Ndzi Kume Rirhandzu Ni Ku Rhula Ka Ntiyiso

Hi ku vula ka Egidio Nahakbria

Ndzi kule ndzi titwa ndzi nga pfuni nchumu naswona ndzi nga rhandziwi. Kambe sweswi se ndza rhandziwa naswona ndzi ni ku rhula ka ntiyiso. Xana sweswo swi endlekise ku yini? I nge ndzi mi hlamusela.

NDZI velekiwe hi 1976 exiyindlwanini xa byanyi lexi sindziweke le tintshaveni ta East Timor, laha hi nkarhi wolowo a ku ri xiphemu xa tiko ra Indonesia. Endyangwini wa ka hina a ndzi ri n’wana wa vunhungu eka va khume naswona vatswari va hina a va hanya hi rikoko ra xilondza. Leswi a va nga swi koti ku hi khathalela hinkwerhu, va ndzi rhumele eka n’wana wa papa-nkulu wa mativula leswaku a ndzi kurisa kutani va sala ni hahlwa ra mina.

Hi December 1975 loko ndzi nga si velekiwa, tiko ra Indonesia ri hlasele East Timor naswona sweswo swi pfuxe nyimpi leyikulu leyi heteke malembe yo tlula 20. Xisweswo, leswi ndzi swi tsundzukaka loko ndza ha kula i madzolonga ni maxangu ntsena. Ndzi tsundzuka masocha lama hlaseleke ximutana xa ka hina naswona ma hi hlongola. Mina ni n’wana wa mativula wa papa-nkulu, hi balekele entshaveni laha magidi ya vanhu va le East Timor va balekeleke kona.

Hambiswiritano, masocha ma fikile laha a hi tumbele kona naswona ma nambe ma balesela laha a hi ri kona. Ndzi tsundzuka maxangu, rifu ni hasahasa leyi veke kona. Loko hi tlhelela eximutanini xa ka hina, a ndzi tshama ndzi chuhile. Vaakelani va hina vo tala a va nga ha ri kona kumbe a va dlayiwile naswona a ndzi chava leswaku na mina ndzi ta landzela.

Loko ndzi ri ni malembe ya khume, vatswari va mina va ndzi yise eka kokwa wa mina wa xisati hikuva n’wana wa papa-nkulu loyi a ndzi tshama na yena u sungule ku vabya kutani a fa. Kokwana a a ri noni leyi se a yi nga ha lavi ku twa nchumu hi swa vutomi naswona a a ndzi teka ndzi ri ndzhwalo. A a ndzi khoma ku fana ni hlonga. Siku rin’wana a ndzi vabya swinene lerova ndzi tsandzeka ni ku tirha, kutani u ndzi fumbutele lerova a ku lo sala katsongo ndzi fa. Nkateko wa kona hileswaku un’wana wa vamuzala va mina u ndzi tekile leswaku ndzi ya tshama na yena.

Ndzi sungule ku nghena xikolo ndzi ri ni malembe ya 12. Endzhakunyana ka sweswo, nsati wa muzala u sungule ku vabya naswona sweswo swi endle leswaku muzala a tshikileleka swinene. Leswi a ndzi nga lavi ku va ndzhwalo, ndzi balekile ekaya rakwe kutani ndzi ya tshama ni ntlawa wa masocha ya le Indonesia lawa a ma tshama enhoveni. A ndzi ma hlantswela swiambalo, ndzi ma swekela ndzi tlhela ndzi basisa laha ma tshamaka kona. A ma ndzi khome kahle naswona a ndzi titwa ndzi ri wa nkoka. Kambe endzhaku ka tinh’weti to hlayanyana, maxaka ya mina ma ndzi kumile hiloko ma sindzisa leswaku masocha lawa ma ndzi tlherisela ekaya.

Ku Lwela Ntshunxeko

Loko ndzi hete xikolo, ndzi ye eyunivhesiti leyi nga eDili, laha ku nga ntsindza wa East Timor. Kwalaho ndzi hlangane ni vantshwa lava langutaneke ni swiyimo swo fana ni swa mina. Hi gimete hileswaku lexi nga ta endla leswaku tiko ra hina ri va ni ntshunxeko, i ku va hi nghenela eka swa tipolitiki. Hi sungule ku kombisa ku vilela, kambe sweswo swi pfuxe mpfilumpfilu. Vanghana va mina vo tala va vavisekile. Van’wana va dlayiwile.

