Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Ndzi Nga Sungula Rini Ku Gangisana Ni Munhu Un’wana?

“Exikolweni u titwa onge a wu helelanga kahle enhlokweni loko u nga ri na munhu loyi u gangisanaka na yena.”—Brittany.

“Ndzi titwa ndzi boheka ku va ni xigangu. Naswona majaha yo saseka ma lo vuya.”—Whitney.

◼ Loko u vona mufana ni nhwana va khomane hi mavoko va famba etiphasejini hi nkarhi wa xikolo. U titwa njhani?

□ A ndzi na mhaka na swona

□ Ndza navelanyana

□ Ndzi swi navela ngopfu

◼ U le ku hlaleleni ka filimi ni vanghana va wena kutani u xiya leswaku hinkwavo va famba hi vambirhi-mbirhi—ku lo sala wena! U titwa njhani?

□ A ndzi na mhaka na swona

□ Ndza navelanyana

□ Ndzi swi navela ngopfu

◼ Munghana wa wena lonkulu u sungule mhaka ya ku gangisana. U titwa njhani?

□ A ndzi na mhaka na swona

□ Ndza navelanyana

□ Ndzi swi navela ngopfu

LOKO u hlawule xiga lexi nge “ndza navelanyana” kumbe lexi nge “ndzi swi navela ngopfu” loko u ri karhi u hlamula swivutiso leswi nga laha henhla, u nga karhateki, a wu wexe. Ematikweni lama swi nga ndhavuko wa kona leswaku vantshwa va gangisana, vantshwa vo tala va nga hlamula hi ndlela leyi fanaka. Yvette la nga ni malembe ya 14 u ri: “Minkarhi yin’wana u sala ni xivundza hikuva tintangha ta wena hinkwato ti ni majaha kasi wena a wu na rona.”

Ku navela ku va ni munhu wo karhi wo hlawuleka—kumbe ku va ni munhu la ehleketaka leswaku u hlawulekile—ku nga ha va ni matimba swinene. Jaha rin’wana ra malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi ri ri: “Siku ni siku ndzi navela ku va ni ntombhi, naswona a swi olovi ku lawula ku navela loku!” Van’wana va sungula ku gangisana va ha ri vatsongo. Hi xikombiso, nkambisiso lowu endliweke hi magazini wa Time wu kombise leswaku vana lava endlaka 25 wa tiphesente lava nga ni 13 wa malembe se va sungule ku “gangisana.” Xana u ehleketa leswaku va swi lunghekerile? Xana se u swi lunghekerile ku gangisana? Leswaku hi hlamula swivutiso leswi, hi fanele hi hlamula xivutiso xa nkoka lexi nge:

Xana Ku “Gangisana” I Yini?

◼ Nkarhi ni nkarhi u famba ni munghana wa wena wa nhwanyana kumbe wa mufana.

Xana sweswo i ku gangisana? □ Ina □ E-e

◼ U rhumela ti-SMS kumbe u fonela munghana wa wena wa nhwanyana kumbe mufana.

Xana sweswo i ku gangisana? □ Ina □ E-e

◼ Wena ni nhwanyana kumbe mufana wo karhi mi ni xinghana xa le xihundleni. Vatswari va wena a va swi tivi. A wu va byelanga hi ku tiva leswaku a ve nge swi tsakeli.

Xana sweswo i ku gangisana? □ Ina □ E-e

◼ Nkarhi ni nkarhi loko mi hlangana ni vanghana va wena, wena u tshamela ku famba ni nhwanyana kumbe mufana wo karhi.

Xana sweswo i ku gangisana? □ Ina □ E-e

Swi nga ha endleka swi ku oloverile ku hlamula xivutiso lexo sungula, kambe u nga ha va u rhange hi ku tiehleketa u nga si hlamula leswin’wana. Kahle-kahle ku gangisana i yini? Eka bulo leri, ku gangisana hi ta swi hlamusela tanihi xiendlo xin’wana ni xin’wana laha nhwanyana ni mufana va kombisanaka rirhandzu. Ku nga khathariseki leswaku va ni vanhu van’wana kumbe va voxe, va belana riqingho kumbe va vonana kunene, va vonana exihundleni kumbe va voniwa hi vanhu, loko nhwana ni mufana va rhandzana, swi vula leswaku va ganganile.

