Ta Rivala
◼ Web site leyi nga le nawini ya Timbhoni ta Yehovha (www.watchtower.org) sweswi yi nyikela rungula hi tindzimi ta 314. N’wexemu vanhu lava va yi pfuleke a va tlula 22 wa timiliyoni—ku nga xiringaniso xa vanhu vo tlula 60 000 lava yi pfulaka siku ni siku.
◼ “Namuntlha misava hinkwayo yi langutane ni ntlhontlho lowukulu wo kumela vanhu hinkwavo mati lama tengeke yo tala. . . . Minkarhi yo tala laha hi lavaka mati kona hi kuma swibamu.”—BAN KI-MOON, MURHANGERI-NKULU WA NHLANGANO WA MATIKO.
Ntsako Ni Rihanyo Lerinene
I khale ku anakanyiwa leswaku vanhu lava tsakeke va tlhela va tshama va ri ni langutelo lerinene va hanye kahle ku tlula lava nga ni ntshikilelo, mona kumbe lava tshamaka va hlunamile. Eka nkambisiso wun’wana wa sweswinyana, vakambisisi va gimete hileswaku vanhu lava “tshamaka va tsakile” va ni mpimo wutsongo wa homoni leyi vangaka ntshikilelo leyi vuriwaka cortisol, leyi nga vangaka mavabyi yo tala loko yo tshikiwa nkarhi wo leha. Vanhu vo tano va tlhela va va ni mpimo wutsongo wa “tiphrotheyini timbirhi leti kombisaka ku pfimba ka xiphemu lexikulu emirini.” Hi ku ya hi Dok. Andrew Steptoe wa le Kholichi ya le Yunivhesiti ya le London, “vumunhu bya hina a byi titsheganga ntsena hi leswaku i yini leswi hi nga swi tekelela eka vatswari va hina, kambe ni hi ndlela leyi hi tirhisanaka ha yona ni vanhu van’wana ni leswaku hi titwa hi ri ni xikongomelo evuton’wini.”
Ku Tirhisa Thekinoloji Leswaku Ku Voniwa Ku Rhendzelaka Ka N’weti
Se ku hundze madzana-dzana ya malembe Mamoslem ma ri karhi ma kambisisa ku thwasa ka n’weti loku kombisaka ku hela ka n’hweti ya Ramadan kutani ku sungula Nkhuvo wa ku Tshika ku Titsona Swakudya. Hi ntolovelo etindhawini tin’wana n’weti wolowo wu fanele wu langutiwa handle ko tirhisa swilo swa thekinoloji, ivi endzhaku ka sweswo mufundhisi a endla xitiviso eka vapfumeri-kulobye. Hambiswiritano, eka malembe yo hlayanyana lama hundzeke, vafundhisi van’wana va amukele ku tirhisiwa ka swilo swa thekinoloji. Vativi va tinyeleti va le Iran swin’we ni vafundhisi lava a va seketela ku tirhisiwa ka swilo swa thekinoloji, sweswi va tirhisa titheleskopu leti humesaka swifaniso leswi vonakaka kahle, muchini lowu kotaka ku kombisa swilo nivusiku hambi ku ri swihaha-mpfhuka leswi rhwalaka muchini wa ku vona ha wona. Loko va kala va vona ku thwasa ka n’weti a swi vula leswaku se nkhuvo wa vona wu nga sungula.
Xana Tincece Ti Na Byona Vuswikoti Byo Hambanisa Swilo?
Valavisisi va le Yunivhesiti ya Yale, le U.S.A. va vula leswaku tincece leti nga ni tin’hweti ta tsevu ti na byona “vuswikoti byo va ni mavonelo ya tona malunghana ni mahanyelo ya vanhu ti [nga] si kota ni ku vulavula.” Tincece leti nga ni tin’hweti ta tsevu ku ya eka khume ti hlalele thoyi leyi nga ni mahlo lamakulu yi ri karhi yi ringeta ku khandziya xintshabyana, loko tithoyi letin’wana ti ri karhi ti yi pfuna kumbe ti yi susumetela endzhaku. Phepha-hungu leri vuriwaka Houston Chronicle ri hlamusela leswaku hiloko vana va “nyikiwa tithoyi leswaku va vona leyi va nga tlangaka hi yona. Vana vo tala va hlawule thoyi leyinene ematshan’weni ya leyi nga riki yinene.” Phepha-hungu rolero ri vula leswaku, hi mpimo wo karhi “hambi ku ri tincece ti nga swi kota ku vona ku hambana exikarhi ka vanghana lavanene ni lavo biha, ni ku tiva leswaku ti nga hlawula vanghana va njhani.”
“Ku Rhandza Ku Nwa Mati Ya Le Bodlheleni”
Magazini lowu nge U.S.News & World Report wu ri: “Vanhu va le Amerika va rhandza ku xava mati yo tala ya le mabodlheleni naswona lembe ni lembe ku xaviwa mabodlhela ya kwalomu ka 30 wa tibiliyoni.” Magazini lowu wu tlhela wu ku, hambiswiritano, vaxavi vo tala a va swi xiyi leswaku mati yo tala ya le mabodlheleni i mati lama humaka etipompini, hikwalaho “un’wana ni un’wana loyi a rhandzaka ku nwa mati ya le mabodlheleni ematsha’nweni ya [mati ya] ka masipala hileswi a lavaka rihanyo lerinene wa tixisa.” Ematikweni yo tala mati lama humaka etipompini ma kamberiwa ku tiyiseka leswaku ma tengile. Naswona loko ma ringanisiwa ni mati lama “durhaka swinene” ya le mabodlheleni, mati ya le pompini i ya “mahala!”