Loko tiko ra East Timor ri kuma ntshunxeko hi 2002, a ri ri marhumbi, makume ya magidi ya vanhu a va file naswona van’wana va madzana ya magidi a va tlhakile. A ndzi ehleketa leswaku swilo swi ta antswa. Kambe ku pfumaleka ka mintirho, vusiwana ni mpfilumpfilu eka swa tipolitiki swi ye swi nyanya.

Vutomi Byi Cinca

Hi nkarhi wolowo, a ndzi tshama ni man’wana ya maxaka ya mina, ku katsa na Andre loyi a a ri ntukulu wa muzala wa mina loyi a a dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha. Ku va a dyondza ni Timbhoni ta Yehovha a swi nga ndzi tsakisi hikuva a ndzi nghena kereke ya Rhoma Khatoliki. Kambe a ndzi lava ku tiva swo tala hi Bibele naswona minkarhi yin’wana a ndzi hlaya buku leyi Andre a a yi veka elawini rakwe. Leswi a ndzi swi hlaya swi endle leswaku ndzi navela ku tiva swo tala.

Loko Andre a ndzi nyike xirhambo xa Xitsundzuxo xa rifu ra Yesu hi 2004, ndzi tibyele leswaku ndzi ta va kona. Leswi a ndzi nga wu vonanga kahle nkarhi lowu ku nga ta sunguriwa ha wona, ndzi fike ka ha sele tiawara timbirhi. Loko Timbhoni ta kwalaho ni leti nga vahlapfa ti fika, ti ndzi xewete hi ku ndzi qhavula naswona ti endle leswaku ndzi titwa ndzi amukelekile. Sweswo swi ndzi tsakisile. A ndzi tsala matsalwa hinkwawo eka xibukwana xa mina hi nkarhi wa nkulumo naswona loko ndzi fika ekaya ndzi ma kambe eBibeleni ya mina ya Makhatoliki, ku vona loko leswi xivulavuri a xi swi vula swi ri ntiyiso. Ndzi kume leswaku a ku ri ntiyiso.

Hi vhiki leri landzeleke ndzi ye eka Masa ekerekeni ya hina. Leswi mina ni van’wana hi nga fika se ku sunguriwile, muprista u teke mhandzi kutani a hi susumetela ehandle ka kereke a hlundzukile. Loko hi ri hala handle, muprista yoloye u gimete nhlangano hi ku byela vandlha a ku: “Onge ku rhula ka Yesu ku nga va na n’wina.” Wansati un’wana la nga ni xivindzi loyi a a ri ekerekeni u te: “U vulavurisa ku yini hi ku rhula kasi u hlongole van’wana ekerekeni?” Muprista u swi be hi makatla sweswo. Ndzi lo namba ndzi chuveka rihlampfu ekerekeni yoleyo.

Swi nga si ya kule, ndzi sungule ku dyondza Bibele ni ku ya eminhlanganweni ya Timbhoni na Andre. Maxaka ya hina ma swi twile kutani ma ringeta ku hi sivela. Kokwa wa xisati wa Andre u ringete ku hi chavisa a ku: “Loko mo ya emahlweni ni kerekenyana leya n’wina, ndzi ta mi celela!” Hambiswiritano, nxungeto wakwe a wu hi hetanga matimba. A hi tiyimisele ku ya emahlweni hi dyondza hi Xikwembu.

Ku Endla Mindzulamiso

Loko ndzi ya emahlweni ndzi dyondza Bibele, ndzi sungule ku swi xiya leswaku a ndzi nga swi tivi leswaku i yini rirhandzu. A ndzi nga chacheriwi marhonge, a ndzi nga chavi munhu naswona a swi ndzi tikela ku tshemba vanhu van’wana. Kambe Timbhoni ti ndzi kombe rirhandzu. Ndzi tshame ndzi vabya kutani maxaka ya mina ma nga vi na mhaka na mina, kambe Timbhoni ti ndzi endzerile ti tlhela ti ndzi pfuna. Rirhandzu ra tona a ti ri kombisi hi “marito kumbe hi ku vulavula,” kambe hi “mintirho ni ntiyiso.”—1 Yohane 3:18, Bibele—Mahungu Lamanene.

