Swihadyana Leswi Nga Tolovelekangiki Swa Le Mananga Ya Tasmania

NINHLIKANHI, emananga ku va ku lo tititi! Kambe nivusiku ku twala ku vomba ni ku cema. I yini lexi cemaka? I xihadyana lexi nyikiweke vito ro biha ra Tasmanian devil. Loko swihadyana leswi swi ri eku dyeni ka mintsumbu ya swiharhi swa chavisa naswona swi tano ni hi mpfumawulo wa swona. Kambe ku languteka ni mpfumawulo wa swona swi chavisa ku tlula ni ndlela leyi swi nga xiswona.

Swihadyana leswi swi nga dya mintsumbu yo tala leyi nga emananga hi ku tsopeta ka tihlo. Tinhlaya ni meno ya swona yo tsindziyela swi nga pfotlosa marhambu ya ntsumbu wun’wana ni wun’wana. Hi hafu ya awara, xihadyana lexi xi nga dya swakudya leswi ringanaka na 40 wa tiphesente ta mirhi wa xona—ku nga mpimo lowu nga ringanaka ni ku va munhu a dya tikhilogiramu ta 25 ta nyama hi nkarhi wun’we!

Xihadyana xin’wana lexi kumekaka emananga lawa hi lexi vuriwaka wombat leyi tolovelekeke, lexi nga nonanyana xi tlhela xi saseka. Ku fana ni swihadyana swin’wana, ti-wombat ta xisati ti ni makhwiri lama nga ni swinkwamana laha ti hoxaka vana va tona. Ku hambana ni swihadyana swin’wana leswi na swona swi nga ni swinkwamana, swinkwamana swa ti-wombat swi langute endzhaku, naswona swi pfuna vana va swona leswaku va tshama va basile loko mana wa kona a ri eku celeni ka magoji. Ti ni meno lama tshamelaka ku kula—ma ti pfuna swinene tanihi leswi ti tirhisaka wona ku tsema swilo leswi ti swi kumaka loko ti ri eku celeni. Hambileswi ti tikombaka ti nga koti nchumu hikwalaho ka miri wa tona, ta swi kota ku kha swimilana hi milenge ya tona ya le mahlweni kutani ti swi dya.

Xihadyana xin’wana lexi na xona xi nga tolovelekangiki i platypus. Xi ni nomu wo tontswa, milenge yo fana ni ya sekwa, miri ni voya bya xona swi fana ni swa ntini naswona xi ni ncila wo fana ni wa xintlen’wana lexi tshamaka ematini. Xi tshikela mandza ku fana ni huku, xi cela magoji ku fana ni wombat, naswona xi kurisa vana va xona ku fana ni swihadyana leswi mamisaka. A swi hlamarisi leswi mutivi wa sayense wo sungula la kambisiseke xin’wana xa swona a a ehleketa leswaku a hi xa xiviri!

Ha yini swi hi tsakisaka swihadyana leswi? Xivangelo-nkulu hileswaku Muvumbi wa hina u lava leswaku hi tsaka. Bibele yi hi byela leswaku u byele mpatswa wo sungula leswaku ‘wu fuma swivumbiwa hinkwaswo leswi famba-fambaka ehenhla ka misava.’ (Genesa 1:28) Loko hi vona swiharhi sweswo swa nhova, xana a hi susumeteleki ku swi khoma hi ndlela leyinene?

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 11]

MIRHI LEYIKULU YA LE TASMANIA

A swi talanga swilo leswi kulaka ku fana ni mirhi leyikulu ya le Tasmania. Yo leha ya kona hi leyi vuriwaka mountain ash (Eucalyptus regnans), ku nga mirhi leyi nga leha kwalomu ka timitara ta 75. Wo leha wa kona wu endla timitara ta 99,6 naswona loko ko engeteriwa timitara ta 16, wu nga ringana ni murhi wo leha emisaveni hinkwayo lowu vuriwaka redwood, lowu nga eCalifornia, le U.S.A.

Murhi wun’wana wa kwalaho lowu vuriwaka muphayini wa Huon wu lehe ku ringana ni hafu ya murhi wa mountain ash, kambe wona wu hanya nkarhi wo leha swinene. Van’wasayense van’wana va ringanyeta leswaku mirhi leyi vuriwaka muphayini wa Huon yi nga hanya malembe yo tlula 3 000, naswona hi yona mirhi leyi hanyaka nkarhi wo leha swinene eka mirhi leyi nga kona emisaveni hinkwayo. Murhi lowu wu rhandziwa ngopfu hi vavatli ni vaendli va mabyatso. Muvala wa wona wa xitshopana xo hatima wa olova ku tirha ha wona naswona wu ni mafurha lama wu pfunaka ku tshama wu hlayisekile naswona wu nga dyiwi hi switsotswana. Mintsandza yin’wana u nga yi tirhisa hambiloko se ku hundze malembe ya madzana yi wile.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Tasmanian devil

[Xihlovo Xa Kona]

© J & C Sohns/age fotostock

[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]

Wombat leyi tolovelekeke

[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]

Platypus

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 11]

Wombat and platypus: Tourism Tasmania; giant tree: Tourism Tasmania and George Apostolidis