Ndlela Leyi Vanhu Va Tivisiweke Vito Ra Xikwembu Ha Yona

MUPISALEMA Davhida wa le Bibeleni u yimbelerile a ku: “Ndzi ta dzunisa vito ra Xikwembu hi risimu.” Davhida a a ri tiva vito ra Xikwembu naswona eka risimu ra yena u kandziyise leswi: “A a dzunisiwe Yehovha . . . A ri dzunisiwe vito rakwe.” (Pisalema 69:30; 72:18, 19) Vito ra Xikwembu hi Xitsonga i Yehovha naswona ri hundzuluxeriwe ri huma eka ra Xiheveru יהוה, leri humelelaka minkarhi ya kwalomu ka 7 000 eBibeleni.

Eka malembe-xidzana ya sweswinyana vito ra Xikwembu ri tirhisiwe ni le tindhawini to tala ku nga ri eBibeleni ntsena. Hi xikombiso, marito ya Xilatini lama nge Benedictus Sit Iehova Deus, lama vulaka leswaku “Yehovha Xikwembu A A Dzunisiwe,” ma tsariwe eka timali ta nsuku leti endliweke malembe yo tala le Switzerland [1]. Entiyisweni, eka malembe ya dzana lama hundzeke vito ra Xikwembu hi Xiheveru ni hi Xilatini ri gandlisiwe etimalini ta nsimbi to hambana-hambana, eka swingwece ni le ka timendlele!

Swi te njhani leswaku vito ra Xikwembu ri tirhisiwa ngopfu hi ndlela yoleyo? Swikombiso swa kona hi leswi kwala ka tluka leri ni le ka leri landzelaka.

Ha Yini Ku Tirhisiwa Vito Ra Xikwembu?

Ku sukela eka lembe-xidzana ra vu-16, ku ve ni tinyimpi ta vukhongeri exikarhi ka vangheni va kereke ya Rhoma Khatoliki ni ya Protestente leyi tiseke Ndzhundzhunuko eYuropa Vupela-dyambu hinkwaro. Vanhu vo tala va le migangeni le Spaniya va tshike vukhongeri bya Kereke ya Rhoma Khatoliki, lebyi a ku ri byona lebyikulu, kutani va ya joyina Kereke ya Ndzhundzhunuko. Leswi swi vange nyimpi ya vukhongeri ya xin’wana-manana. Timali ta nsimbi ni swifaniso leswi nga eka tona a swi tirhisiwa ku kombisa leswaku Xikwembu hi xona xi seketelaka mavuthu eka matlhelo hamambirhi.

Ndlela Leyi Vito Ra Xikwembu Ri Tirhisiweke Ha Yona

Michini yo endla mali ya nsimbi a yi ri ni vito ra Xikwembu, ku nga Yehovha, ri gandlisiwe hi maletere ya mune ya Xiheveru lama vitaniwaka Tetragrammaton. Loko ma hundzuluxeriwa ma va JHVH kumbe YHWH. Vagandlisi va mali ya nsimbi hambi ku ri vanhu lava tolovelekeke a va nga swi koti ku hlaya Xiheveru. Kutani loko Tetragrammaton yi hambeta yi kopiwa, maletere ya mune ya Xiheveru ya vito ra Xikwembu ma cinciwile ma tsariwa hi tindlela to hambana.

Tiko ra Sweden ri sungule ku gandlisa vito ra Xikwembu emalini ya nsimbi kwalomu ka lembe ra 1568 [2], tiko ra Scotland na rona ri sungule kwalomu ka 1591. Hi va-1600, Hosi Charles wa Vukaye wa le Sweden u tsale vito ra Xikwembu emalini naswona ri tsariwe hi tindlela to hambana-hambana ri va Ihehova, Iehova na Iehovah [3]. U lerise leswaku muxaka wun’wana wa mali ya nsimbi wu endliwa hi nsuku, naswona a yi saseke ngopfu ni ku durha lerova munhu la tirhaka ntirho wa xiyimo xa le hansi a a ta wu xava hi muholo wa tin’hweti ta mune!

