Dyondzo 8

Nkoka Wa Ku Lunghiselela

1-5. Ku lunghiselela i ka nkoka eka mani, naswona ha yini?

¹ Pawulo, muapostola wa matiko, u khongotele Tito mutirheli-kulobye leswaku a “tsundzuxa [Vakriste] . . . [leswaku] va tshama va tilunghisela ku tirha mintirho hinkwayo leyinene.” (Tito 3:1) Sweswo a swi vula leswaku va fanele va lunghekela goza ro karhi ra nkarhi lowu a wa ha ta ta, emiehleketweni ni le moyeni.

² Kunene ku lunghiselela i ka risima eka muxaka wihi na wihi wo ringeta ku fikelela pakani ya swa le tilweni. Kavula, loko u endla ntirho wo karhi ro sungula, swi lava ku lunghiselela loku engetelekeke hikuva ntirho wolowo i wuntshwa eka wena. Kambe loko rifuwo ra wena ra vutivi ri kula, u kuma leswaku u nga swi kota ku tshaha eka dyondzo leyi u yi endleke enkarhini lowu nga hundza, swin’we ni le ka ntokoto lowu u wu kumeke. Hambi swi ri tano, ku nga khathariseki leswaku i minkarhi yingani leyi u tameleke xiavelo xa muxaka wo karhi, nkarhi hinkwawo ku lunghiselela i swa nkoka.

³ Ku lunghiselela ka laveka, ku nga ri eka lava amukeleke xiavelo xa nkulumo ntsena, kambe ni le ka un’wana ni un’wana loyi a lavaka ku va mutirheli la fanelekaka swinene wa mahungu lamanene. Loko u hlanganyerile entirhweni wa yindlu ni yindlu ku ringana tin’hweti kumbe malembe, u kuma leswaku a wa ha lavi nkarhi wo tala leswaku u lunghiselela nkarhi wun’wana ni wun’wana loko u nga si huma. Hambi swi ri tano, loko u lunghiselela nkarhi hinkwawo u ta va la humelelaka swinene. Swi tano na hi ku fambisa dyondzo ya Bibele. Dyondzo yo sungula ya Bibele leyi u yi fambiseke yi lave ku lunghiselela lokukulu. Kambe ku nga khathariseki leswaku u yi dyondze kangani mhaka yoleyo, u ta endla ntirho lowu antswaka eku fambiseni ka dyondzo yoleyo loko wo tlhela u yi pfuxeta u ri karhi u tsundzuka xichudeni xa wena. Swoleswo swi tano ni loko u vulavula eplatifomo. Ntokoto lowu u wu kumeke malembe lama hundzeke wa pfuna swinene. Kambe loko u tivisiwe ka ha ri ni nkarhi leswaku u ta nyikela nkulumo, u nga tshuki u ringeta ku yi nyikela handle ko lunghiselela.

⁴ Malunghana ni Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni, ku lunghiselela i swa nkoka swinene eka hina hinkwerhu. Xichudeni xin’wana ni xin’wana xi ni kopi ya xiyimiso xa xikolo naswona xi nga languta tindzima ta Bibele eka xona kumbe mhaka yin’wana leyi nga ta nyikeriwa esikwini rihi na rihi leri kombisiweke. Loko u lunghiselela swinene, u ta kuma swo tala exikolweni. Ku nga lemuki nkoka wa ku lunghiselela ka ha ri emahlweni ku nga ku pfumata mimpfuno yo tala ya xiviri.

⁵ Ku lunghiselela swi lava nkarhi, kambe vuyelo bya kona bya tsakisa hakunene. Ku lunghiselela a ku endli ntsena leswaku u kota ku hlanganyela hi laha ku pfunaka eka mpfuxeto wo burisana, kambe ku ku pfuna ku twisisa mianakanyo ya Yehova ni ku antswisa ku twisisa ka wena ka ‘ririmi leri tengeke’ ra ntiyiso. (Sof. 3:9) Leswaku u ku endla mukhuva ku lunghiselela xikolo ka ha ri emahlweni, u nga ha lunghiselela leswaku ku hlaya ni ku dyondza ko tano u ku endla ni swirho swa ndyangu wa ka n’wina kumbe ni vanghana. Kavula, un’wana ni un’wana la tsariseke exikolweni u ni malunghelo yo nyikela tinkulumo, naswona swiringanyeto swo karhi swa ndlela yo lunghiselela ha yona tinkulumo swi ta pfuna.

