Vantswa Va Vutisa...

Xana Ndzi Nga Ri Papalata Njhani Rimbewu eXikolweni?

“Siku ni siku vana va vulavula hi rimbewu. Vanhwanyana vo tigangisela eka vafana, kutani va etlela na vona exikolweni.”—Eileen la nga ni malembe ya 16.

“Exikolweni xa hina, vanhu va endla vusodoma vana va lo nhwii, hi mahlo, va nga ri na mhaka.”—Michael la nga ni malembe ya 15.a

XANA swichudeni-kuloni swi tshamela ku vulavula hi rimbewu? Xana swin’wana swi tlhela swi hlanganyela rimbewu? Loko swi ri tano, u nga ha titwa hi ndlela leyi fanaka ni ya nhwanyana un’wana wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi loyi a faniseke ku va exikolweni “ni ku tirha laha ku endliwaka tifilimi ta rimbewu.” Yinhla hi leyi, exikolweni vantshwa vo tala va rhendzeriwe hi vantshwa lava vulavulaka—hambi ku ri ku endla—rimbewu.

U nga ha twa swichudeni-kuloni swi vulavula hi ku etlela ni munhu loyi u nga rhandzaniki na yena. Minkarhi yin’wana vantshwa va etlela ni vanhu lava nga va tiviki kahle. Minkarhi yin’wana va etlela ni vanhu lava nga va tiviki ni ku va tiva, lava va hlanganeke na vona eka Internet. Xikongomelo xa vona i ku etlela ni munhu loyi va nga rhandzaniki na yena. Danielle, loyi a nga ni malembe ya 19 u ri: “A swi vuli nchumu handle ka leswaku vanhu vambirhi va enerisa swilaveko swa vona swa rimbewu.”

A swi hlamarisi leswi ku etlela ni munhu loyi u nga rhandzaniki na yena ku nga mhaka leyi ku buriwaka ha yona ngopfu eswikolweni swo tala. Nhwanyana wa malembe ya 17 u tsale leswi landzelaka eka phepha-hungu ra xikolo xa ka vona: “Endzhaku ka mahelo-vhiki man’wana ni man’wana, u ta twa etiphasejini ta xikolo va bula hi vanhu lava va etleleke na vona, va ri karhi va phyandlasela kunene ni vanghana va vona.”

Loko u ringeta ku hanya hi nkongomiso wa Bibele, swi nga ha ku tikela loko u rhendzeriwe hi vanhu lava tshamelaka ku bula hi rimbewu ntsena. Naswona loko u nga hlanganyeli na vona eka mabulo ya vona, u nga ha hlekuriwa. Leswi u fanele u swi langutela hi mpimo wo karhi, hikuva Bibele yi vula leswaku loko van’wana va nga yi twisisi ndlela ya wena, swi nga endleka va ku “tseketsela.” (1 Petro 4:3, 4) Hambiswiritano, a nga kona loyi a nga rhandzaka ku endliwa xiphukuphuku. Kutani, u nga ri papalata njhani rimbewu exikolweni kambe u tinyungubyisa hi xiboho xa wena? Xo sungula, i swa nkoka ku twisisa leswaku hikwalaho ka yini ku navela ka rimbewu ku ri ni matimba swonghasi.

Tiva Leswi U Nga Xiswona

Emalembeni ya wena ya kondlo-a-ndzi-dyi, ku ni ku cinca-cinca ka xihatla loku endlekaka emirini ni le mintlhavekweni ya wena. Loko u ri karhi u kula, u sungula ku navela rimbewu swinene. Tiyiseka leswaku ku hava lexi hoxeke hi sweswo. Kutani, loko u titwa u navela ku va ni vanhu va rimbewu leri hambaneke ni ra wena exikolweni, u nga hatliseli ku tibyela leswaku u bihile kumbe a wu basangi emahanyelweni. U nga tshama u tengile loko u lava ku endla tano!

Handle ka minsusumeto ya vuntshwa leyi u lwaka na yona, ku ni swin’wana leswi u faneleke u swi xiya. Vanhu hinkwavo va ni mboyamelo wo endla swo biha hikwalaho ka leswi va nga hetisekangiki. Hambi ku ri muapostola Pawulo u pfumerile, loko a ku: “Eswirhweni swa mina ndzi vona nawu wun’wana lowu lwaka ni nawu wa mianakanyo ya mina, wu ndzi endla khumbi ra nawu wa xidyoho lowu nga eswirhweni swa mina.” Pawulo u vule leswaku ku nga hetiseki kakwe ku n’wi endle a titwa a ri ni “maxangu.” (Varhoma 7:23, 24) Kambe u hlurile, na wena u nga hlula!