Kambe, xana u lunghekele ku gangisana? Ku kambisisa swivutiso leswi landzelaka swi nga ku pfuna.

Xana U Tiyimisele Yini?

Eka mindhavuko yo tala, loko vanhu va gangisana swi tekiwa tanihi ndlela yo endla leswaku va tivana ku antswa. Kambe hi lexi xikongomelo-nkulu xa ku gangisana—ku pfuna jaha ni nhwana ku vona loko va fanelana leswaku va nga tekana. Ha yini?

Bibele yi tirhisa marito lama nge, “vurhumbuki bya vuntshwa” loko yi hlamusela nkarhi lowu ha wona munhu a vaka ni ku navela lokukulu ka rimbewu ni ku lava ku rhandzana. (1 Vakorinto 7:36) Loko nhwanyana ni mufana vo va vanghana lavakulu loko va ha ri eka “vurhumbuki bya vuntshwa,” swi ta endla leswaku va fa hi ku navela naswona va dyondza timhaka se ti bihile marito ya Vagalatiya 6:7 lama nge: “Xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, u ta tlhela a tshovela xona.”

Phela, tintangha ta wena tin’wana ti nga ha gangisana kambe ti nga ri na xikongomelo xo tekana. Va nga ha languta munghana wa vona wa nhwanyana kumbe wa mufana ku fana ni khapu kumbe nchumu wo karhi wo saseka lowu va lavaka ku voniwa va ri na wona leswaku va ta titwa va ri vanhu va nkoka. Ku tlanga hi mintlhaveko ya munhu hi ndlela yoleyo swi kombisa tihanyi, naswona a swi hlamarisi leswi vunghana byo tano byi nga tlhaveriwiki hi dyambu. Muntshwa la vitaniwaka Heather u ri: “Vantshwa vo tala lava vulaka leswaku va rhandzana va tala ku hambana endzhaku ka vhiki kumbe mambirhi. Va teka ku rhandzana ka vona ku ri ka xinkarhana—kahle-kahle ku va lulamisela ku dlaya vukati ku nga ri ku tshama swin’we.”

Ku rhandzana hi xikongomelo xo lava ku va ni ntombhi kumbe jaha leswaku mi titsakisa swi nga ha mi vavisa. Ehleketa hi Eric, loyi loko a ri ni malembe ya 18 a a ri ni vunghana lebyikulu ni nhwanyana un’wana. Kutani hiloko a xiya leswaku kahle-kahle ntombhi leyi a yi n’wi rhandza. Eric u ri: “Heyi! Swi ndzi hlamarisile ku lemuka leswaku yena a a ndzi rhandza. Ku vula ntiyiso, mina a ndzi ehleketa leswaku ho va vanghana ntsena!”

Phela, a swi bihanga ku va vanhwanyana ni vafana va tikuma va ri ndhawu yin’we, va ri ntlawa ehansi ka vulanguteri lebyinene. Kambe loko swi ta eka timhaka ta ku gangisana i swinene ku rindza kukondza u hundza eka vurhumbuki bya vuntshwa naswona se u lunghekele vukati. Leswi hi swona leswi muntshwa la vitaniwaka Chelsea a swi xiyeke. Chelsea u ri: “Minkarhi yin’wana ndzi ehleketa leswaku ku gangisana swi fanele ku ri nchumu wa ku ti tsakisa ntsena, kambe a swi tsakisi loko un’wana a tiyimiserile kasi lowun’wana a nga tingheni.”

U Ni Malembe Mangani?

◼ Xana u ehleketa leswaku muntshwa u fanele ku sungula timhaka ta ku gangisana a ri ni malembe mangani? ․․․․․․․․․․

◼ Kutani, vutisa mutswari wa wena un’we kumbe havambirhi ka vona xivutiso lexi fanaka kutani u tsala nhlamulo ya kona laha.․․․․․․․․․․

Swi nga ha endleka leswaku malembe lawa u ma tsaleke eku sunguleni ma ri ehansi ka lawa ya vumbirhi. Kumbexana a swi tano! Swi nga ha endleka u ri un’wana wa vantshwa lava yimaka kukondza va kule ku ringana leswaku va ta ti tiva kahle. Muntshwa wa Mukreste loyi vito ra yena ku nga Sondra u kunguhate ku endla sweswo hambileswi ku ya hi nawu, malembe ya yena ma n’wi pfumelelaka ku tekiwa. Sondra u ri: “Loko u ri karhi u gangisana ni munhu un’wana, u lava leswaku a ku tiva kahle. Kambe loko na wena u nga ti tivi kahle, munhu un’wana a nga ku tiva njhani?”