6. Xana hi fanele hi xi lunghiselela njhani xiavelo xa ku hlaya exikolweni xa vutirheli?

⁶ Swiavelo swo hlaya. Swiavelo swo hlaya swi nga ha hleriwa nkarhi na nkarhi tanihi xiphemu xa xiyimiso xa Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni. Loko u lunghiselela xiavelo xo tano, hlaya mhaka hi vukheta. Tolovelana ni mavitanelo ya mavito ni marito yo nonon’hwa. Titolovete ku hlayela ehenhla leswaku u ta nyikela nkulumo tanihi loko u bula, u veka mhaka yoleyo hi ndlela yo rhelela handle ko tiluma-luma kumbe ku hlaya hi ku hoxisa. Naswona kambela hi vukheta ku tiyiseka leswaku mhaka yoleyo u nga yi nyikela hi nkarhi lowu u averiweke wona.

7-11. Loko hi vumba nkulumo hi xihloko lexi kandziyisiweke, i tinhla tihi leti nga ta hi pfuna ku hlawula rungula leri kongomeke ro ri tirhisa?

⁷ Ku vumba nkulumo hi xihloko lexi kandziyisiweke. Lexi u fanelaka ku xi endla ku sungula hi nkulumo ya muxaka lowu i ku hlaya mhaka leyi averiweke hi vukheta. Khwatihata tinhla-nkulu kumbe u tsala nxaxamelo lowutsongo wa tinhla-nkulu exiphephanini. Vana ni mianakanyo leyi nga erivaleni ya tidyondzo-nkulu leti ndlandlamuxiweke. Sweswi, hi yihi mhaka leyi u nga ta yi hlawula, tanihi leswi kumbexana yi taleke ku tlula leyi u nga yi tirhisaka hi nkarhi lowu u averiweke wona? Swilo swin’wana swi nga ha ku pfuna ku hlawula mhaka: (1) Vayingiseri ni maandlalelo ya wena—loko maandlalelo ma ta pfumelela ku kombisa ndlela leyi mhaka yi nga tirhisiwaka ha yona hi ndlela leyi humelelaka, ni (2) nhloko-mhaka ya wena ni ku tirhisiwa loku kongomeke ka mhaka ya kona.

⁸ Loko u anakanya hi vayingiseri va wena, u ta lava ku hlawula mhaka leyi nge xihlokweni lexi kandziyisiweke, leyi va nga ta yi kuma yi ri leyi tsakisaka ni leyi pfunaka. Loko tindzimana tin’wana ta xihloko lexi kandziyisiweke ti vonaka ti nonon’hwela vayingiseri vo karhi, kutani nyikela nyingiso eka tindzimana tin’wana. Nakambe, matsalwa ma nga ri mangani lama hlawuriweke ma ta xi veka erivaleni xivangelo xa swilo leswi u swi vulaka. Loko u ehleketa hi vayingiseri va wena, a wu nge ringeti ku hlanganisa mhaka yo tala ngopfu, hikuva loko u hatlisa, mpfuno wa yona wo tala wu ta lahleka. Kutani swa antswa ku hlanganisa kahle tinhla ti nga ri tingani.

⁹ Malunghana ni tinkulumo to tala ta swichudeni, i swa nkoka ku va ni maandlalelo lama kongomeke ya nkulumo ya wena. U nga ha nyikela mhaka ya wena onge hi loko u vulavula ni un’wana entirhweni wa yindlu ni yindlu; kumbe ku nga va ku hlamula xivutiso eka riendzo ro vuyela; kumbe ku nyikela vumbhoni hi xitshuketa. Nakambe u nga ha yi nyikela onge hi loko u hlamusela mhaka eka un’wana wa vana va wena. Ku ni maandlalelo man’wana yo tala lama nga tirhisiwaka. Nchumu wa nkoka loko maandlalelo ma tirhisiwa hi leswaku ya va ya xiviri hi laha swi nga kotekaka ha kona. Hikwalaho anakanyisisa swinene hi mhaka ya maandlalelo. Nakambe bula ha yona ni vahuweleri van’wana, hikuva va nga ha va ni swiringanyeto swin’wana leswinene.

¹⁰ Hi yihi nhloko-mhaka leyi u yi hlawuleke naswona u ta ri tirhisa njhani rungula rero? Hlawula rungula leri nga eka xihloko lexi kandziyisiweke kahle. U nga ti nghenisi tinhla leti ti nga yi seketeriki nhloko-mhaka ni xikongomelo xa nkulumo ya wena. Hi ntolovelo, mianakanyo leyi faneleke ku hlanganisiwa yi kona eka xihloko xexo, hikwalaho swa antswa ku nyikela nyingiso eka xona ku tlula ku ringeta ku nghenisa rungula ro tala leri nga riki exihlokweni. Kavula, leswi a swi vuli swona leswaku xifaniso lexi fanelaka xi nga tirhisiwi, kumbe yinhla yin’wana leyi nga ta pfuna vayingiseri va wena ku twisisa nkoka wa rungula leri aviweke. Loko swi koteka, tiyiseka leswaku u endla rungula ri tirha eka vayingiseri va wena leswaku hinkwavo va kuma mpfuno lowukulu swinene.

