Ku Hanya Nkarhi Wo Leha Xana I Xihundla Xa Le Okinawa?

HI MUTSARI WA XALAMUKA! LE JAPANI

◼ Hi 2006 ku ringanyetiwe leswaku eswihlaleni swa Okinawa leswi nga le Japani ku ni vanhu va kwalomu ka 740 lava nga ni malembe ya dzana kumbe ku tlula, laha 90 wa tiphesente ta vona ku nga vavasati exikarhi ka vaaki lava ringanaka 1,3 wa timiliyoni. Dok. Makoto Suzuki, murhangeri wa Ndzavisiso wa Vanhu Lava Hanyaka Malembe ya Dzana Kumbe Ku Tlula le Okinawa, u vule leswaku exikarhi ka vanhu va 100 000, ku ni vanhu va kwalomu ka 50 lava nga ni malembe ya dzana kumbe ku tlula. Ematikweni yo tala lama hluvukeke, ku anakanyiwa leswaku ku ni vanhu va le xikarhi ka 10 na 20 lava nga ni malembe ya dzana kumbe ku tlula eka vanhu va 100 000.

Eka ndzavisiso wolowo lowu wa ha yaka emahlweni, lowu van’wana va anakanyaka leswaku “wu teke nkarhi wo leha,” ku kumeke leswaku “vanhu vo tala lava hanyaka malembe ya dzana kumbe ku tlula [a va] ri ni rihanyo lerinene ngopfu.” Leswaku va kumisisa xivangelo lexi endlaka leswaku va hanya nkarhi wo leha, Suzuki swin’we ni ntlawa wakwe va kambisise ndlela leyi vanhu va le Okinawa lava nga ni malembe ya dzana kumbe ku tlula, lava tlulaka 900 ni van’wana vo tala lava nga ni malembe ya 70 kumbe ku tlula va hanyaka ha yona. Valavisisi va kume leswaku vanhu volavo va larile kambe va ni matimba ni rihanyo lerinene, misiha ya vona yi basile naswona a va karhatiwi ngopfu hi vuvabyi bya khensa ni bya mbilu. Naswona eka lava nga emalembeni ya va-90, a va nga talanga lava nga ni vuvabyi bya mianakanyo ku hambana ni lava nga ematikweni man’wana lama hluvukeke. Hi xihi xihundla xa vona?

Nchumu wun’wana wa nkoka i switekela. Kambe swin’wana swa swona hileswi va nga dzahiki fole, va nwaka byala hi ku ringanisela naswona va dyaka swakudya leswi nga ni rihanyo. Swakudya leswi dyiwaka hi vanhu va le Okinawa a swi nyuherisani naswona va dya ngopfu matsavu, mihandzu ni swakudya leswi nga riki na mafurha ngopfu. Vanhu va kona va dya va ringanisela. Dok. Bradley Willcox loyi a nga un’wana wa valavisisi va mhaka leyi u ri: “Loko u sungula ku twa leswaku u xurhe, u nga ha yi emahlweni u dya. Phela swi teka kwalomu ka 20 wa timinete leswaku khwiri ri byela byongo leswaku u xurhe.”

Vanhu va le Okinawa va tshama va ri karhi va gingiriteka, va rima, siku ni siku va famba-famba, va cina ncino wa vona wa ndhavuko ni ku endla mintirho yin’wana. Loko ku kambisisiwa vumunhu bya vona, ku kumiwe leswaku va tshama va tsakile naswona va pfumelelana ni swiyimo. A va tshami va tshikilelekile, naswona vavasati va kona va rhandza “ku tshama hi mintlawa.”

Willcox u ri “a ku na murhi” lowu nga endlaka leswaku munhu a hanya vutomi byo leha. Hilaha ndzavisiso lowu nga endliwa wu kombiseke hakona, nchumu lowu pfunaka swinene i swiaki swa xitekela, ku dya swakudya leswi nga ni rihanyo, vutiolori, mahanyelo lamanene “ni ku nga tshami u tshikilelekile.”