Tshololwana Ya Mivalavala

TSHOLOLWANA ya muvala wa wasi yo vangama yi nghena ematini hi xitshuketa kutani hi xihatla yi tlhela yi huma yi haha emoyeni yi khome nhlampfi enon’wini wa yona. Hakanyingi vanhu va yi vonanyana kwalaho nyenyana leyi, leyi nga ni mivalavala ni nhloko leyikulu. Hambileswi tinyenyana leti ku vuriwaka leswaku ti dya tinhlampfi, kambe a hi hinkwato leti dyaka tinhlampfi. Titshololwana ta mixaka yin’wana ti rhandza minkolombyana, tinyoka, minkokotso kumbe switsotswana naswona sweswo hinkwaswo ti swi khoma ti ri eku haheni. Ku tlula kwalaho, eka titshololwana hinkwato leti nga kona laha misaveni, leti tshamaka etindhawini leti nga ekusuhi ni mati to va tiphesente tinharhu ntsena. Ti tshama etindhawini to hambana-hambana, emakhwatini lama tlhumeke, eswihlaleni leswi nga ni tikorale ni le makwandzasini. Titshololwana tin’wana leti tshamaka emakwandzasini hi leti nga ni muvala wo tshwuka, leti tshamaka emakwandzasini ya le Australia.

Titshololwana leti dyaka tinhlampfi ti ni vutshila lebyikulu byo ti khoma. Hakanyingi, tshololwana yi teka nkarhi yi ri karhi yi langutisa tinhlampfi yi phatsame erhavini. Kutani loko yi yi vona, yi lunghekela ku nghena ematini, yi kongoma kahle hikuva ematini nhlampfi yi nga vonaka yi ri endhawini yo karhi kambe kahle-kahle yi nga ri kwalaho. Kutani ya haha yi ya ematini, yi tshuka-tshukisa timpapa ta yona leswaku yi haha hi rivilo lerikulu. Loko nhlampfi yi hlambela ekusuhi ni vuandlalo bya mati, tshololwana yi nga ha yi tsavula kunene. Kambe loko yi hlambela ehansi swinene, yi pfala timpapa ta yona kutani yi nghena ematini hi rivilo lerikulu ku fana ni ra nseve. Buku leyi nge The Life of Birds yi ri: “Ku endla sweswo swi kombisa leswaku tshololwana yi ni vuswikoti lebyi nga tolovelekangiki, lebyi yi byi endlaka handle ko kanakana kumbe ku chava leswaku yi ta hupa.” Titshololwana ti nga kota ni ku khoma tinhlampfi to hlayanyana hi nkarhi wun’we! Naswona etindhawini leti titimelaka ku voniwe titshololwana tin’wana ti nghena ematini lama gwitsileke leswaku ti khoma tinhlampfi. Le Australia, tshololwana leyi vuriwaka azure yi voniwe yi khoma swihadyana leswitsongo swa le lwandle leswi a swi karhatiwa hi ti-platypuse leti a ti lava-lava swakudya ehansi enambyeni.

Ku Gangisana Ni Ku Aka Xisaka

Ndlela leyi titshololwana ti gangisanaka ha yona ya tsakisa swinene. Titshololwana ta mixaka yin’wana ti hlongorisana ti ri timbirhi emoyeni, kutani endzhaku ya xinuna yi komba leya xisati vuswikoti bya yona byo aka xisaka. Swilo swin’wana leswi ti nga swi endlaka loko ti gangisana swi nga ha katsa ku dyisa leyin’wana swakudya, leya xinuna yi kombisa leswaku ya faneleka hi ku nyika leya xisati swakudyanyana swo nandziha.

Titshololwana a ti aki swisaka leswi tolovelekeke leswi tinyenyana tin’wana ti swi akaka. Tin’wana ti aka swisaka swa tona endzeni ka muhocho lowu ti nga ha wu celaka eka nhulu ya misava, emugerhweni kumbe ekheleni. Tin’wana ti aka swisaka swa tona enceleni wa mpfundla kumbe eka mbhovo lowu nga vaka ensinyeni.

Leswaku tshololwana yi tiakela xisaka enceleni, yi nga ha cela muhocho lowu leheke kwalomu ka mitara yin’we. Kambe ku sungula ntirho wolowo wo cela i ntlhontlho lowukulu. Titshololwana ta mixaka yo hlayanyana ti sungula ku aka swisaka swa tona hi ku haha ti kongoma eka nhulu ya misava ti yimise milomu ya tona, ku nga endlelo leri nga ni khombo swinene leri nga titivataka hambi ku ri ku dlaya nyenyana ya kona! Emakhwatini lama rhandziwaka hi mpfula ya le xihlaleni xa New Guinea ni le n’walungu wa Australia, tshololwana leyi vuriwaka paradise hakanyingi yi cela mbhovo etshukeni ra muhlwa. Muhlwa a wu na mhaka loko wu ngheneriwe hi tshololwana, wu lunghisa tshuka ra wona loko ri famba endzhaku ka loko ri veleke mavondlo.

