Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Ndzi Nga Ma Papalata Njhani Makhombo Eka Tindhawu To Burisana Eka Tona Eka Internet?

“A ndzi tshama ndzi ri karhi ndzi burisana ni vanhu eka Internet ku ringana tiawara tinharhu kumbe ta mune hi siku. Minkarhi yin’wana a ndzi heta tiawara ta tsevu kumbe ta nhungu.”—José.a

TINDHAWU TO BURISANA EKA TONA—ku fana ni tindhawu tin’wana laha vanhu vambe va tihlanganisaka kona ni van’wana—ti ni makhombo lawa u faneleke u tivonela eka wona. Hi xikombiso, loko u lava ku endzela edorobeni lerikulu, a wu ta boheka ku papalata makhombo hi ku xiya ni ku papalata tindhawu leti nga ni khombo.

Swi tano niloko u lava ku pfula eka tindhawu to burisana eka tona. Enkandziyisweni wa Xalamuka! ya October 8, ku buriwe hi makhombo mambirhi ya tindhawu to tala to burisana eka tona, u nga ha tikuma u hlangane ni vanhu lava hlotaka rimbewu ni ku hemba. Ku ni makhombo man’wana lawa swi nga swa nkoka leswaku ma langutiwa. Kambe xo sungula, tindhawu to burisana eka tona ti hleriwe njhani?

Ti Hleriwe Hi Xikongomelo

Hakanyingi tindhawu to burisana eka tona ti hleriwa hi ku ya hi tinhloko-mhaka leti rhandziwaka hi ntlawa wo karhi wa vanhu. Tin’wana ti nga ha va ti hleleriwe vanhu lava rhandzaka ntlangu kumbe vuhungasi byo karhi. Tin’wana ti nga ha va ti hleleriwe ku bula hi nongonoko wo karhi wa le ka thelevhixini. Kasi tin’wana ti endleriwe vanhu lava vulaka leswaku i va vukhongeri byo karhi.

Loko u ri Mbhoni ya Yehovha, ku navela ku tiva swi nga endla leswaku u pfula endhawini leyi ku vuriwaka leswaku hi laha vantshwa lava nga Timbhoni lava humaka ematikweni man’wana va nga tiendlelaka vanghana lavantshwa kona. Ku kuma vanghana va vukhongeri lebyi fanaka ni bya wena i nchumu lowunene. Hambiswiritano, tindhawu leti ti ni makhombo eka Vakreste. I makhombo ya njhani?

Va Ta Ni Mahanyelo Yo Biha

Muntshwa la vuriwaka Tyler u ri: “A ndzi ri eka Internet ni ntlawa wa vanhu lava a ndzi anakanya leswaku hinkwavo i Timbhoni ta Yehovha. Kambe, endzhakunyana van’wana va vona va sungule ku sandza tidyondzo ta hina. Ku nga ri kungani, swi vonakile leswaku a va ri vagwinehi.” A ku ri vanhu lava a va ringeta ku onha mahanyelo ya vanhu lava va va vulaka leswaku i vapfumeri-kulobye.

N’wana wa Xikwembu, Yesu Kreste, u tsundzuxe leswaku van’wana lava n’wi landzelaka va ta hlasela vanghana va vona. (Matewu 24:48-51; Mintirho 20:29, 30) Muapostola Pawulo u vitane vanhu vo tano va le nkarhini wakwe leswaku i vamakwerhu va mavunwa naswona va ‘nghene hi ku tumbela’ va vavisa lava nga evandlheni ra Vukreste. (Vagalatiya 2:4) Yudha mutsari wa Bibele u vula leswaku va “ngungumele va nghena” hi xikongomelo xo ‘hundzula musa lowu nga faneriwiki wa Xikwembu xa hina wu va xisirhelelo xa ku tikhoma ko biha.’ (Yudha 4) U tlhela a va hlamusela tanihi “maribye lama tumbeleke endzeni ka mati.”—Yudha 12.