¹¹ Endzhaku ko hlawula nhloko-mhaka ni maandlalelo ya wena, u nga ha kuma leswaku tindzimana tin’wana ta xihloko lexi kandziyisiweke a ti yi faneli kahle nkulumo ya wena. A wu bohekanga ku tirhisa mianakanyo ya ndzimana yin’wana ni yin’wana. Kambe endla leswi: Ringeta ku hlawula nhloko-mhaka ni maandlalelo lama nga ta ku pfumelela leswaku u xi tirhisa kahle xiphemu xa rungula hi laha swi kotekaka ha kona.

12. Xana hi nga yi vumbisa ku yini nkulumo hi nxaxamelo wa matsalwa lowu hi averiweke wona?

¹² Ku vumba nkulumo hi nxaxamelo wa matsalwa. Nkarhi wun’wana u nga ha averiwa nxaxamelo wo karhi wa matsalwa, kumbexana ma huma eka xibukwana lexi nge Bible Topics for Discussion kumbe ebukwini leyi nge Reasoning From the Scriptures loko tibuku to tano ti kumeka hi ririmi ra ka n’wina. Kutani xikongomelo xa wena i ku tirhisa matsalwa lawa ku vumba nkulumo leyi tolovelekeke kumbe mhaka yo vulavurisana yo tanihi leyi nyikeriwaka evutirhelini bya nsimu. Loko ku ri ni matsalwa yo tala enxaxamelweni ku tlula lawa u nga ma hlanganisaka hi nkarhi lowu u averiweke wona, hlawula lawa u lavaka ku ma tirhisa. I swinene ku ka u nga ringeti ku tirhisa yo tlula lawa u nga ma hlanganisaka hi laha ku humelelaka hi nkarhi lowu u nga na wona. Kutani kambisisa tsalwa rin’wana ni rin’wana leri u nga ta ri tirhisa. Kuma xivangelo xo ri tirhisa. Lunghiselela nkulumo lerova xingheniso xa wena xa tsalwa rin’wana ni rin’wana xi kokela nyingiso eka xivangelo xa wena xo ri tirhisa. Nakambe, ndlela leyi u hlayaka ha yona tsalwa yi fanele yi kandziyisa xiphemu-nkulu xa rona. Xo hetelela, ku ri tirhisa ka wena ku ta veka mongo erivaleni.

13-15. Hi wahi magoza lawa ku ma teka swi nga hi pfunaka ku vumba nkulumo hi nhloko-mhaka leyi hi averiweke yona loko ku nga ri na rungula ro karhi leri kandziyisiweke leri hi nyikiweke rona tanihi xisekelo xa nkulumo?

¹³ Loko u averiwe nhloko-mhaka ntsena. Ku ta va ni minkarhi, hambi hi le ka Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni, nhlangano wa ntirho kumbe minongonoko yin’wana, laha u nga ha komberiwaka ku nyikela nkulumo, u averiwe nhloko-mhaka ntsena. Ku hava rungula ro karhi leri u nyikiwaka rona ku ri tirhisa tanihi xisekelo xa nkulumo ya rona. Etimhakeni to tano, hi leyi ndlela leyi bumabumeriwaka: Anakanyisisa ivi u tsala ehansi tinhla leti u kholwaka leswaku ti ta fanela ku ndlandlamuxiwa. Goza rero ro sungula i ra nkoka. Leswi hi swona leswi swi nga ta endla nkulumo ya wena yi vumbeka hi ndlela leyintshwa, kumbe yi va ku phindha-phindha ntsena ka mianakanyo ya vanhu van’wana. Nakambe swi nga sivela ku kambisisa ni ku hlaya loku nga pfuniki nchumu, hikuva ri ta hunguta ku anama ka nkambisiso wa wena. Ku tlula kwalaho, hakanyingi swi ta endla leswaku u nyikela hi marito ya wena n’wini ematshan’wini ya marito lawa u nga ma tolovelangiki. Nakambe swi nga ha va swinene ku byela vanhu lava vupfeke nhloko-mhaka ya wena. Va nga ha va ni mianakanyo yo karhi leyinene ya ndlela leyi nhloko-mhaka yoleyo yi nga ndlandlamuxiwaka ha yona.

