Leswi Nga Ku Pfunaka Ku Hlula Xivundza
LOKO u tshamela ku va ni xivundza, swi nga ha ku pfuna ku tivutisa u ku: ‘Xana swi kona leswi ndzi nga swi endlaka leswaku ndzi xi hlula? Xana swi lava leswaku ndzi endla mindzulamiso yo karhi evuton’wini bya mina? Loko swi ri tano, hi yihi mindzulamiso ya kona?’ Swivutiso leswi landzelaka swi nga ha ku pfuna leswaku u tikambisisa kutani u kuma tinhlamulo leti enerisaka.
Xana Ndzi Fanele Ndzi Cinca Ndlela Leyi Ndzi Langutaka Swilo Ha Yona?
Un’wana ni un’wana a nga va ni xivundza. Kambe loko xi tinyika matimba hi kona xi vaka xiphiqo lexikulu. Loko swi ri tano, swi nga ha va xikombiso xa leswaku ku ni swin’wana leswi hoxeke hi langutelo ra wena. Xiphiqo xi nga va xi vangiwa hi swilo leswi u swi endlaka loko u ri ni van’wana. Vanhu van’wana va nga ha sivela van’wana leswaku va va vanghana va vona va nga swi xiyi, onge hiloko va rhendzeriwe hi rihlampfu ra darata leyi tlhavaka. Minkarhi yin’wana leswi lavekaka i ku va munhu a cinca langutelo rakwe.
Xiya leswi humeleleke Sabine loko a rhurhele eNghilandhi. U ri: “Swi teka nkarhi ku va vanghana lavantshwa va sungula ku tshembana leswaku loko u ri na vona u ntshunxeka. Ha yini u nga vutisi vanhu van’wana leswaku va kurisiwe njhani? Ndzi tshame ndzi byeriwa leswi: ‘Ku hava ndhavuko lowu tlulaka wun’wana. Tirhisa leswi u vonaka leswaku i swinene eka hinkwayo ka yona.’” Hilaha Sabine a khutaziweke hakona, u nga ha lava ku kuma timfanelo letinene eka mindhavuko ya van’wana leti nga ta ku vuyerisa loko u ti tirhisa.
Xana A Ndzi Swi Rhandzi Ku Tshama Ni Vanhu Van’wana?
U nga ha tivutisa: ‘Xana ndzi tolovele ku tihambanisa ni van’wana? Xana a va ta swi tsakela ku va vanghana va mina loko na mina a ndzi tikarhatela ku va munghana wa vona?’ Loko u xiya leswaku xiphiqo xa kona hileswi u tihambanisaka ni van’wana, tikarhatele ku hlakulela ku va ni xinghana. Roselise wa malembe ya 30 la rhurheleke eNghilandhi a huma hi le Guadeloupe, u ri: “Lava vaka ni xivundza va tolovele ku tihambanisa ni van’wana.” Kutani u nyikele xitsundzuxo lexi: “Lava vanhu lava na vona va nga ni xivundza kutani u ya eka vona u va vulavurisa. Minkarhi yin’wana i xivutiso xin’we ntsena lexi nga mi pfulelaka ndlela yo sungula xinghana lexi nga ta teka malembe.”
Kambe swi teka nkarhi ni matshalatshala ku sungula xinghana lexikulu. Ndlela leyinene yo sungula xinghana i ku dyondza ku yingisela. Loko u endla tano, u ta kota ku vulavula hi swilo leswi van’wana va swi tsakelaka. Tsundzuka, ku twela van’wana vusiwana swi susumetela vanhu ku va vanghana!
Xana Xiphiqo Xa Mina I Ku Ehleketa Swilo Leswi Nga Akiki?
Loko u tilangutela ehansi swi nga ku sivela ku va u sungula xinghana. Tivutise, ‘Xana ndzi ni mukhuva lowu nga tolovelekangiki wa ku tilangutela ehansi?’ Abigaïl wa malembe ya 15 la humaka eGhana, u ri: “Minkarhi yin’wana a ndzi ehleketa swilo leswi nga akiki leswi a swi ndzi endla ndzi va ni xivundza. A ndzi ehleketa leswaku a ndzi rhandziwi naswona ndzi xikangalafula.” U ta kuma leswaku loko u tikarhatela ku ya eka van’wana ni ku va pfuna hi ndlela yo karhi, va ta ku teka u ri munhu wa nkoka. Naswona na vona va nga ha tinyikela ku va vanghana va wena. Kutani ha yini wena u nga teki goza ku sungula?