Xiya leswaku Pawulo na Yudha va boxa tindlela ta vukanganyisi leti talaka ku tirhisiwa hi vagwinehi. Vatsari va Bibele va boxe leswaku vagwinehi va ‘nghene hi ku tumbela’ kumbe va “ngungumele va nghena” hi xikongomelo xo onha mahanyelo ya lava nga evandlheni ra Vukreste. Namuntlha, tindhawu to tano ti endla leswaku vanhu lavo homboloka va kota ku ma tumbeta kahle mahanyelo ya vona ya vukanganyisi. Ku fana ni maribye lama fihlekeke ehansi ka mati, Vakreste lava va mavunwa va tumbeta swikongomelo swa vona hi ku endla onge va khathala hi vantshwa lava nga Timbhoni. Kambe xikongomelo xa vona i ku tsanisa ripfumelo ra lava nga xiyiki.—1 Timotiya 1:19, 20.

Magazini lowu ku katsa ni yin’wana leyi humesiwaka hi Timbhoni ta Yehovha, yi tshama yi ri karhi yi tsundzuxa hi khombo leri.b Hikwalaho, un’wana ni un’wana loyi u hlanganaka na yena eka Internet la tivulaka Mbhoni ya Yehovha, entiyisweni, u va a honisa ndzayo leyi hi ku helela. Xana wa va lava vanghana lava sandzaka ndzayo leyi sekeriweke eBibeleni?—Swivuriso 3:5, 6; 15:5.

Ntlhamu Wa Ku Va Wexe

Mhaka yin’wana leyi u faneleke u yi xiya hi tindhawu to burisana eka tona eka Internet i nkarhi lowu u wu hetaka kwalaho. José, la boxiweke eku sunguleni ka xihloko lexi u ri: “Nkarhi wun’wana a ndzi heta nkarhi wo tala eka ndhawu yo burisana eka yona lerova a ndzi nga dyi.”

Swi nga ha endleka u nga heti nkarhi wo tala eka tindhawu teto ku fana na José. Hambiswiritano, leswaku u ta bula ni vanhu van’wana eka Internet, u fanele u tirhisa nkarhi lowu a wu ta wu tirhisela ku endla mintirho yin’wana. Lexi nga khumbekaka ku sungula a ku nge vi ntirho wa wena wa xikolo kumbe mintirho yin’wana ya le kaya. Kambe ku nga ha va nkarhi wa ku vulavurisana ni ndyangu wa ka n’wina. Adrian, la tshamaka eSpaniya u ri: “Loko ndzi heta ku dya a ndzo vhela ndzi ya pfula Internet ndzi sungula ku bula ni van’wana. A ndzi tshama eka Internet lerova ndzi kale ndzi nga ha vi na wona nkarhi wo bula ni ndyangu wa ka hina.”

Loko u heta nkarhi wo tala eka tindhawu to burisana eka tona, swi nga ha endleka u tihambanisa ni lava khathalaka swinene ha wena. Bibele yi nyikela xitsundzuxo lexi faneleke: “Loyi a tihambanisaka ni van’wana u tilavela swa yena ntsena; u ta hambana ni vutlhari hinkwabyo lebyi pfunaka.” (Swivuriso 18:1) Vanhu vambe lava u hlanganaka na vona eka Internet a va nge ku khutazi leswaku u hanya hi vutlhari lebyi kumekaka eBibeleni. Swi nga ha endleka va ku khutaza ku va ni vutianakanyi ni ku endla leswaku u tshika ku hanya hi milawu ya Vukreste.

