Dyondzo 9

Ku Vumba Nkulumo

1-4. Xana nhloko-mhaka ni tinhla-nkulu ta nkulumo ti nga vonisiwa ku yini?

¹ Luka mutsari wa Evhangeli u byele munghana wa yena Teyofilo a ku: “Hikwalaho ke na mina ndzi kambisisile timhaka leti hinkwato ku sukela emasungulweni ya tona, kutani ndzi vonile leswaku swi nga saseka loko ndzi ku longoloxela tona hi ku tsala.” (Luka 1:3) Hikwalaho, loko a kambisisile, loko a hlengelete timhaka leti yelanaka ni nhloko-mhaka yakwe hi ku longoloka ka tona, u sungule ku ti hlela hi ndzandzelelano lowu twisisekaka. Hi ta pfuneka loko hi endla leswi fanaka eku lunghiseleleni ka tinkulumo ta hina. Leswi swi vula ku vumba nkulumo.

² Ku hlawula mianakanyo-nkulu. Tanihi leswi ku vulavula, ngopfu-ngopfu ku bula hi Rito ra Xikwembu, ku nga xikongomelo xa ku hundzisela mianakanyo emiehleketweni ya van’wana, mianakanyo leyi hi lavaka ku yi hundzisa hi nkulumo yi fanele yi va leyi twisisekaka swinene emiehleketweni ya hina vini ku sungula. Loko u ri hlengeletile rungula ra wena, hi wena u faneleke u kunguhata leswi u lavaka vayingiseri va wena va famba na swona loko u hetile. Ringeta ku tsala leswi eka xiga xin’we. Loko xi boxa mongo wa nkulumo ya wena, loko xi hlanganisa yinhla-nkulu leyi u lavaka vayingiseri va wena va yi tsundzuka, xiga lexi xi ta tirha tanihi nhloko-mhaka ya nkulumo ya wena. U ta swi kuma swi pfuna ku yi tsala ehansi leswaku u ta kota ku languta eka yona loko u ri karhi u lunghiselela.

³ Sweswi eka rungula leri u ri hlengeleteke hlawula mianakanyo-nkulu ya nkoka leswaku u aneka nhloko-mhaka-nkulu erivaleni. Yona yi fanele yi tirha tanihi tinhla-nkulu ta nkulumo. Loko u tsale rungula ra wena emakhadini, u nga ma veka hi ndzandzelelano emahlweni ka wena etafuleni. Sweswi hlawula mianakanyo yin’wana leyi lavekaka ku seketela tinhla-nkulu leti, u veka yin’wana ni yin’wana endhawini ya yona leyi faneleke yi landzela yinhla-nkulu leyi yi yi seketelaka. Loko u hlawula ni ku nghenisa tinhla-nkulu ni tinhla-tsongo to hambana-hambana leti u ti hlengeleteke eka nxaxamelo, u nga ha kuma leswaku tin’wana ta tona a ti pfuni ku veka nhloko-mhaka ya wena erivaleni. Loko swi ri tano, u nga kanakani ku ti susa. Swa antswa ku endla leswi ku tlula ku pfilunganya nkulumo hi rungula leri nga riki ra nkoka kumbe leri nga yelaniki na mhaka ya kona. Nakambe tiyiseka leswaku mianakanyo leyi yi hleriwe hi nongonoko lowu twisisekaka, kumbe lowu pfunaka. Loko u landzela endlelo leri ri ringanyetiweke laha, swihoxo swa ku tlulela emhakeni leyi landzelaka swi voniwa hi ku olova eka nxaxamelo, naswona swi nga lulamisiwa. Xisweswo u ta swi kota ku endla leswaku nhloko-mhaka-nkulu yin’wana ni yin’wana ya nxaxamelo yi tlhandlama leyi nga emahlweni ka yona kahle, naswona yi seketela xihloko. Naswona loko yinhla yin’wana ni yin’wana leyi nga ehansi ka tinhloko-mhaka-nkulu teto yi nyikela nseketelo lowunene, handle ko kanakana nkulumo yi ta nyikela mianakanyo leyi landzelelanaka kahle.

