu bya vona i vanhu lava chavaka Xikwembu.

Antonia wa le Mexico, manana la kurisaka vana vambirhi, u ri: “Ndzi lo ya exikolweni xa le hansi ntsena. A hi tshama eximutanini lexi a xi ri ekule ngopfu ni xikolo, a ku nga ri na sekondari ekusuhi ni laha a hi tshama kona. Kambe a ndzi lava leswaku vana va mina va dyondzeka, kutani ndzi hete nkarhi wo tala ndzi ri na vona. Ndzi va dyondzise ku hlaya, ku tsala ni tinhlayo. N’wana wa mina wa nhwanyana a a swi kota ku tsala vito rakwe ni ku tsala tialfabete hinkwato a nga si sungula xikolo. N’wana wa mina wa jaha a a swi kota ku hlaya kahle loko a ya exikolweni xa tindzumulo.”

Antonia, loko a vutisiwa leswi a swi endleke leswaku a dyondzisa vana vakwe mahanyelo ni swilo swa moya u ri: “Ndzi va dyondzise switori swa le Bibeleni. N’wana wa mina wa nhwanyana a a swi kota ku hlamusela switori swa le Bibeleni hi mavoko a nga si swi kota ni ku vulavula. N’wana wa mina wa mufana u nyikele nkulumo yakwe yo sungula ya ku hlaya ka Bibele enhlanganweni wa hina wa Vukreste loko a ri ni malembe ya mune.” Vamanana vo tala lava nga dyondzangiki va dyondzisa vana va vona.

Ku Lwa Ni Mindhavuko Yo Biha

Vanhu va le Mexico lava vulavulaka Xitzotzil va ni mukhuva wo xavisa vana va vona evukatini loko va ri ni malembe ya 12 kumbe 13. Hakanyingi vanhwanyana va xaviseriwa vavanuna lavakulu lava lavaka nsati wa vumbirhi kumbe wa vunharhu. Loko wanuna loyi a nga eneriseki hi nhwanyana wa kona, a nga n’wi tlherisela eka vona, kutani a koxa mali yakwe. Petrona u langutane ni mhaka leyi fanaka loko a ha ri ntsongo. Mana wakwe u xavisiwile evukatini, a kuma n’wana, a tlhela a tshikiwa—hinkwaswo leswi swi humelele loko a ri ni malembe ya 13! N’wana yoloye wo sungula u file, naswona mana wa Petrona u tlhele a xavisiwa kambirhi endzhaku ka sweswo. Eku heteleleni u ve ni vana va nhungu.

Petrona a a nga swi lavi ku hanya vutomi byo tano kutani u hlamusela ndlela leyi a byi papalateke ha yona: “Loko ndzi heta xikolo xa le hansi, ndzi byele Manana leswaku a ndzi nga swi lavi ku tekiwa kambe ndzi lava ku ya emahlweni ni xikolo. Manana u vule leswaku yena a nge endli nchumu ha swona kambe ndzi fanele ku vulavula na Tatana.”

Tatana u te: “Ndzi ta ku lavela nuna. Se wa swi kota ku vulavula Xipaniya. Wa swi kota ku hlaya. Wa ha lava yini? Loko u lava ku dyondza, u ta tihakelela exikolweni.”

Petrona u ri: “Ndzi tihakelerile. Ndzi rhunge timpahla leswaku ndzi ta kuma mali yo hakela leswi lavekaka.” Hi yona ndlela leyi a balekeleke ku xavisiwa ha yona. Loko Petrona a kurile, mana wakwe u sungule ku dyondza Bibele naswona sweswo swi n’wi khutaze leswaku a dyondzisa tindzisana ta Petrona misinya ya milawu ya Bibele. Mana wa vona u va dyondzise hi ntokoto wa yena n’wini malunghana ni vuyelo byo biha lebyi vaka kona hikwalaho ka ndhavuko wo xavisa vana evukatini.

Ndhavuko wun’wana lowu vo tala va wu landzelaka i wa leswaku tatana hi yena ntsena a faneleke a tshinya vana va majaha endyangwini. Petrona wa hlamusela: “Vavasati va Matzotzil va dyondzisiwa leswaku va le hansi ka vavanuna. Vavanuna va kona i vamakhonya. Vafana va kona va tekelela vatata wa vona, naswona va byela vamana wa vona va ku: ‘U nge ndzi byeli leswaku ndzi endla yini. Loko ku nga vuli tatana, a ndzi swi endli.’ Hikwalaho vamanana a va nge va dyondzisi vana va vona va majaha. Kambe leswi sweswi manana a dyondzeke Bibele, u swi kotile ku dyondzisa vabuti va mina. Va ri tiva swinene tsalwa ra Vaefesa 6:1, 2 leri nge: ‘Vana, yingisani vatswari va n’wina. . . . Xixima tata wa wena ni mana wa wena.’”

Mary wa le Nigeria loyi a nga manana, na yena u ri: “Laha ndzi kuleleke kona, ndhavuko wa kwalaho a wu pfumeli leswaku vavasati va dyondzisa kumbe ku tshinya vana va vafana. Kambe ku landzela xikombiso xa le Bibeleni xa Luwisa na Yunisi—ku nga kokwa wa Timotiya ni mana wakwe—swi ndzi pfunile leswaku ndzi nga pfumeleli mindhavuko yi ndzi sivela ku dyondzisa vana va mina.”—2 Timotiya 1:5.