Timali ta nsimbi to hambana-hambana ta 60 leti vitaniwaka timali ta Yehovha ti tiviwe ku sukela enkarhini wa hosi ya le Denmark na Norway ku nga Christian wa Vumune la fumeke ku sukela hi 1588 ku ya ka 1648. Exikarhi ka lembe-xidzana ra vu-17, mali leyi a yi vuriwa “timali ta nsimbi ta Yehovha” yi endliwile ni le Poland ni le Switzerland naswona a yi endliwa ni le Jarimani.

Timali to tano ti andzile, hi nkarhi wa Nyimpi ya Malembe ya 30, leyi nga lwiwa eYuropa ku sukela hi 1618 ku ya eka 1648, leyi sunguleke yi ri nyimpi ya vukhongeri. Endzhaku ka ku hlula ka Nyimpi ya Breitenfeld hi 1631, Hosi Gustav Adolph wa Vumbirhi wa le Sweden u lerise leswaku ku gandlisiwa timali ta nsimbi leti nga ni Tetragrammaton [4]. A ti endliwa emadorobeni yo kota Erfurt, Fürth, Mainz na Würzburg. Hi nkarhi wolowo, tihosi ta Sweden na tona ti sungule ku endla timali ta nsimbi leti gandlisiweke vito ra Xikwembu.

Emalembeni ya 150 endzhaku ka ku hela ka Nyimpi ya Malembe ya 30, vito ra Xikwembu ri hambete ri gandlisiwa eka timali ta nsimbi, eka timendlele ni le ka swingwece. Sweswo a swi gandlisiwa eAustria, eFurwa, Mexico ni le Rhaxiya ni le matikweni man’wana. Kambe eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vu-18, ku gandlisiwa ka vito ra Xikwembu etimalini a ku ya ku hunguteka. Eku heteleleni a ri nga ha humeleli eka michini yo endla mali ya nsimbi ni le ka swigandlo.

Ku Twarisa Vito Ra Xikwembu

Hambileswi vito ra Xikwembu ri nga riki kona eka timali leti tirhisiwaka namuntlha, kambe ra twarisiwa swinene. Khale ka khaleni Xikwembu xi tihlawulele vanhu leswaku va xi tirhela, kutani xi ku eka vona: “Mi timbhoni ta mina, . . . mina ndzi Xikwembu.” (Esaya 43:12) Ku hava mali ya nsimbi leyi nga endlaka ntirho wolowo. Entiyisweni, lava a va gandlisa vito ra Xikwembu etimalini ta vona va nyikele vumbhoni bya mavunwa ha xona, hikuva a va vula leswaku xa va seketela etinyimpini ta vona ta tihanyi. Kambe, namuntlha ku ni vanhu van’wana lava twarisaka vito ra Xikwembu hi ndlela leyi xi yi amukelaka.

Timbhoni ta Yehovha ti ku khutaza leswaku u dyondza leswi engetelekeke malunghana ni Xikwembu xa ntiyiso ku nga Yehovha, ni leswi vito ra xona ri vulaka swona. Malunghana na xona mupisalema wa le Bibeleni u tsale a ku: “Leswaku vanhu va ta swi tiva leswaku wena loyi vito ra wena u nga Yehovha, wena u ri wexe u La nge Henhla-henhla emisaveni hinkwayo.” (Pisalema 83:18) Ku va ni vutivi ha Yehovha i swa nkoka, hilaha N’wana wa Yena la rhandzekaka a boxeke hakona loko a khongela a ku: “Leswi swi vula vutomi lebyi nga heriki, ku nghenisa ka vona vutivi ha wena, Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, ni loyi u n’wi rhumeke, Yesu Kreste.”—Yohane 17:3.

[Xifaniso eka tluka 20, 21]

Switirho swo endla timali ta nsimbi

[Mimfungho ya Vini va Swifaniso eka tluka 20]

Mali ya nsimbi 1 switirho: Hans-Peter-Marquardt.net; mali ya nsimbi 2: Mit freundlicher Genehmigung Sammlung Julius Hagander

[Mfungho wa Vini va Xifaniso eka tluka 21]

Mali ya nsimbi 3 na 4: Mit freundlicher Genehmigung Sammlung Julius Hagander