⁴ Tinhla ta ndzayo leti wa ha ku ti hlelaka ti fanele ti vumba miri wa nkulumo ya wena. Sweswi u ta lava manghenelo ni mahetelelo. Ehleketa ndlela leyi u lavaka ku sungula bulo ra wena ha yona naswona, exisekelweni xa nkulumo leyi u yi lunghiseleleke hlawula mahetelelo lama nga ta nyanyula vayingiseri va wena, ku pfumelelana ni xikongomelo xa nkulumo ya wena. Sweswi u lunghekele ku tsala rungula leri hi xivumbeko lexi twisisekaka xo hetelela ephepheni. Leswi swi nga endliwa hi tindlela to hambana-hambana.

5, 6. Ku vuriwa yini hi nkulumo ya tinhloko-mhaka? nkulumo ya swivulwa?

⁵ Tinxaka ta tinkulumo. Tinxaka timbirhi leti nga toloveleka swinene ta tinkulumo i ya tinhloko-mhaka ni ya swivulwa. Hakanyingi ti tirhisiwa swin’we. Loko u lunghiselela nkulumo ya tinhloko-mhaka, tsala nhloko-mhaka ehenhla ka tluka. Kutani ke, hi ku komisa tsala tinhla-nkulu ehansi ka nhloko-mhaka, yinhla-nkulu yin’wana ni yin’wana yi sungula eximatsini. Tinhla-tsongo ta yinhla-nkulu yin’wana ni yin’wana ti nga tsariwa endzeni, hi leswaku, ti tsariwa kusuhinyana ni ndzilakana wa le xineneni wa phepha, ehansi ka yinhla leyi ti yi seketelaka. Loko yin’wana ya tinhla-tsongo leti yi ri ni tinhla leti engetelekeke to yi seketela, na tona ti nga ha nghenisiwa endzeni. Sweswi, hi ku hoxa mahlo ephepheni ra wena u nga swi vona leswaku i tinhla tihi leti xiyekaka leti khomeke mianakanyo-nkulu leyi u lavaka vayingiseri va wena va yi twisisa. Leswi swa pfuna eku nyikeleni ka nkulumo, hikuva u ta swi kota ku kandziyisa, u phindha-phindha marito-nkulu eka yinhla yin’wana ni yin’wana loko u ri karhi u vulavula, leswaku yi kandziyisiwa, naswona yi ta kota ku dzika. Endla leswi eka yinhla-nkulu yin’wana ni yin’wana loko u yi hlamusela. Lexi lavekaka eka muxaka lowu wa nkulumo i ku vula yinhla yihi na yihi hi ku komisa.

⁶ Muxaka wun’wana lowu tolovelekeke i nkulumo ya swivulwa. Eka muxaka lowu wa nkulumo, mianakanyo ya wena hinkwayo yo hambana-hambana yi tala ku tsariwa tanihi swivulwa leswi heleleke kambe swi komisiwa leswaku xiga xin’wana ni xin’wana xi ta vumba mianakanyo-nkulu ya ndzimana ya nkulumo. Kavula, swin’wana swa swiga leswi, swi nga ha nghenisiwa ehansi ka swin’wana ku endlela leswaku tinhla-nkulu ta nkulumo ti xiyeka. Loko ku nyikeriwa nkulumo, minkarhi yin’wana xivulavuri xi hlaya xiga kutani xi hlamusela hi marito ya xona. Tinxaka leti ha timbirhi ta nkulumo ti ni mimpfuno ya tona. Nkulumo ya swiga, hikwalaho ka mianakanyo ya yona hi xitalo, hakanyingi ya antswa eka tinkulumo leti vumbiwaka ka ha sele mavhiki yo karhi kumbe leti talaka ku nyikeriwa, kambe ku tlurisiwa tin’hweti to hlayanyana, tanihi tinkulumo ta le rivaleni.

7, 8. Loko u ta nyikela nkulumo hi xiviri, u nga ha endla yini hi nxaxamelo wa wena?