Twisisa Swichudeni-kuloni

Hilaha swi vuriweke hakona eku sunguleni, swichudeni-kuloni swi nga ha tshamela ku vulavula hi rimbewu kumbe swi tibuma hi ku va swi endle rimbewu. U fanele ku tivonela leswaku swi nga ku kuceteli ku endla swo biha. (1 Vakorinto 15:33) Kambe leswi a swi vuli swona leswaku u languta swichudeni-kuloni tanihi valala va wena. Hikwalaho ka yini?

Swichudeni-kuloni swi ni ku navela loku na wena u nga na kona. Na swona swi ni mboyamelo wo endla leswo biha. Kambe ku hambana na wena, swin’wana swa swona swi nga ha endleka swi va vanhu “lava rhandzaka mintsako ku ri ni ku rhandza Xikwembu.” Kumbe swi nga va swi huma emindyangwini leyi ku nga riki ni “xinakulobye xa ntumbuluko” exikarhi ka swirho swa yona. (2 Timotiya 3:1-4) Swin’wana swi nga endleka swi nga yi kumi ndzayo ya rirhandzu ni ku dyondzisiwa mahanyelo hi vatswari lavanene.—Vaefesa 6:4.

Vantshwa lava u dyondzaka na vona xikolo swi nga endleka va nga xiyi khombo leri vaka kona loko munhu a pfumela ku lawuriwa hi ku navela kakwe, hikwalaho ka leswi va nga riki na byona vutlhari bya le henhla lebyi u nga na byona—ku nga Rito ra Xikwembu, Bibele. (Varhoma 1:26, 27) Swi fana niloko vatswari va ku nyike movha lowu nga ni matimba va ku rhumela eka gondzo lerikulu leri tshamaka ri tele hi mimovha—kambe va nga ku dyondzisanga ku fambisa movha. Ku famba hi movha wolowo swi nga ha ku tsakisa swa xinkarhana kambe ku nga ha landzela khombo. Kutani, xana u nga endla yini loko swichudeni-kuloni swi sungula ku bula hi rimbewu u ri kona kumbe swi ringeta ku ku kucetela leswaku u hlanganyela na swona eka ku tikhoma loku ko biha?

Bakanya Mavulavulelo Ya Thyaka

Loko swichudeni-kuloni swi sungula ku vulavula hi rimbewu, u nga ha ringeka, u lava ku nghenela mabulo yo tano—ntsena leswaku swi nga languteki onge u ntlunya. Kambe ehleketa leswaku ku endla tano swi ta va nyika mavonelo wahi. Xana ku bula na vona hi rimbewu swi ta va swi kombisa munhu loyi u nga yena hi xiviri kumbe leswi u lavaka ku va swona?

Kutani, loko swi ri tano, xana u ta endla yini loko u ti kuma u ri exikarhi ka mabulo lama hundzukeleke eka ku tikhoma ko biha ka rimbewu? Xana u fanele u suka u famba? Ina! (Vaefesa 5:3, 4) Bibele yi ri: “U tlharihile la voneke khombo kutani a tumbela.” (Swivuriso 22:3) Hi ku hambana ni mabulo yo tano, a swi vuli leswaku u ni moya wo sihalala—kambe u kombisa vutlharhi.

Entiyisweni, a wu fanelanga u tivona nandzu hi ku suka loko ku buriwa hi ku tikhoma ko biha. Entiyisweni, swi kona swin’wana leswi a wu ta suka loko va bula ha swona naswona u nga khomiwi hi tingana, ngopfu-ngopfu loko u nga swi tsakeli leswi va bulaka ha swona kumbe u nga lavi ku hlanganyela eka bulo ra kona. Hi xikombiso, a hi nge swichudeni-kuloni swi sungula ku vulavula hi ku phanga mali swi hlomile. Xana a wu ta tshama u yingisela bulo rolero? Loko wo tshama, a wu ta tekiwa u ri xiphemu xa swona. Kutani, hi vutlhari, a wu ta hlawula ku suka u famba. Endla leswi fanaka loko swi sungula ku vulavula hi ku tikhoma ko biha. Minkarhi yo tala u nga kuma ndlela yo hambana na swona handle ko tiendla n’wamunene, leswi nga ta endla leswaku swichudeni-kuloni swi ku hlekula.

