Xana Ri Lo Endliwa?
Ripapa Ra Phaphatani
● Mivala yo saseka leyi fanaka ni muvala wa koporo leyi nga eka timpapa ta maphaphatani man’wana ya cinca-cinca kambe swi ya hileswaku u ri vona u yime kwihi. Muvala wa ripapa wu vonaka kahle lerova u nga kota ku ri vona loko ri ri ekule hi mpfhuka lowu ringanaka 805 wa timitara. I yini leswi endlaka leswaku ripapa ra phaphatani ri hlamarisa?
Xiya: Ku gombonyoka loku nga kona eka timpapa ta phaphatani leri vuriwaka Papilio blumei ku cinca ku vonakala hi tindlela to hambana-hambana. Hi xikombiso, exikarhi ka ndhawu yin’wana ni yin’wana leyi gombonyokeke ku vonaka muvala wa xitshopana ni wa rihlaza, kasi emakumu ku vonaka muvala wa wasi. Nakambe ku vonakala loku nga exikarhi ka swiphemu leswi gombonyokeke ku vonaka kahle kambe loku nga ematlhelo ku vonaka hi tindlela to hambana-hambana naswona sweswo swi endla leswaku ku vonakala koloko ku vonaka ngopfu kumbe ku languteka ku cinca-cinca. Ku hlangana ka mivala leyi ku rharhanganile hikwalaho ka ndlela leyi ri endliweke ha yona.
Swi teke malembe ya khume leswaku vakambisisi va endla nchumu lowu fanaka ni ripapa ra phaphatani. Va tshemba leswaku leswi swi ta endla leswaku ku hetelela ku endliwa mali ya maphepha ni makhadi ya le bangi lawa swi nga ta ka swi nga olovi ku endla lama fanaka na wona swin’we ni ti-solar leti tswongaka ku hisa ka dyambu. Ku endla nchumu lowu fanaka ni ripapa ra phaphatani a swi olovi. Profesa Ullrich Steiner wa le Yunivhesiti ya Cambridge Nanoscience Centre u te: “Hambileswi ku nga ni swilo swo tala swa sayense leswi hi pfunaka ku twisisa swilo swo hambana-hambana, mivala yo tala leyi hlamarisaka leyi nga eka swilo swa ntumbuluko, hakanyingi yi tlula leyi hi nga yi vumbaka hi ku tirhisa thekinoloji.”
U anakanya yini? Xana timpapa ta phaphatani ti lo tiendlekela kumbe ti lo endliwa?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Phaphatani leri vuriwaka Papilio blumei
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Xifaniso xa ripapa ra phaphatani lexi vonakaka ekusuhi
[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 24]
Butterfly: Faunia, Madrid; microscopic view: © Eye of Science/Photo Researchers, Inc.