Xana Vukhongeri Byi Ta Kala Byi Tisa Ku Rhula?

“LESWAKU ku va ni ku rhula emisaveni swi lava leswaku hi herisa vukhongeri.” Marito lawa ma vuriwe hi mutivi wa filosofi wa Mudachi Floris van den Berg, eka mbulavulo wakwe lowu a wu ri ni nhloko-mhaka leyi nge “Xivangelo Xo Va Ku Herisiwa Vukhongeri.” Emisaveni hinkwayo valavisisi etindhawini to hambana-hambanava va seketela ku herisiwa ka vukhongeri.

Steven Weinberg mutivi wa swa ntumbuluko loyi tlhelo a rhwexiweke harhi ya Nobel u vule leswaku “vanhu va fanele va tshika ku kanganyisiwa hi vukhongeri lebyi ku nga khale va pfumela eka byona.” Mhaka ya leswaku ku nga va ni ku rhula loko ko herisiwa vukhongeri yi kombisiwe erivaleni emalembeni lama ha ku hundzaka. Tibuku leti vulavulaka hi vukhongeri ti andzile swinene naswona ti dume ngopfu.

Varhangeri va swa sayese va hlengeletanile leswaku va bula hi mhaka leyi va yi tekaka yi ri ya xihatla yo herisa vukhongeri. Nkarhi na nkarhi vanhu lava nge Xikwembu a xi kona ku vulavuriwa ngopfu hi vona eka swihaxa-mahungu naswona va venga vukhongeri. Xana mavonelo wolawo i manene?

Xana Byi Kona Vukhongeri Bya Ntiyiso?

Loko ku ri leswaku vukhongeri hinkwabyo i bya mavunwa niloko ku ri leswaku Xikwembu a xi kona a ku ta va ni xivangelo lexi twalaka xo va byi herisiwa. Kambe loko ku ri leswaku Xikwembu xi kona ku ta endlaka yini? Ku vuriwa yini loko laha misaveni ku ri ni ntlawa wa vanhu lava endlaka swilo leswi tsakisaka Xikwembu—ku nga lava nga evugandzerini bya ntiyiso?

Loko hi kambisisa matimu ya vukhongeri ma kombisa leswaku ku ni vukhongeri byin’we lebyi hambaneke ni vukhongeri lebyin’wana hinkwabyo. Namuntlha i vanhu vatsongo lava nga evukhongerini byebyo. Vukhongeri lebyi byi sunguriwe hi Yesu Kreste ni vaapostola vakwe. Kambe byi hambanile ni leswi vukhongeri bya vujagana byi swi endleke eka malembe-xidzana yo tala.

Ha yini vukhongeri bya vujagana ni vukhongeri bya ntiyiso lebyi sunguriweke hi Yesu Kreste byi nga fani? Byi hambane hi tindlela to tala. A kambisiseni yin’wana ya tona.

“A Hi Xiphemu Xa Misava”

Vakreste vo sungula a va nga seketeli tlhelo ro karhi ra tipolitiki. Leswi swi fambisana ni leswi Yesu a swi endleke hi ku va a nga hlanganyeli eka tipolitiki. Bibele yi hlamusela swiendlakalo swimbirhi leswi eka swona Yesu a aleke ku va mufumi wa tipolitiki. (Matewu 4:8-10; Yohane 6:15) Yesu u tlhele a tshinya vadyondzisiwa vakwe loko va pfuxa madzolonga hi xikongomelo xo n’wi sirhelela leswaku a nga khomiwi.—Matewu 26:51, 52; Luka 22:49-51; Yohane 18:10, 11.

Loko ndhuna-nkulu ya Murhoma ya le Yudiya yi vutisa swivutiso swo karhi malunghana ni ku va Yesu a nga hlanganyeli eka tipolitiki, Yesu u vule hi ku kongoma a ku: “Mfumo wa mina a hi xiphemu xa misava leyi. Loko mfumo wa mina a wu ri xiphemu xa misava leyi, valanguteri va mina a va ta va va lwile leswaku ndzi nga nyiketiwi eka Vayuda. Kambe, hilaha swi nga hakona, mfumo wa mina a wu humi exihlobyeni lexi.” (Yohane 18:36) Swi le rivaleni leswaku Yesu a nga ta katseka eka tipolitiki ni le tinyimpini ta le nkarhini wakwe.

