Tisele To Tshwuka Leti Hlamarisaka

HI MUTSARI WA XALAMUKA! EAFRIKA DZONGA

Tisele leti teleke ngopfu engatini ti endla leswaku ngati yi va yo tshwuka, hi yona mhaka ti vitaniwa tisele to tshwuka. Thonsi rin’we ntsena ra ngati ri ni madzana ya timiliyoni ya tisele leti. Loko ti langutisiwa hi microscope ti fana ni xidikizela. Sele yin’wana ni yin’wana yi ni madzana ya timiliyoni ya timolekhuli ta hemoglobini. Molekhuli ya hemoglobini ha yin’we, i ya xirhendzevutana, yi sasekile naswona yi ni kwalomu ka 10 000 wa tiathomo ta haydrojini, khaboni, nayitrojini, okisijini, ni ta xivavula ku katsa ni tiathomo ta mune to tika ta nsimbi, leti endlaka leswaku ngati yi kota ku rhwala okisijini. Hemoglobini yi endla leswaku tisele to tshwuka ti kota ku susa khaboni-dayokisayidi emahahwini, naswona yi tlhela yi tata miri hi okisijini leyi munhu a yi hefemulaka.

Xiyenge xin’wana xa nkoka xa tisele to tshwuka i xikhumba xa tona lexi vuriwaka membrane. Xifunengeto lexi xo hlamarisa xi endla leswaku tisele ti kota ku va ni swivumbeko swo hambana-hambana leswaku ti ta kota ku famba endzeni ka misiha leyitsongo ngopfu ya ngati, hi ndlela yoleyo ti endla miri wa munhu wu ya emahlweni wu hanya.

Tisele ta wena to tshwuka ti endliwa emongweni. Loko sele leyintshwa yi nghena engatini, yi nga ha famba-famba embilwini ni le mirini ku tlula minkarhi ya 100 000. Ku hambana ni tisele tin’wana, tisele to tshwuka a ti na mbilu (nucleus). Leswi swi endla leswaku ti va ni ndhawu leyi engetelekeke yo rhwala okisijini naswona swi endla leswaku ti vevuka, leswi pfunaka mbilu ya wena ku pompa tisele ta magidi-gidi ti famba ni miri hinkwawo. Hambiswiritano, leswi ti nga riki na mbilu, a ti swi koti ku tipfuxeta tona vini. Xisweswo, endzhaku ka kwalomu ka masiku ya 120 tisele ti sungula ku onhaka kutani ti nga swi koti ku nweveka. Tisele letikulu to basa leti kumekaka engatini leti vuriwaka ti-phagocytes, ti dya tisele leti, leti onhakeke kutani ti kampfula tiatomo ta nsimbi. Tiathomo leti ta nsimbi leti nga kumekiki hi ku olova ti namarhela timolekhuli kutani ti famba na tona ti ya emongweni wa marhambu leswaku ti ta tirhisiwa ku endla tisele to tshwuka letintshwa. Eka sekoni yin’wana ni yin’wana, mongo wu nghenisa tisele to tshwuka letintshwa ta kwalomu ka timiliyoni timbirhi ku ya eka tinharhu, engatini!

Loko tisele to tshwuka ta magidi-gidi to na swipfuketana to yima ku tirha, munhu a nga fa hi xinkarhana. Hi fanele hi nkhensa Yehovha Xikwembu hakunene hikwalaho ka leswi a endleke tisele leti to tshwuka, to hlamarisa, leti endlaka leswaku hi kota ku hanya, hi tiphina hi vutomi! A swi kanakanisi leswaku u pfumelelana na yena mupisalema loyi a nga te: “Oho Yehovha, u ndzi lavisisile, naswona wa ndzi tiva. Ndzi ta ku dzunisa hikuva ndzi endliwe hi ndlela yo hlamarisa, leyi chavisekaka. Mintirho ya wena ya hlamarisa, hilaha moya-xiviri wa mina wu swi lemukaka kahle hakona.”—Pisalema 139:1, 14.

[Dayagramu leyi nga eka tluka 24]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

Tisele to tshwuka

Membrane (Nkuva)

Hemoglobini (yi kurisiwile)

Okisijini