Hambileswi a ndzi nga toloveleki, Timbhoni ti ndzi kombe “ntlhaveko wa xinakulobye” ni “xinakulobye xa vumakwerhu.” (1 Petro 3:8) A ku ri ro sungula evuton’wini bya mina ku va ndzi titwa ndzi rhandziwa. Vumunhu bya mina byi cincile naswona ndzi sungule ku rhandza Xikwembu ni vanhu-kulorhi. Hi December 2004, ndzi kombise ku tinyiketela ka mina eka Yehovha hi ku va ndzi khuvuriwa. Andre u khuvuriwe endzhakunyana ka sweswo.

Mikateko Ni Maxangu

Endzhaku ka loko ndzi khuvuriwile, a ndzi swi navela hi mbilu ya mina hinkwayo ku pfuna vanhu lava nga si tshamaka va tokota rirhandzu ra xiviri ni vululami bya ntiyiso. Kutani ndzi sungule ku heta tiawara to tala ndzi ri eku chumayeleni kumbe ku va phayona, hilaha Timbhoni ta Yehovha ti vulaka hakona. Ku avela van’wana rungula ra le Bibeleni a swi ndzi phyuphyisa swinene ku tlula ku nghenela eka mpfilumpfilu wa tipolitiki. Hakunene a ndzi pfuna vanhu!

Hi 2006, ku tlhele ku pfuka hasahasa ya tipolitiki eswifundzheni swa le East Timor. Mintlawa ya tipolitiki a yi lwela leswaku maxangu lawa a ku ri khale ma ri kona ma hela. Loko masocha ma rhendzela doroba ra Dili, vanhu va le vuxeni va tseme va ri vona. Mina ni Timbhoni tin’wana hi balekele eBaucau, ku nga doroba leri ku ya eka rona swi tekaka tikhilomitara ta kwalomu ka 120 ku suka evuxeni bya Dili. Ku balekela ka hina kwalaho swi ve nkateko hikuva hi kote ku simeka vandlha lerintshwa ehandle ka doroba ra Dili.

Hi 2009, ndzi kume xirhambo xo ya exikolweni xo hlawuleka xa Vakreste lava hetaka tiawara to tala va ri eku chumayeleni le Jakarta, eIndonesia. Timbhoni ta kwalaho ti ndzi rhurhele emakaya ya tona. Rirhandzu ra tona ri ndzi khumbile swinene. A ndzi titwa ndzi ri xirho xa ‘nhlengeletano ya vamakwerhu’ va misava hinkwayo, leyi nga ni vamakwerhu lava ndzi khathalelaka.—1 Petro 2:17.

Ndzi Kume Ku Rhula

Endzhaku ka xikolo ndzi tlhelele eBaucau, laha ni sweswi ndzi tshamaka kona. Ndza tsaka hileswi ndzi pfunaka van’wana hi tlhelo ra moya, hilaha na mina ndzi pfuniweke hakona. Hi xikombiso, eximutanini xin’wana lexi nga xoxe le Baucau, mina ni Timbhoni tin’wana hi dyondza Bibele ni vanhu va kwalomu ka 20, ku katsa ni van’wana lava dyuhaleke lava nga swi kotiki ku hlaya kumbe ku tsala. Ntlawa wolowo hinkwawo wu va kona eminhlanganweni vhiki na vhiki naswona vanharhu eka wona va khuvuriwile.

Emalembeni lama hundzeke ndzi hlangane na Felizarda, ntombhi leyi nga ni musa ni xinghana naswona yi amukeleke ntiyiso wa Bibele kutani yi endla nhluvuko hi ku hatlisa leswaku yi ta khuvuriwa. Hi cate hi 2011. Nakambe ndza tsaka hileswi xaka ra mina Andre ri tirhaka ehofisini ya Timbhoni ta Yehovha le East Timor. Maxaka ya mina yo tala, ku katsa ni kokwa wa xisati wa Andre, loyi a a lava ku hi celela, se va byi xixima vukhongeri bya mina.

Khale a ndzi tshama ndzi hlundzukile, ndzi titwa ndzi ri xikangalafula naswona ndzi nga rhandziwi. Kambe ndzi nkhensa Yehovha hileswi ndzi kumeke rirhandzu ni ku rhula ka ntiyiso.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Egidio a ha ri mulweri wa ntshunxeko

[Xifaniso lexi nga eka tluka 21]

Egidio na Felizarda swin’we ni swirho swa Vandlha ra le Baucau, le East Timor