Ndlela Yo Hlamarisa Leyi N’wana A Velekiwaka Ha Yona
TIN’HWETI ta kaye leti a ti rindzeriwile se ti fikile, n’wana loyi se ku nga khale a rindzeriwile u le kusuhi no velekiwa.a Nomu wa xivelekelo xa manana wu va wu pfalekile leswaku wu sirhelela n’wana la nga endzeni ka xivelekelo. Kambe loko se a ri ekusuhi no veleka xi va xi nga ha vambekanga. Hi ndlela yoleyo singita ra ku velekiwa ka n’wana ra sungula.
I yini leswi endlekaka loko n’wana a nga si velekiwa? Ku ni swilo swo tala leswi endlekaka, kambe ku na swimbirhi leswi hlamarisaka. Xo sungula, homoni leyi vuriwaka oxytocin leyi sukelaka ebyongweni ya huma. Homoni leyi yi huma eka vavasati ni le ka vavanuna, kambe to tala ti huma loko wansati la tikeke a ri ekusuhi ni ku veleka kutani ti endla leswaku nomu wa xivelekelo wu pfuleka.
Leswaku nhlaribya leyi vuriwaka pituitary ya manana la tikeke yi swi tivisa ku yini leswaku se yi fanele yi humesa homoni leyi i singita. Buku leyi nge Incredible Voyage—Exploring the Human Body yi ri: “Byongo bya swi twa loko nkarhi wo va n’wana a tshama ekhwirini se wu herile nileswaku se i nkarhi wo va tinyama ta xivelekelo ti pfuleka leswaku n’wana a ta velekiwa . . . naswona ti endla ntirho wo hlamarisa.”
Nchumu wa vumbirhi lowu endlekaka wu khumba nkava, lowu tshikaka ku humesa homoni leyi vuriwaka progesterone. Homoni leyi yi pfuna wansati la tikeke leswaku a nga khomiwi hi switlhavi swo tala. Hi nkarhi wolowo, xivelekelo xa pfuleka. Hakanyingi leswi swi teka tiawara ta kwalomu ka 8 ku ya eka 13, endzhaku ka sweswo, n’wana wa huma ni nkava na wona wa huma.
Sweswi n’wana la ha ku velekiwaka u fanele a hatla a tolovelana ni vutomi lebyintshwa lebyi hambaneke swinene ni lebyi a a byi hanya endzeni ka khwiri ra mana wakwe. Hi xikombiso, loko a ha ri endzeni ka xivelekelo mahahu yakwe ma va ma tele hi asadi leyi humaka loko a velekiwa. Sweswi mahahu yakwe ma fanele ma tala hi moya leswaku a hefemula, naswona sweswo hi swi vona hiloko a sungula ku rila. Ku va ni ku cinca lokukulu embilwini ni le ka ndzhendzheleko wa ngati. Mbovo lowu hlanganisaka tiatria timbirhi ta mbilu ni misiha leyi fambisaka ngati ya pfaleka leswaku yi kota ku yisa ngati emahahwini, kutani yi endla leswaku ngati yi kuma okisijini. Swilo leswi swa hlamarisa tanihi leswi swi endlekaka hi ku tsopeta ka tihlo.
Leswi swi endlekaka loko n’wana a ri ekusuhi ni ku velekiwa swi hi tsundzuxa marito lama nga eBibeleni lama nge: “Xin’wana ni xin’wana xi ni nkarhi wa xona lowu vekiweke, ni nkarhi wa mhaka yin’wana ni yin’wana ehansi ka matilo.” Leswi swi katsa ni “nkarhi wa ku velekiwa.” (Eklesiasta 3:1, 2) A wu nge kanakani nikatsongo leswaku leswi endlekaka loko n’wana a ri ekusuhi ni ku velekiwa, hinkwaswo ka swona swi endleka hi tiawara ti nga ri tingani, swi endliwe hi Muvumbi wa hina, loyi Bibele yi n’wi vitanaka “xihlovo xa vutomi.”—Pisalema 36:9; Eklesiasta 11:5.
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Hakanyingi n’wana u heta mavhiki ya kwalomu ka 37 na 42 ekhwirini.
[Dayagramu/Swifaniso leswi nga eka matluka 16, 17]
Leswi Endlekaka Loko N’wana A Velekiwa
1 Ndlela leyi n’wana a tshamaka ha yona ya cinca
2 N’wana u ya ekusuhi ni nomu wa xivelekelo
3 Xivelekelo xa pfuleka
4 N’wana wa huma
[Dayagramu]
(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)
1
nkava
xirho xa vusati
nomu wa xivelekelo
2
3
4