Ku va ni langutelo lerinene swi ta tlhela swi ku pfuna leswaku u aka xinghana ni vanhu lava nga ringaniki na wena. Ku va ni munghana lonkulu kumbe lontsongo eka wena hi malembe swi nga ku pfuna. Nchumu lowukulu lowu pfuneke Abigaïl ku hlula xivundza hileswi a akeke xinghana ni vanhu lavakulu eka yena. U ri: “Ntokoto wa vona wu ndzi pfunile.”
Xana Ndzi Tihambanisa Ni Van’wana?
Vanhu vo tala lava nga ni xivundza va kume leswaku xa hunguteka katsongo loko va hlalela TV kumbe va tlanga mintlangu ya vhidiyo nkarhi wo tala kumbe va heta tiawara to tala va tirhisa tikhompyuta ta vona. Kambe loko va tima switirhisiwa sweswo, va tikuma va ri na xivundza ku fana ni le ku sunguleni. Elsa wa malembe ya 21 la humaka eParis, u ri: “Thelevhixini ni mintlangu ya vhidiyo yi nga fana ni swidzidziharisi leswi godzombelaka munhu lerova a kala a nga ha lavi ku aka xinghana.”
Vuyelo byo biha hi ku hlalela TV hileswaku vanhu va tshika ku vulavurisana ni van’wana, ku akana hi mabulo kumbe ku pfulekeriwa hi tindlela to aka xinghana. Mintlangu hinkwayo ya vhidiyo ya fana, yi endla leswaku vanhu va ehleketa hi misava leyi nga riki ya xiviri, leyi nyamalalaka loko va tshika ku tlanga. Ku pfula-pfula ti-website eka Internet u nga ri na xikongomelo swi nga ku endla u nga anakanyisisi hi timhaka ta xiviri, kambe swi nga tlhela swi endla leswaku u vona swilo leswi nga basangiki kumbe ku hlangana ni vanhu lava fihlaka leswi va nga swona. Internet a hi ndhawu leyinene yo kumaka vanghana lavanene.
Xana U Lava Munhu Loyi U Nga Tekanaka Na Yena?
Vanhu van’wana lava nga si nghenelaka vukati va nga ha lava ku byi nghenela ntsena leswaku va nga ha vi na xivundza. I ntiyiso leswaku munhu loyi u tekaneke na yena la nga ni musa ni rirhandzu a nga ku tisela ntsako lowukulu evuton’wini, kambe tivonele leswaku u nga tsutsumeli ku teka xiboho xexo xo nghenela vukati.
Ku nghenela vukati a swi vuli swona nikatsongo leswaku a wu nge he vi ni xivundza. Ku vuriwa leswaku vatekani lava tsandzekaka ku vulavurisana kahle i “van’wana va vanhu lava nga ni xivundza lexikulu emisaveni.” Lexi vavisaka, va tale swinene vanhu lava nga exiyin’weni xexo. Kutani loko u lava ku nghenela vukati siku rin’wana, ha yini u nga rhangi hi ku hlula xivundza lexi u nga na xona u nga si sungula ku rhandzana? Loko u cinca langutelo ni mikhuva ya wena swin’we ni ku teka goza ku sungula ro aka xinghana loko u nga si nghenela vukati, u nga ha va u tivekela masungulo lamanene yo va ni vukati lebyi tsakisaka.
U Nga Swi Kota Ku Langutana Ni Xivundza
Swi nga ha teka nkarhi leswaku u kota ku hlula xivundza lexi u nga na xona. Kambe u nga swi kota ku langutana na xona hi ku landzela nawu lowu vuriweke hi Yesu. U te: “Hikokwalaho, swilo hinkwaswo, leswi mi lavaka vanhu va swi endla eka n’wina, na n’wina mi fanele mi swi endla eka vona.” (Matewu 7:12) Kutani loko u lava leswaku van’wana va va vanghana va wena, na wena u fanele u va munghana wa vona. Loko u lava leswaku van’wana va ku byela leswi va swi ehleketaka, na wena va byele leswi u swi ehleketaka. Van’wana swi nga ha endleka va nga vi vanghana va wena hi ku hatlisa, kambe hi ku famba ka nkarhi van’wana va ta va vanghana va wena. Hambiloko va nga vi vanghana va wena, u ta tsaka hikuva u ringetile.
Yesu u tlhele a vula mhaka yin’wana ya nkoka leyi nga ha ku pfunaka ku langutanaka ni xivundza: “Ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.” (Mintirho 20:35) Loko u tirhisa nkarhi wa wena ku pfuna van’wana—kumbexana ku pfuna n’wana hi ntirho wakwe wa xikolo kumbe munhu la dyuhaleke hi ku ya n’wi xavela swo karhi exitolo, ku n’wi basisela yindlu kumbe ku n’wi rimela xirhapa—u ta tsaka naswona u nga ha aka xinghana lexinene na vona.