Entiyisweni, wun’wana wa mintlhamu ya tindhawu leti ku nga ha va leswaku u kuma swi olova ku vulavula ni vanhu van’wana ku tlula ku bula ni swirho swa ndyangu wa ka n’wina. Lava u tihlanganisaka na vona eka ndhawu leyi va nga ha navela ku twa vonelo ra wena etimhakeni to karhi naswona va nga ha ku byela ndlela leyi va titwaka ha yona va ntshunxekile. Hi hala tlhelo, swirho swa ndyangu wa ka n’wina swi nga ha vonaka swi nga ri na nkarhi wo twa leswi ku tsakisaka naswona swi nga ha kuma swi tika ku hlamusela ndlela leyi swi titwaka ha yona hi ku ntshunxeka.

Hambiswiritano, tivutise: ‘Xana lava ndzi tihlanganisaka na vona eka Internet va ndzi tiva kahle hakunene? Xana va khathala hi vuhlayiseki bya mina?’ Swirho swa ndyangu wa ka n’wina swa khathala swinene hi ndlela leyi u titwaka ha yona ni vumoya bya wena. Loko vatswari va wena va ringeta ku hanya hi milawu ya Bibele, va swi tsakela swinene ku bula na wena. (Vaefesa 6:4) Loko u va hlamusela leswi u swi anakanyaka ni ndlela leyi u titwaka ha yona, va nga ha angula hi ndlela leyi u nga yi langutelangiki.—Luka 11:11-13.

Ku Papalata Makhombo

U nga ha va u ri ni xivangelo lexi twalaka xo pfula ndhawu yo burisana ni van’wana eka yona—hi xikombiso, loko u lava ku endla ntirho wa xikolo.c Loko swi ri tano, u nga ha endla leswaku tindhawu to burisana eka tona ti nga vi ntlhamu hi ku teka switsundzuxo leswi landzelaka.

Xo sungula, papalata ku tirhisa khompyuta leyi nga ni Internet ekamareni ra wena laha u nga voniwiki hi munhu. Ku endla tano swi nga ha fana ni ku famba exitarateni lexi nga ni munyama edorobeni leri u nga ri tiviki—u ta va u tikokela mati hi musele. Ematshan’weni ya sweswo, veka khompyuta endhawini leyi nga erivaleni laha van’wana va nga kotaka ku vona leswi u swi endlaka.

Xa vumbirhi, endla leswaku swi va olovela vatswari va wena ku bula na wena hi ku va komba vanhu lava u bulaka na vona eka Internet nileswaku ha yini u lava ku bula ni vanhu vo tano. Nakambe, tivekele nkarhi lowu u nga ta wu heta u ri eka khompyuta, kutani u yi tima loko wu hela.

Xa vunharhu, nghenisa tiprogreme ta khompyuta leti nga ta ku sirhelela leswaku u nga rhumeriwi miharihari hi ku hluta rungula leri u rhumeriwaka rona. Loko u kuma swilo leswi khutazaka rimbewu loko u ri eka tindhawu to burisana eka tona, tivisa vatswari va wena kumbe mudyondzisi hi ku hatlisa. Ematikweni man’wana, vanhu lavakulu lava tivaka leswaku wa ha ritsongo kutani va vulavula na wena hi timhaka ta rimbewu kumbe swifaniso leswi nga ambalangiki va va va tlula nawu. Va fanele va mangaleriwa emaphoriseni.

Ku tlula kwalaho, u nga nyiki munhu loyi u hlanganaka na yena eka Internet vito ra wena, adirese ya wena, vito ra xikolo lexi u nghenaka eka xona kumbe nomboro ya wena ya riqingho. Naswona u nga pfumeli ku rhambiwa leswaku u hlangana hi nyama ni munhu loyi u hlanganeke na yena endhawini yo burisana eka yona!

Hambileswi ma tsariweke khale swinene, marito ya Hosi yo tlhariha Solomoni ma faneleka eka makhombo lama tisiwaka hi tindhawu to burisana eka tona: “U tlharihile la voneke khombo kutani a tumbela, kambe la nga riki na ntokoto u ye emahlweni kutani u fanele a xupuriwa.”—Swivuriso 22:3.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Hi vutlhari, komba vatswari va wena tindhawu to burisana eka tona leti u ti pfulaka