Vadyondzisiwa va Yesu va tekelela xikombiso xakwe. Vukambisisi lebyi kumiweke hi ntlawa wa vakambisisi malunghana ni dyondzo ya ku katseka ka vukhongeri enyimpini lebyi ku vulavuriweke hi byona eka swihloko swa nxaxamelo leswi hundzeke byi ri: “Vakreste va lembe-xidzana ro sungula a va papalata madzolonga. . . . Vakreste vo tala va ale ku joyina vusocha ni ku ya etinyimpini.” Tidyondzo ta Yesu ni vaapostola vakwe a ti kandziyisa ku rhandza vaakelani, ku katsa ni vanhu lava nga va tiviki ni lava humaka eka mindhavuko ni tinxaka to hambana-hambana. (Mintirho 10:34, 35; Yakobo 3:17) I ntiyiso leswaku vukhongeri lebyi a byi kondletela ku rhula.

Eku heteleleni mianakanyo ya Vukreste yi thyakisiwe hi matimba ya vuxisi bya filosofi, ndhavuko ni ku teka tiko ra rikwenu ri ri leri tlakukeke ku tlula man’wana. Nkambisiso wa matimu lowu boxiweke laha henhla lowu kombisaka ndlela leyi vukhongeri byi hoxaka xandla ha yona etinyimpini wu ri: “Ku hundzuka ka [Mufumi wa Rhoma] Constantine a va Mukreste ku endle leswaku Vakreste va seketela tinyimpi, va nga ha kongomisiwi hi tidyondzo ta Kreste leti khutazaka ku va ni musa, kambe ematshan’weni ya sweswo va kongomisiwa hi swikongomelo swa Mufumi swa ku lava ku hlula matiko man’wana ni le timhakeni ta tipolitiki. Vakreste ku katsa ni Mufumi va sindzisiwe ku nghenelela enyimpini.” Hikwalaho ka sweswo ku sungule Vukreste bya mavunwa.

Vukhongeri “Lebyi Hambaneke” Ni Byin’wana

Xana Vakreste va ntiyiso a va ha ri kona hi ku helela ninamuntlha? Va kona. Ku ni ntlawa wun’wana namuntlha lowu faneleke wu tekeriwa enhlokweni. A ku na vukhongeri byin’wina lebyi landzelaka xikombiso xa Vakreste va lembe-xidzana ro sungula ku fana ni Timbhoni ta Yehovha. Ti hambane hi ku helela ni vukhongeri hinkwabyo bya Vujagana. The Encyclopedia of Religion yi ti hlamusela tanihi leti “hambaneke,” hikuva tidyondzo ta tona hinkwato “ti sekeriwe eBibeleni ku nga ri eka ndhavuko.”

Ku fana ni Vakreste va lembe-xidzana ro sungula, Timbhoni ta Yehovha a ti seketeli tlhelo ro karhi ra tipolitiki. Phepha leri kandziyisiweke hi National Academy of Sciences ya le Ukraine ri vula leswaku Timbhoni ta Yehovha ti tiyimisele ku hlula “xihlawu-hlawu ni ku languta tiko ra rikwenu ri ri leri tlakukeke ku tlula man’wana.” Vulavisisi byi hlamusela leswaku Timbhoni ta Yehovha a ti katseki eka “mintirho yo karhi ya tipolitiki ta tiko” naswona i “vaaka-tiko lava xiximaka nawu wa tiko leri va tshamaka eka rona.”

Professor Wojciech Modzelewski wa le Yunivhesiti ya Warsaw ePoland u tsale leswi ebukwini yakwe leyi vuriwaka Pacifism and Vicinity: “I Timbhoni ta Yehovha ntsena emisaveni hinkwayo leti nga hlanganyeliki enyimpini.” Hikuva ti landzela xikombiso xa Vakreste va lembe-xidzana ro sungula, ku nga vuriwa leswaku Timbhoni ta Yehovha ti humelerile eka matshalatshala ya tona yo kondletela vugandzeri lebyi sunguriweke hi Kreste ni vaapostola vakwe. Lebyi hi byona vukhongeri lebyi hakunene byi kondletelaka ku rhula.—Vona bokisi leri nga eka tluka leri landzelaka.

Misava Leyi Nga Ta Va Ni Ku Rhula

Kambe vagandzeri vo tala va timbilu letinene hambi ku ri vafundhisi vo tala, va karhatiwa hi vukanganyisi lebyi vukhongeri bya vona byi byi endlaka. Vanhu hinkwavo va vukhongeri lava kondletelaka ku rhula va fanele va bumabumeriwa hikwalaho ka matshalatshala ya vona yo kondletela ku rhula ni ntwanano emisaveni.

Kambe ku nga khathariseki matshalatshala ya vona, vanhu va nga ka va nga swi koti ku lulamisa swiphiqo leswi nga laha misaveni. Muprofeta Yeremiya u te: “Ndlela ya munhu wa la misaveni a yi le ka yena. Munhu loyi a fambaka a nga ka a nga wu kongomisi nkondzo wa yena.”—Yeremiya 10:23.

