Doroba Ra Bucharest Leri Langutekaka Hi Swivumbeko Swimbirhi
HI MUTSARI WA XALAMUKA! LE ROMANIA
LOKO u vona doroba ra Bucharest u ri ekule muako wun’wana wu vonaka onge wu yime wu ri woxe—muako wolowo i Xigodlho xa Palamendhe (1), lexi hi nkarhi wa Makhomunisi a xi tiviwa tanihi Yindlu ya Vanhu. Muako lowu, lowu nga khavisiwangiki, lowu nga wun’wana wa miako leyikulu emisaveni, i wun’wana wa tindhawu leti endzeriwaka ngopfu hi vavalangi.
Xigodlho lexi xi yimela xivumbeko xa manguva lawa xa doroba ra Bucharest hi tindlela tin’wana. Kambe vanhu lava tshamaka edorobeni ra Bucharest va ni mavonelo lama hambaneke malunghana ni muako lowu lowukulu. Vanhu va kwalaho va ni ntshembo wa leswaku vaendzi va ta tlangela ku languteka kun’wana ka doroba ra vona, ku nga vuxongi bya ndlela ya khale leyi ri akiweke ha yona.
Doroba Ra Khale Ra Bucharest
Hi 1862 doroba ra Bucharest a ri vitaniwa ntsindza wa tiko ra Romania. Eku heleni ka lembe-xidzana ra vu-19, doroba leri ri hluvuke hi ku hatlisa. Ku akiwe miako yo tala leyikulu, yo saseka leyi mpfampfarhutiweke hi vampfampfarhuti va le Furwa leyi a yi akiwe ekusuhi ni switarata leswi nga ni mirhi ematlhelo ka swona. Doroba leri ra Bucharest ri vitaniwe ntanga wa doroba hikwalaho ka leswi ri nga ni tiphaka to tala, mintanga yo tala ni tindhawu to tala ta mabindzu. Nakambe doroba leri i rin’wana ra madoroba yo sungula emisaveni lama veke ni timboni ta le switarateni leti tirhisaka mafurha. Hi 1935 ku akiwe muako lowu vuriwaka Arch of Triumph (2), lowu Arc de Triomphe a hlohloteleke leswaku wu akiwa eChamps-Élysées le Paris, naswona wu akiwe ekusuhi ni Xitarata xo saseka xa Kiseleff. Vuxongi bya doroba leri a byi endla leswaku wanuna wa Mufurwa a titwa a ri ekaya. Entiyisweni, doroba ra Bucharest ri pfange no thyiwa vito leri nge Xidorobana xa Paris xa le Vuxeni.
Endzhaku ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, ku ve ni ku cinca lokukulu edorobeni ra Bucharest leri a ri fumiwa hi Makhomunisi. Ndhawu leyikulu ya le xikarhi ka doroba, laha a ku akiwe miako yo tala ya khale a yi hlaseriwile. Hi 1960 na 1961 ntsena, ku akiwe miako yin’wana ya kwalomu ka 23 000. Hi 1980 ku hleriwe leswaku ku akiwa muako lowu vitaniwaka Yindlu ya Vanhu. Loko se wu akiwile a wu ri ni swo khoma timbhoni swa madzana ni ndhawu leyi vanhu va nga balekelaka eka yona loko ku ri ni tibomo, leyi a yi akiwe kwalomu ka timitara ta 90 ehansi ka misava. Leswi a wu ri ni ndhawu leyikulu ya swikwere-khilomitara swo tlula 360 000, ni swithezi swa 12 ni makamara ya 1 100, wu tlula Xigodlho xa le Furwa xa Versailles hilaha ku phindhiweke kanharhu hi vukulu. Ku basisiwe ndhawu leyikulu ya doroba ra khale leswaku ku ta akiwa xigodlho ni xitarata lexikulu—lexi anameke ku tlula xa Champs-Élysées—lexi a xi ta akiwa xi kongoma emuakweni lowukulu. Lava a va tiva doroba ra Bucharest ra khale, va xiye leswaku doroba leri ri cincile swinene.
Xigodlho lexi lexikulu xi tsundzuxa vanhu va kwalaho hi ta muaki wa xona loyi a a bihe mbilu ku nga mufumi wa tihanyi loyi se a feke loyi a vitaniwaka Nicolae Ceauşescu. Hi ku susumetiwa hi ku navela ku aka muako lowu a wu ta tsundzuxa vanhu leswaku u tshame a hanya, u thole vampfampfarhuti va kwalomu ka 700 ni vatirhi va makume ya magidi lava a va tirha tiawara ta nhungu siku ni siku eka ntirho wolowo wo aka. Loko mfumo wakwe wu wa hi 1989, muako wolowo a wu nga si hela, hambileswi hi nkarhi wolowo a ku tirhisiwe mali yo tala swinene eka wona.
Xivumbeko Lexin’wana Xa Doroba
Doroba rolero ri vonaka hi ndlela leyi hambaneke swinene eka xiyenge xa khale xa doroba lexi saleke. Eka xiyenge xolexo u nga ha va hluvulela xigqoko vampfampfarhuti va miako ya khale yo xonga ya doroba ra Bucharest. Naswona eka Muziyamu ya le Makaya (3)—ku nga yin’wana ya timuziyamu leti nga kona edorobeni rero, u nga vona tindlela to hambana-hambana leti vanhu va le makaya va le Romania a va hanya ha tona. Loko munhu a languta doroba leri a ri ri ephakeni leyi rhuleke leyi nga ni tiva ra mati, u vona makaya ya swisiwana yo tlula 50 ni miako yin’wana ya le Romania a yi pendiwe hi mivalavala leswi a swi endla leswaku doroba leri ri koka mahlo. Yindlu yin’wana ni yin’wana ya kwalaho yi fana ni muziyamu, yi ni switirho, swilo swa mabindzu ni xiyimo xa khale xa le Romania lexi hambaneke swinene ni xa doroba ra Bucharest ra namuntlha.
Miako ya khale ya le dorobeni leri, yi hambane katsongo ni miako ya manguva lawa ya doroba rolero. Swi tolovelekile ku vona miako leyi akiweke ekusuhi ni le kusuhi kambe yi siyana swinene hi malembe lawa yi akiweke ha wona (4). Hikwalaho doroba leri ra Bucharest ri ni miako ya khale ni ya manguva lawa.
[Swifaniso leswi nga eka tluka 10]
1 Xigodlho xa Palamendhe
2 Arch of Triumph
3 Muziyamu ya le Makaya
4 Miako leyi akiweke ekusuhi ni le kusuhi kambe yi siyana swinene hi malembe lawa yi akiweke ha wona
[Xihlovo Xa Kona]
© Sari Gustafsson/hehkuva/age fotostock