¹⁴ Endzhaku ka sweswo u ta va u lunghele ku engetela rungula ra wena n’wini hi ku endla ndzavisiso eBibeleni ni le ka tibuku tin’wana hi ku pfuniwa hi concordance ni ti-index ta Sosayiti. Hakanyingi u nga kuma swo tala ebukwini yihi na yihi leyi u yi tirhisaka ku endla ndzavisiso, hi ku sungula u languta nxaxamelo wa leswi nga endzeni. Kutani kambela index ku vona laha rungula leri nga vaka mpfuno swinene eka wena ri nga kona. Ku hlawula swi ta ku hlayisela nkarhi wo tala. Hambi swi ri tano, eku hlayeni ka wena ku ni khombo ra ku kokiwa mahlo hi tinhla tin’wana to tsakisa leti u hlanganaka na tona, leti nga yelaniki ni nhloko-mhaka ya wena leyi u yi kambisisaka. Papalata leswi hi ku tlula rungula rolero, u fungha ntsena swiphemu leswi u nga swi tirhisaka. Hakanyingi leswi u fanelaka ku swi endla i ku xiya xiga xo sungula xa ndzimana yin’wana ni yin’wana kutani u hlaya ntsena tindzimana leti vonakaka ti fanerile swinene leswaku u ti tirhisa.

¹⁵ Hi mianakanyo ya wena n’wini ni leyi hlawuriweke etibukwini tin’wana, sweswi u lulamele ku hlawula tinhla leti hlawulekeke swinene leti nga hlamuseriwaka hi nkarhi lowu u averiweke wona. Loko u ri karhi u hlawula eka marungula lawa yo tala, tivutise swivutiso swo tanihi leswi nge: Xana ra twala ke? Xana ra tsakisa? Ri ta yi kandziyisa nhloko-mhaka ya mina ke?

16, 17. Hi swihi swiringanyeto leswi nyikeriwaka eku tsaleni ka tinotsi?

¹⁶ Ku tsala tinotsi. Eku lunghiseleleni ni le ku endleni ka ndzavisiso hi xiavelo xihi na xihi xa nkulumo, ku laveka tindlela to karhi to titsundzuxa mianakanyo yo tala leyi u yi kumaka. Swichudeni swin’wana swi swi kume swi pfuna ku tirhisa swikhadana kumbe swiphephana leswaku swi tsala eka swona mianakanyo-nkulu leyi nga ta tirhisiwa enkulumeni.

¹⁷ Hakanyingi leswi u swi tsalaka swi nga ha koma swinene, swi ringana ntsena ku ku tsundzuxa mianakanyo yoleyo. Mpfuno wa kona hi leswaku tinotsi to koma ti pfumelela munhu leswaku a vulavula hi marito yakwe, ematshan’wini yo namarhela swivulwa ni swiga leswi tsariweke hi un’wana. Tsala xihlovo xa rungula ra wena ehansi leswaku u ta kota ku tlhela u kuma tluka ni ndzimana loko swi laveka. Tsalwa-nkulu rin’wana ni rin’wana leri ku nga ta namarheliwa rona tanihi xisekelo ri fanele ku tsariwa na rona. Mpfuno wun’wana wo tirhisa makhadi kumbe swiphephana hi leswaku rungula lerintshwa ri nga ha engeteriwa naswona rin’wana ri nga ha susiwa hi nkarhi wa ku lunghiselela nkulumo, handle ko boheka ku tshamela ku tsala nakambe.

18. Ha yini hi fanele ku lava ku va vanhu lava tilunghiseleleke?

¹⁸ Vanhu lava tilunghiseleleke. Loko ko va ni mboyamelo wo honisa ntirho wa le kaya wo lunghiselela xiavelo xihi na xihi xa le tilweni, u ta va u endla kahle loko wo anakanya hi nkoka wa ku tilunghiselela ka lava va nga ta amukeriwa hi Yehova. Hi xikombiso, tsundzuka leswaku Yohane Mukhuvuri a a lerisiwe ku “lunghisela Hosi tiko leri lulameke.” (Luka 1:17) Vaisrayele volavo lava ‘tilunghiseleleke’ a va ri vanhu lava tinyiketeleke ku akiwa hi ndlela leyi pfunaka hi ku tirhisana ka Yehova na vona, hikwalaho a va ta va exiyin’weni xo endla ntirho lowu a a va vekele wona. Swi tano ni le ka hina: Hi ku tirhisa Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni hi laha ku fuweke ni ku endla ntirho lowunene wo lunghiselela xiavelo xin’wana ni xin’wana, hi pfumelela ku akiwa hi xiyimiso lexi xa dyondzo lexi Yehova a hi lunghiseleleke xona. Hi ndlela leyi na hina hi hlomela ku endla ntirho lowu humelelaka tanihi vatirheli va Xikwembu.