Kambe ku ta va ni ku rhula emisaveni. Rito ra Xikwembu ri dyondzisa leswaku emisaveni ku ta va ni vanhu lavantshwa vo rhula. Vanhu lava lavantshwa va ta va ni xinakulobye xa xiviri. Vanhu va tinxaka hinkwato va ta tshamisana hi ku rhula, naswona a va nge he hambanisiwi hi mindzilikana, ku vengana ka tinxaka kumbe hi tidyondzo to karhi ta vukhongeri. Va ta hlanganisiwa hi vukhongeri byin’we byo tenga bya Yehovha Xikwembu.

Bibele yi tlhela yi vula leswaku vukhongeri lebyi nga amukelekiki eka Xikwembu byi ta herisiwa. Yesu u te: “Mfumo wun’wana ni wun’wana lowu avaneke hi vuwona wa wa, naswona muti kumbe yindlu yin’wana ni yin’wana leyi avaneke hi vuyona a yi nge yimi.” (Matewu 12:25) Hi ku famba ka nkarhi, Xikwembu xi ta endla leswaku marito wolawo ma hetiseka eka vukhongeri hinkwabyo bya mavunwa.

Bibele yi profete leswaku Xikwembu xi “ta avanyisa exikarhi ka matiko, [xi] lulamisa timhaka ta vanhu vo tala.” Vuprofeta lebyi byi tlhela byi vula leswaku vanhu va ta “fula mabanga ya vona ma va swikomu ni mafumu ya vona ma va swikhutulo. Tiko a ri nge tlakuseli tiko rin’wana banga, naswona a va nge he dyondzi nyimpi.” (Esaya 2:4) Vuprofeta lebyi bya hetiseka namuntlha. Vukhongeri bya ntiyiso lebyi vumbiwaka hi Timbhoni ta Yehovha namuntlha hi byona lebyi kondletelaka ku rhula.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 8]

Timbhoni ta Yehovha ti hlanganisiwa hi rirhandzu

[Bokisi leri nga eka tluka 9]

Timbhoni Ta Yehovha Ti Hambane Njhani Ni Vukhongeri Byin’wana?

Vanhu vo tala va hlamala loko va xiya ndlela leyi Timbhoni ta Yehovha ti hambaneke ha yona ni vukhongeri hinkwabyo lebyi vulaka leswaku byi landzela Kreste. Tinhla leti landzelaka hi tin’wana leti endlaka leswaku Timbhoni ta Yehovha ti hambana ni vukhongeri lebyin’wana:

LESWI TI ENDLAKA TI HAMBANA NI VUKHONGERI LEBYIN’WANA

● A ti na vafundhisi.

● Vakulu, vadyondzisi ni varhumiwa va tona a va hakeriwi.

● A ti hakerisi vukhume kumbe ku fambisa xibya xa munyikelo etindhawini ta tona ta vugandzeri leti tiviwaka tanihi hi Tiholo ta Mfumo.

● Mintirho ya tona hinkwayo yi sekeriwa hi minyikelo ya ku tirhandzela.

● A ti hlanganyeli eka tipolitiki.

● Ti kondletela ku rhula naswona a ti hlanganyeli enyimpini.

● Emisaveni hinkwayo ti hlanganisiwa hi ripfumelo ra tona leri sekeriweke eBibeleni.

● A ti na xihlawu-hlawu, a ti vengi vanhu va tiko rin’wana kambe ti ni vun’we.

● A ti ti hlanganisi ni vukhongeri byin’wana hambi ku ri bya Khatoliki, Orthodox kumbe bya Protestente.

TIDYONDZO TA TONA

● Ti pfumela leswaku ku ni Xikwembu xin’we xa ntiyiso lexi vito ra xona ku nga Yehovha.

● A ti pfumeli leswaku Yesu Kreste i Xikwembu xa Matimba hinkwawo kumbe ku pfumela eka dyondzo ya vunharhu-un’we.

● Ti landzela tidyondzo ta Yesu ni ku n’wi xixima tanihi N’wana wa Xikwembu.

● A ti pfumeli eka xihambano kumbe ku tirhisa swifaniso evugandzerini bya tona.

● A ti pfumeli leswaku vanhu hinkwavo lava endlaka swilo swo biha va ya etiheleni endzhaku ka rifu.

● Ti pfumela leswaku Xikwembu xi ta katekisa vanhu lava yingisaka hi vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyi nga paradeyisi.

Timbhoni ta Yehovha ti pfumela leswaku ti pfuxete Vukreste bya lembe-xidzana ro sungula lebyi sunguriweke hi Yesu ni vaapostola vakwe.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]

Muserb, Mubosnia ni Mucroatia