Ku Kuma Vanghana Lavanene
Ku ni tindlela tin’wana leti pfunaka to langutana ni xivundza. U nga tihambanisi ni vanhu hi ku tshama endlwini ya wena. Loko u swi kota, huma u ya beriwa hi moya ephakeni kumbe endhawini leyi nga ekule ni doroba. Loko u ri wexe endlwini, tirhisa nkarhi wa wena ku endla swilo leswi pfunaka swo fana ni ku rhunga, ku endla mintirho ya le kaya, ku lunghisa swin’wana kumbe ku hlaya. Munhu un’wana u tsale a ku: “Ku heta nkarhinyana ndzi ri eku hlayeni swa ndzi chavelela loko ndzi ri ni gome.” Vanhu vo tala va chaveleleke swinene ngopfu-ngopfu loko va hlaya tipisalema ta le Bibeleni.
Vativi va kume leswaku loko munhu a aka xinghana ni vapfumeri-kulobye swi nga n’wi pfuna leswaku a hlula xivundza ni ku va ni rihanyo lerinene. U nga va kuma kwihi vanhu lava tikarhatelaka ku landzela nawu lowu nga eka Matewu 7:12? Muhlaleri un’wana la nga seketeriki tlhelo ro karhi u tsale leswi ebukwini yakwe leyi vulavulaka hi vukhongeri byo hambana-hambana: “Emavandlheni ya tona, Timbhoni [ta Yehovha] ta tshembana naswona ti ni vun’we.”
Yesu u vule leswi a swi ta va mfungho wa Vakreste va ntiyiso loko a byela vadyondzisiwa vakwe a ku: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.” (Yohane 13:35) Rirhandzu leri, leri kombiwaka Xikwembu ku sungula ivi ri kombiwa vapfumeri-kulobye, hi rona leri ngopfu-ngopfu ri kombisaka lava nga evukhongerini bya ntiyiso.—Matewu 22:37-39.
Ku va ni xinghana ni Xikwembu i ndlela leyinene yo langutana ni xivundza. Loko xi ri munghana wa wena, a wu nge tshuki u va ni xivundza!—Varhoma 8:38, 39; Vaheveru 13:5, 6.
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 8]
NDLELA LEYI NDZI HLULEKE XIVUNDZA HA YONA
Anny, la nga noni: “Ndzi ringeta ku lawula langutelo ra mina ni ku vona swilo leswinene exiyin’weni xa mina.”
Carmen, la nga si tekiwaka: “Ndzi dyondze leswaku ndzi nga dziki ngopfu eka swilo leswi hundzeke kambe ndzi ya emahlweni ni vutomi ni ku sungula ku aka xinghana.”
Fernande, la nga noni: “Loko u tikarhatela ku pfuna van’wana, u rivala swiphiqo swa wena n’wini.”
Jean-Pierre, la nga si tekaka: “Nkarhi na nkarhi ndzi famba ndzi beriwa hi moya naswona hi nkarhi wolowo ndza khongela eka Xikwembu ndzi xi phofulela leswi nga embilwini.”
Bernard, la nga noni: “Ndzi tshamela ku fonela vanghana va mina ku nga ri hi xikongomelo xo tsundzuka swilo leswi hundzeke leswi nga tsakisiki, kambe hileswi ndzi tsakelaka ku bula na vona.”
David, la nga si tekaka: “Hambileswi hi ntumbuluko ndzi swi tsakelaka ku tshama ndzi ri ndzexe, kambe ndzi endle matshalatshala lamakulu yo byela van’wana leswi ndzi swi ehleketaka.”
Lorenna, la nga si tekiwaka: “Ndzi tikarhatela ku ya eka vanhu kutani ndzi aka xinghana na vona.”
Abigaïl, wa malembe ya 15: “Ndzi heta nkarhi ndzi ri ni vanghana lavakulu eka mina naswona ntokoto wa vona wa ndzi vuyerisa.”
Cherry, la nga si tekiwaka: “Ndzi kume leswaku loko u byela vanhu leswaku u ni xivundza, va endla matshalatshala lamakulu yo aka xinghana na wena.”
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 9]
MAGOZA YO HLULA XIVUNDZA
● Vana ni langutelo lerinene
● Papalata vuhungasi lebyi u tihungasaka ha byona u ri wexe, byo fana ni ku hlalela TV
● Lava vanghana lava nga ni mahanyelo lama fanaka ni ya wena, ku katsa ni lava nga ringaniki na wena
● Xa nkoka swinene, tiakele xinghana ni Xikwembu
[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]
Aka xinghana ni vanhu lava nga ringaniki na wena