Nakambe ndhavuko wun’wana lowu endliwaka ematikweni man’wana i wa ku “yimbisiwa ka va xisati,” leswi sweswi swi vuriwaka ku tsemiwa ka xirho xa wansati xa mbeleko. Xiphemu xa xirho xa nhwanyana xa mbeleko xa tsemiwa. Mukhuva lowu wu paluxiwe hi Waris Dirie, mukombisi wa tifexeni la dumeke tlhelo muyimeri wa United Nations Population Fund. Hi ku pfumelelana ni ndhavuko wa le Somalia, na yena u tsemiwe xirho xa yena xa mbeleko loko a ha ri ntsongo hi mana wakwe. Hi ku ya hi xiviko xin’wana, vavasati ni vanhwanyana va le xikarhi ka nhungu na khume ra timiliyoni va le Vuxa Xikarhi na le Afrika va le khombyeni ro tsemiwa swirho swa mbeleko. Hambi ku ri le United States, ku ringanyetiwa leswaku vanhwanyana va 10 000 va le khombyeni ro tsemiwa swirho swa mbeleko.

I yini lexi va susumetelaka ku endla leswi? Van’wana va ehleketa leswaku xirho xa wansati xa mbeleko i xidyoho naswona xi endla leswaku nhwanyana a nga tengi ni ku endla leswaku a nga tekiwi. Ku tlula kwalaho ku tsemiwa ka xirho xa mbeleko swi tekiwa tanihi xitiyisekiso xa leswaku n’wana u ta tshama a ri ntombhi loko a nga si tekiwa naswona loko se a tekiwile u ta tshama a tshembekile eka nuna wakwe. Loko manana a nga wu endli mukhuva lowu swi nga endla leswaku a hlundzukeriwa hi nuna wakwe swin’we ni hi vanhu va muganga wa ka vona.

Hambiswiritano, vamanana vo tala se va swi xiyile leswaku ku hava xivangelo lexi twalaka—xa vukhongeri, xa vutshunguri kumbe xa nsivela-mavabyi—lexi seketelaka mukhuva lowu. Buku ya le Nigeria leyi nge Repudiating Repugnant Customs yi vula leswaku vamanana vo tala va arile leswaku vana va vona va tsemiwa.

Hakunene, vamanana emisaveni hinkwayo va humelela eku sirheleleni ni le ku dyondziseni ka vana va vona hambileswi va langutaneke ni mintlhontlho yo tala. Xana matshalatshala ya vona ma tlangeriwa hakunene?

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

“Minkambisiso yo tala leyi endliweke yi kombisa leswaku ku hava tindlela ta nhluvukiso leti fambaka kahle loko ku nga ri na vavasati lava hoxaka xandla eka tona. Loko vavasati va hoxa xandla hi ku helela, mimbuyelo ya kona yi vonaka hi xihatla: mindyangu yi va ni rihanyo lerinene naswona yi wundliwa kahle; mali leyi yi yi kumaka ni leyi yi yi vekiseke ya engeteleka. Leswi endlekaka emindyangwini swi endleka ni le migangeni, eku heteleleni etikweni hinkwaro.”—Matsalana wa Nhlangano wa Matiko Kofi Annan, March 8, 2003.

[Xihlovo Xa Kona]

UN/DPI photo by Milton Grant

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 16]

U Titsone Swo Karhi Hikwalaho Ka Hina

Juliano la nga jaha ra le Brazil u ri: “Loko ndzi ri ni malembe ya ntlhanu, manana a a tirha kahle. Hambiswiritano, loko a kuma ndzisana ya mina ya nhwanyana, u kunguhate ku tshika ntirho leswaku a ta hi khathalela. Vatsundzuxi va yena va le ntirhweni va ringete ku n’wi kucetela leswaku a nga tshiki. Va vule leswaku loko vana va yena va nghenele vukati naswona va nga ha tshami ekaya, mali hinkwayo leyi a nga ta va a yi tirhisile a nge he yi kumi. Kambe a va hoxisile; a ndzi nge ri rivali rirhandzu leri manana a hi kombiseke rona.”

[Swifaniso]

Mana wa Juliano ni vana vakwe; eximatsini: Juliano loko a ri ni malembe ya ntlhanu

[Swifaniso leswi nga eka tluka 14]

Bishnu u dyondze ku hlaya ni ku tsala kutani a pfuna vana vakwe va vafana leswaku va dyondzeka

[Swifaniso leswi nga eka tluka 15]

N’wana wa Antonia lontsongo u nyikela nkulumo ya ku hlaya ka Bibele eminhlanganweni ya Vukreste

[Swifaniso leswi nga eka tluka 15]

Petrona i mutirhi wa ku tirhandzela erhavini ra Timbhoni ta Yehovha eMexico. Mana wakwe loyi a heteleleke a ri Mbhoni, u dyondzisa tindzisana ta Petrona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Waris Dirie i muvulavuleri wa vavasati la dumeke, la lwaka ni ku tsemiwa ka swirho swa vona swa mbeleko

[Xihlovo Xa Kona]

Xifaniso hi Sean Gallup/ Getty Images