Phela, minkarhi yin’wana a swi olovi ku huma eka xiyimo xo karhi. Hi xikombiso, muntshwa loyi u averiweke ku tshama ekusuhi na yena etlilasini a nga ha ringeta ku bula na wena hi timhaka ta rimbewu. Exiyin’weni xo tano, u nga ha n’wi kombela hi ku kongoma kambe hi musa leswaku a nga ku kavanyeti. Loko sweswo swi nga pfuni, u nga ha endla leswi Brenda a endleke swona. U ri: “Hi vutlhari, ndzi kombele mudyondzisi leswaku a ndzi cinca laha ndzi tshamaka kona.”

Vana Ni Vuxiyaxiya

Hi ku famba ka nkarhi, van’wana va lava u dyondzaka na vona va nga lava ku tiva leswaku hikwalaho ka yini u nga hlanganyeli na vona eka mabulo ya vona ya thyaka. Loko va ku vutisa hi matikhomelo ya wena, u fanele ku va ni vuxiyaxiya eka ndlela leyi u hlamulaka ha yona. Phela, van’wana va nga ha ku vutisa hi xikongomelo xo lava ku hlekisa ha wena, ku nga ri ku lava ku twisisa mavonelo ya wena. Kambe loko loyi a vutisaka swi tikomba leswaku u lava ku tiva hakunene, vulavula hi xivindzi hi ripfumelo ra wena. Vantshwa vo tala va tirhise buku leyi nge Swivutiso Leswi Vantshwa Va Swi Vutisaka—Tinhlamulo Leti Tirhaka ku pfuna swichudeni-kulobye leswaku swi vona nkoka wo hanya hi milawu ya Bibele.b

Ti Yimisele

Xana u fanele u endla yini loko xichudeni-kuloni xi ringeta ku ku khoma-khoma kumbe ku ku tswontswa? Loko wo xi pfumelela, u ta va u xi nyika matimba yo ya emahlweni ni mukhuva wolowo wo biha. Bibele yi vulavula hi jaha leri pfumeleke leswaku wansati wa muoswi a ri khoma-khoma ni ku ri tswontswa. Ri pfumerile ku gangisiwa hi wansati loyi. Ku ve ni vuyelo byihi? ‘Hi xitshuketa ra n’wi landzelela, ku fana ni nkunzi leyi yaka eku dlayiweni.’—Swivuriso 7:13-23.

Ku hambana ni sweswo, xiya ndlela leyi Yosefa a langutaneke ha yona ni xiyimo lexi fanaka. Nsati wa muthori wakwe u ringete hi matimba ku n’wi kucetela leswaku a etlela na yena, kambe u ale hi ku helela. Loko eku heteleleni a ringete ku n’wi khoma, a nga ha yima-yimanga, u balekile.—Genesa 39:7-12.

Ku fana na Yosefa, na wena u nga yima u tiyile loko xichudeni-kuloni kumbe munhu un’wana loyi u n’wi tivaka a lava ku ku khoma hi ndlela leyi pfuxaka ku navela ka rimbewu. Eileen u ri: “Loko mufana a ringeta ku ndzi khoma, ndzi vhela ndzi n’wi byela leswaku a tshika leswi a swi endlaka. Loko a nga yingisi, ndzi huwelela ndzi n’wi byela leswaku a susa voko ra yena eka mina.” Loko a vulavula hi vafana va le xikolweni Eileen u ri: “A va nge ku xiximi loko wena u nga endli leswaku va ku xixima.”

Na wena u nga xiximiwa hi swichudeni–kuloni loko u ala ku yingisa mabulo ya swona ya thyaka, u hlamusela hi xichavo mahanyelo ya wena yo tenga loko swi fanerile, naswona u ala loko van’wana va lava leswaku mi gangisana. Leswi swi ta tlhela swi endla leswaku u titwa u tsakile. Kasi ku tlula hinkwaswo, Yehovha u ta tsaka hi leswi u swi endlaka!—Swivuriso 27:11.

TINHLA TO ANAKANYISISA HA TONA

◼ I yini lexi u nga xi vulaka lexi nga ku pfunaka leswaku u hambana ni mabulo ya thyaka?

◼ Xana u nga endla ni ku vula yini loko xichudeni-kuloni xi lava leswaku mi gangisana?

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 27]

Loko va sungula ku vulavula hi rimbewu, hambana na vona

[Swifaniso leswi nga eka tluka 28]

Papalata matikhomelo yo biha hilaha ku heleleke