Vulombe Bya Vusokoti Swakudya Swo Xawula
YUMINIYA, munghana wa hina wa le Australia u lava ku hi chumbutela xihundla xin’wana xa le kwandzasini. Loko a famba na hina hi le kwandzasi ra le n’walungu wa doroba ra Alice le Australia xikarhi, hi vukheta a a ri karhi a kambela ndhawu ya sava. Kwalaho, ehansi ka mirhi leyi vuriwaka mulga leyi milaka endhawini leyi hisaka, u landzelele switsotswana leswi a swi hi yisa laha ku nga ni swo tsokombela. Ku nga vulombe bya vusokoti.
U cele hi matimba a landzelela mihocho ya vusokoti endzeni-ndzeni ka sava. Hi ku hatlisa ncele wakwe wu ente ku tlula mitara yin’we wu tlhela wu anama ku ringanela lerova u nga tshama endzeni ka wona. U vule leswi a ri endzeni ka ncele: “U nga cela vulombe bya vusokoti nkarhi wun’wana ni wun’wana elembeni, kambe hi xixika bya celeka hikuva hi ximumu ra vavula.” A hi n’wi langutile loko a ri karhi langutisisa mihocho leyi a yi ceriwile. Wa hlamusela: “Mi fanele mi wu tiva leswaku hi wihi lowu mi faneleke mi cela eka wona.”
Hi xihatla Yuminiya u kume swisaka. Endzeni ka swisaka a ku ri ni vusokoti bya vulombe lebyi ringanaka 20 lebyi makhwiri ya byona ma nga kukumuka, ma kule ku fana na madiriva ma tlhela ma tala hi swihalaki leswi nga ni muhlovo wa xitshopana. Byi damarhelisa makhwiri ya byona elwangwini ra misava, byi tsandzeka ku famba hikwalaho ka leswi makhwiri ya byona ma teleke hi vulombe. Hi timinete ti nga ri tingani, Yuminiya a a hlengelete vusokoti byo tlula dzana eka mincele yo hambana-hambana. U ri: “Vulombe bya vusokoti i swin’wana swa swakudya swa hina swa le ntshaveni swo tsokombela.
Swisaka Leswi Hanyaka Swa Vulombe
Vusokoti lebyi nga ni vulombe byi hambane ngopfu ni vusokoti byo tlula 10 000 lebyi tiviwaka. Ku hambana ni tinyoxi leti hlayisaka vulombe exihlengeni, vusokoti lebyi byi hlayisa vulombe bya tona endzeni ka vusokoti lebyi nga va tirhi lebyi vuriwaka ti-replete. Hi nkarhi lowu swakudya swi pfumalekaka, ntlawa wa vusokoti wu kuma swakudya “eswisakeni swa vulombe.”
Leswaku vusokoti lebyi byi hlayisa kumbe ku humesa swakudya, byi tirhisa swiambamberi swa byona leswaku swi khumbana ni swa vusokoti lebyi vuriwaka ti-replete. Kutani vusokoti lebyi vuriwaka ti-replete byi pfula milomu leswaku byi kota ku pfula “swisaka swa vulombe.” Khwiri ri ni nomu wo hlawuleka, lowu kotaka ku kavata ka mune leswaku wu lawula ku pfuleka ni ku pfaleka ka wona. Eka tin’hweti ti nga ri ti nga ni leti byi hanyaka tona, ti-replete ti nga ha tsana loko vulombe byi herile naswona ti lava ku tlhela ti kuma vulombe byin’wana hi ku famba ka nkarhi.
Hi ntolovelo vusokoti lebyi a byi tirhi nchumu kambe byi hanya endhawini leyi hlayisekeke ehansi ka misava, laha byi sirheleriweke eka ndlala, ku hisa ni le ka switsotswana leswi nga byi hlaselaka. Endhawini leyi ya munyama, byi va byi sirheleriwile eka tibaktheriya ni le ka ti-fungi hi ku humesa murhi lowu dlayaka switsotswana lowu nga emirini wa tona.
Xana “vulombe” byi huma kwihi? Hinkwabyo byi kumeka eka mati ya nsinya wa munga. Nakambe tinhwala ta swimilana ti kuma swakudya ematini ya swihlahla leswi. Vusokoti lebyi nga va tirhi byi tswonga chukele leri endlaka vulombe eka tinhwala kumbe ti ri tswonga emisinyeni. Nakambe byi kuma mati yo tsokombela hi ku kongoma emisinyeni. Eku heteleleni, byi yisa mati lawa eka ti-replete. Tanihi leswi vusokoti lebyi vuriwaka ti-replete byi tsaneke, byi lava ntswamba wo tala naswona vulombe byo tala byi tshama “eswihlengeni”!
Xana ku endleka yini hi tinhwala? Xana tona a ti vuyeriwi hi nchumu? A swi tano. Hikuva vusokoti a byi tswongi mati hinkwawo lama tsokombelaka. Nakambe byi sirhelela tinhwala toleto eka switsotswana leswi nga swi dlayaka. Hakunene, vusokoti ni tinhwala swa vuyeriwa eka vutomi lebyi bya switsotswana!
Bibele yi ri: “Yana eka vusokoti, vona tindlela ta byona kutani u tlhariha. Hambileswi byi nga riki na ndhuna, murhangeri kumbe mufumi, byi lunghiselela swakudya swa byona hi ximumu; byi va byi hlengelete swakudya swa byona hi nkarhi wa ntshovelo.” (Swivuriso 6:6-8) Marito lawa i ntiyiso, hakunene vusokoti bya tirhisana, byi hlelekile naswona byi tirha hi matimba. Swa hlamarisa leswaku swivumbiwa leswi leswi tshamaka endhawini ya kwandzasi swi kota ku endla vulombe hambileswi swi tshamaka endhawini leyi nga hlayisekangiki!
[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]
Khwiri ra sokoti leri teleke hi vulombe
[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 11]
Pages 10, 11, top: M Gillam/photographersdirect.com; page 11: © Wayne Lynch/age fotostock