Danielle, wa malembe ya 17 u titwa hi ndlela leyi fanaka. U ri: “Loko ndzi ehleketa hi ndlela leyi a ndzi titwa ha yona eka malembe mambirhi lama hundzeke mayelana ni munhu loyi ndzi nga gangisanaka na yena, mavonelo ya mina se ma cince ngopfu sweswi. Kahle-kahle, hambi sweswi a ndzi titshembi leswaku ndzi nga kota ku endla xiboho xo tano. Loko se ndzi vona leswaku ndzi byi twisisa kahle vumunhu bya mina emalembeni yo hlayanyana lama taka, ndzi ta sungula timhaka ta ku gangisana.”

Xana U Lunghekele Ku Nghenela Vukati?

Leswi ku gangisana ku nga ndlela leyi yisaka evukatini, swi ta va swinene ku tivutisa loko u ta swi kota ku langutana ni vutihlamuleri byo va wanuna kumbe wansati—hambi ku ri ku va tatana kumbe manana. Xana u nga swi tiva njhani loko u lunghekele vutihlamuleri lebyi? Xiya tinhla leti landzelaka.

◼ Ndlela Leyi U Khomaka Van’wana Ha Yona Xana u tirhisana njhani ni vatswari va wena ku katsa ni vamakwenu? Xana u tala ku va helela mbilu, kumbexana u vulavula hi ndlela yo sapatela kumbe u kariha leswaku va ta ku twa kahle? Xana va ku teka u ri munhu wa njhani emhakeni leyi? Ndlela leyi u swi khomaka ha yona swirho swa ndyangu wa ka n’wina yi komba ndlela leyi u nga ta n’wi khoma ha yona munghana wa wena wa vukati.—Vaefesa 4:31, 32.

◼ Timali Xana wa swi kota ku tirhisa mali? Xana u tshama u ri eswikweletini? Xana wa swi kota ku khomelela entirhweni? Loko swi nga ri tano, ha yini? I ntirho? muthorhi? Kumbexana u ni mukhuva wo karhi lowu nga tsakisiki? Loko u tsandzeka ku tikhathalela wena n’wini emhakeni ya timali, xana u ta swi kotisa ku yini ku khathalela ndyangu?—1 Timotiya 5:8.

◼ Timhaka Ta Moya Loko u ri Mbhoni ya Yehovha, timfanelo ta wena ta moya hi tihi? Xana wa swi kota ku tihlayela Rito ra Xikwembu, ku ya ensin’wini ni ku ya eminhlanganweni ya Vukreste? Loko u tsandzeka ku tiwundla hi tlhelo ra moya, xana u ta swi kotisa ku yini ku khutaza munghana wa wena wa vukati ku endla tano?—2 Vakorinto 13:5.

Leswi i swin’wana swa swilo swi nga ri swingani leswi u faneleke ku swi xiya loko u ehleketa hi ku gangisana ni ku nghenela vukati. Swa sweswi, u nga ha tiphina hi mabulo lamanene ni vantshwa vo hambana-hambana mi ri ntlawa. Hi ku famba ka nkarhi, loko se u lava ku sungula timhaka ta ku gangisana, u ta va u ti tiva kahle wena n’wini nileswaku i yini leswi u swi languteleke eka munghana wa wena wa vukati.

Swihloko swin’wana leswi nge, “Vantshwa Va Vutisa . . .” swi kumeka eka Web-site leyi, www.watchtower.org/ype

SWIVUTISO SWO ANAKANYISISA HA SWONA

◼ Xana hi le ka swiyimo swa njhani leswi faneleke laha u nga ha vaka ni munhu wa rimbewu leri hambaneke ni ra wena?

◼ I mfanelo yihi leyi u faneleke ku tirhela eka yona leswaku u ta fanelaka ku va munghana wa vukati lonene?