Ku kurisa mavondlo na swona ku nga va ntirho wo tika eka titshololwana. Munhu un’wana eAfrika u vone titshololwana timbirhi ti yisela mavondlo ya tona ya ntlhanu tinhlampfi leti nga exikarhi ka 60 na 70 siku ni siku, tona ti nga si dya. Siku rin’wana tshololwana ya xinuna yi kote ku kurisa ntlawa wa mavondlo ya yona hambileswi leya xisati yi feke ka ha sale masiku ya mune leswaku mavondlo ma tlhotlhorha. Eka titshololwana ta mixaka yin’wana, leti nga riki na mavondlo ti pfuna leti nga ni mavondlo leswaku ti fukamela matandza naswona endzhakunyana ti pfuneta ku khathalela mavondlo.

Ku Sukela eIreland Ku Ya eSwihlaleni Swa Solomon

Tshololwana leyi tolovelekeke yi tshama endhawini leyikulu leyi sukelaka en’walungu-vupela-dyambu bya Ireland etlhelo ra Yuropa na Rhaxiya ku ya edzonga-vuxa bya Swihlala swa Solomon. Leswi ndhawu leyi yi katsaka tindhawu leti titimelaka swinene hi xixika, titshololwana teto i tin’wana ta mixaka leyi rhurhelaka endhawini yin’wana, laha tin’wana ta tona ti hahaka tikhilomitara ta kwalomu ka 3 000. Titshololwana to tala leti tolovelekeke swin’we ni leti nga ni mavati ni leti nga ni minkolo yo basa, ti nga kumiwa eIsrayele ekusuhi ni Lwandle ra Galeliya ni le Nambyeni wa Yordani. Swi nga ha endleka leswaku Yesu Kreste u ti vonile tinyenyana toleto to saseka ni ndlela leyi ti hanyaka ha yona.—Vona bokisi leri nge “Xiyisisani Swinene Tinyenyana Ta Tilo.”

Tshololwana leyi dumeke ngopfu eAustralia hi leyi rhandzaka ku ba miloti leyi vuriwaka kookaburra. Yi lehe tisentimitara ta kwalomu ka 43 naswona yi ni nomu wo tiya lowu leheke tisentimitara ta nhungu. Muxaka wa tona wu ni muvala wa buraweni naswona wu tala ku tshama emintangeni le Australia. Tshololwana leyi ya kookaburra leyi dumeke hi ku ba miloti leyi twalaka ku fana ni ku hleka ka munhu wa nsele, i muhloti la nga ni xivindzi naswona swakudya swa yona swi katsa tinyoka leti leheke mitara yin’we!a

Hambileswi titshololwana ti nga ni valala vo hlayanyana va ntumbuluko, kambe nhlayo ya tona ya hunguteka loko mati ya milambu ma thyakisiwa kumbe makhwati lawa ti tshamaka eka wona ma onhiwa. Entiyisweni, titshololwana ta mixaka ya kwalomu ka 25 ku vuriwa leswaku tin’wana ta tona ti nga ha va ekhombyeni ro fa ti nga ha vi kona kasi tin’wana ti le khombyeni ro fa sweswi. Kumbexana matshalatshala lama endliwaka yo ti hlayisa ma ta pfuna leswaku swinyenyana leswi swo saseka ni leswi hakanyingi swi tsakisaka vanhu swi nga nyamalali swi nga ha vi kona emisaveni.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka  17]

“XIYISISANI SWINENE TINYENYANA TA TILO”

Yesu Kreste a a wu xiyisisa hi vukheta ntumbuluko, hakanyingi a a tirhisa swilo leswi a swi voneke eka swifaniso leswi a swi hlawuleke kahle, leswi a swi dyondzisa vanhu mahanyelo lamanene ni tidyondzo ta moya leti nga ntiyiso. Hi xikombiso, Yesu u te: “Xiyisisani swinene tinyenyana ta tilo, hikuva a ti byali mbewu, a ti tshoveli, a ti hlengeleti eswitlatini; kambe, Tata wa n’wina wa le tilweni wa ti wundla. Xana a mi ti tluli hi risima?” (Matewu 6:26) Hakunene yoleyo i dyondzo leyi khumbaka mbilu leyi kombisaka ndlela leyi Xikwembu xi va rhandzaka ha yona vanhu va xona!