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka  28]

Leswi Van’wana Va Tintangha Ta Wena Va Swi Vulaka

“Minkarhi yin’wana ndzi navela ku fana ni mimpatswa leyi gangisanaka—hambi vanhu lava tekaneke. Kambe ku gangisana a hi nchumu wo hungasa ha wona. Loko u hungasa ha wona, u va u ri ku tlangeni hi mbilu ya munhu un’wana. Ndzi anakanya leswaku ku gangisana i ndlela yo kuma loko swi nga koteka ku tekana ni munhu loyi u gangisanaka na yena.”—Blaine, la nga ni malembe ya 17.

“Ndzi ehleketa leswaku a swi fanelanga ku gangisana ni mufana u tibyela leswaku u le ku ‘praktiseni’ kukondza ku ta loyi u lavaka ku tekana na yena. U ta n’wi vavisa.”—Chelsea, la nga ni malembe ya 17.

“Ndzi anakanya leswaku u fanele u va se u lunghekele ku nghenela vukati loko u sungula timhaka ta ku gangisana. Loko swi nga ri tano, swi ta fana ni ku ya eka vathori u ya kombela ntirho kasi wa ha ri exikolweni naswona a wu tiyimiselanga ku tirha ntirho wolowo.”—Sondra, la nga ni malembe ya 21.

[Bokisi leri nga eka tluka 30]

EKA VATSWARI

Vana va wena va ta sungula ku gangisana ni van’wana ku nga ri khale kumbe hi ku famba ka nkarhi. Phillip u ri: “A hi mina ndzi sungulaka timhaka leti! Tintombhi to ndzi gangisa, naswona u kuma ndzi tivutisa, ‘Manano, ndzi ta ku yini loko timhaka ti yime hi ndlela leyi?’ Swa tika ku ala hikuva tin’wana ta tona ti saseke ngopfu!”

Lexi u nga xi endlaka tanihi mutswari i ku vulavula ni vana va wena hi mhaka leyi ya ku gangisana. Ha yini u nga tirhisi xihloko lexi ku sungula bulo na vona? Vutisa n’wana wa wena wa nhwanyana kumbe wa mufana leswaku u titwa njhani hi swiphiqo leswi a langutanaka naswona exikolweni kumbe evandlheni ra Vukreste. Mi nga ha bula hi mhaka leyi ‘loko mi tshamile endlwini ya wena, loko mi famba egondzweni.’ (Deteronoma 6:6, 7) Ku nga khathariseki xiyimo lexi mi nga eka xona, tsundzuka leswaku u fanele u “hatlisa emhakeni yo twa, [u] nonoka emhakeni yo vulavula.”—Yakobo 1:19.

Loko n’wana wa wena wa nhwanyana kumbe wa mufana a ku byela leswaku u titwa a rhandza mufana kumbe nhwanyana wo karhi, u nga chuhi. Nhwanyana un’wana wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi u ri: “Loko papa a kuma leswaku ndzi ni munghana wa mufana, u kwate ngopfu. U ringete ku ndzi chavisa hi ku ndzi vutisa swivutiso swa leswaku xana se ndzi lunghekele ku nghenela vukati—leswi swo nyanyisa timhaka hikuva loko wa ha ri ntsongo u twa onge u ngo endla leswaku xinghana xa wena xi ya emahlweni u ta komba vatswari va wena leswaku va hoxile eka leswi va swi anakanyaka!”

Loko n’wana wa wena o tiva leswaku a wu lavi ni ku bula hi mhaka leyi, ku nga ha va ni vuyelo byo biha swinene: N’wana wa wena a nga ha rhandzana exihundleni. Nhwanyana un’wana u ri: “Loko vatswari va holova hi mhaka leyi, swi endla leswaku vantshwa va tumbeta leswi va swi endlaka. A va swi tshiki. Vo swi tumbeta.”

Swilo swi ta famba kahle loko mo bula hi mhaka leyi mi ntshunxekile. Nhwanyana la nga ni malembe ya 20, u ri: “Vatswari va mina va bula na mina va ntshunxekile hi timhaka ta ku gangisana. I swa nkoka eka vona ku tiva munhu loyi a ndzi tsakisaka naswona ndzi vona ku ri mhaka ya kahle swinene! Tatana u bula ni munhu wa kona. Loko ku ri ni swo karhi leswi nga va tsakisiki, va ndzi byela. Hi xitalo ndzi tshika hinkwaswo hi nga si sungula ni ku gangisana.”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

Ku va vanhwana ni vafana va va swin’we va ri ntlawa swi nga va tsakisa ni ku tlhela swi va vuyerisa