⁷ U nga ha tirhisa muxaka wun’wana ni wun’wana wo vumba nkulumo, ku nga ha va ya swiga kumbe ya tinhloko-mhaka, eka nxaxamelo wa wena wo sungula, naswona wu nga va lowu heleleke hi laha u lavaka ha kona. Hi mukhuva lowu u ta swi kota ku katsa tinhla hinkwato letinene, leti u lavaka vayingiseri va wena va ti kuma. Hambi swi ri tano, van’wana va vona ku va na nxaxamelo wo koma swi antswa loko va nyikela nkulumo. Loko u lunghiselela nkulumo ya wena leswaku u ta yi nyikela, u nga ha va na minxaxamelo ha yimbirhi emahlweni ka wena. Titolovete hi nxaxamelo lowu komisiweke, ku kondza tinhla leti u ti katseke eka wona ti ku tsundzuxa tinhla hinkwato leti nyikeriweke hi vuxokoxoko swinene leti u nga na tona eka nxaxamelo wa wena wo sungula. Loko se u swi kota ku tsundzuka tinhla leti hi ku tirhisa nxaxamelo lowu komisiweke, u ta va u lunghekele ku nyikela nkulumo.

⁸ Leti hi ku komisa, i tinhla-nkulu to vumba nxaxamelo. Kutani swi ta hi pfuna ku kambisisa swiyenge-nkulu swinharhu swa nkulumo hi vuenti.

9-12. (a) Hi xihi xikongomelo xa manghenelo ya nkulumo?  (b) Nyika xikombiso xa muxaka wun’wana wa manghenelo.

⁹ Manghenelo. Xikongomelo xa marito ya manghenelo xi fanele xi va ku pfuxa ku tsakela eka vayingiseri va wena. Swiga sweswo swo rhanga swi fanele swi va endla va tsakela nhloko-mhaka ya wena ni ku va pfuna ku vona leswaku ha yini yi ri ya nkoka eka vona. Ngopfu-ngopfu, xiga xo sungula xi lava ku anakanyisisa ka rixaladza. I swa nkoka leswaku xi tsakisa eka vayingiseri naswona xi nga vi lexi sindzisaka kumbe lexi va hlaselaka.

¹⁰ Ku ni tinxaka to tala ta manghenelo. Xifaniso xi nga ha tirhisiwa, kumbe ku nga ha tshahiwa mhaka yo karhi leyi vayingiseri va yi toloveleke. U nga ha humesa xiphiqo lexi lavaka ntlhantlho. Ku hlamusela xisekelo xa nhloko-mhaka ku nga ha vumba manghenelo hi koxe. Swivutiso leswi landzelanaka swi nga ha tlakusiwa. Hi ku komisa u nga ha vula ni tinhla-nkulu leti u nga ta ti hlanganisa.

¹¹ I swa nkoka leswaku manghenelo ma yi fanela kahle nkulumo. Hi xikombiso, xifaniso lexi xiyekaka xi nga humelela swinene, ngopfu-ngopfu loko xivulavuri xo kombetela eka xona loko xi ri karhi xi nyikela nkulumo. Leswi a swi nge pfuni ku endla nkulumo yi tsakisa swinene ni ku fambisana na yona hi ku olova ni ku yi tsundzuka ntsena, kambe swi ta tlhela swi yi endla yi hlangana loko xifaniso xa kona xi hlawuriwe kahle.

¹² Ku nyikela manghenelo ku ta wu khumba swinene mpimo wa ku tsakela loku vayingiseri va nga ta ku kombisa. Xivulavuri xi fanele xi sungula nkulumo ya xona hi rito ra matimba ni ra vurhena, naswona hayi hi marito yo nghanghamela kumbe yo tilumaluma. Hikwalaho ka leswi, swivulavuri swin’wana swi swi kuma swi pfuna ku tsala xiga xin’we kumbe swimbirhi swo sungula swa nkulumo ya swona, leswaku masungulo ma va lama rhelelaka.

13-16. (a) Hlamusela ndlela leyi miri wa nkulumo wu nga ha vumbiwaka ha yona. (b) Xana ku pima nkarhi wa nkulumo ku fanele ku khumba ku lunghiselela miri wa yona hi ndlela yihi?

¹³ Miri wa nkulumo. Ku ni tindlela to tala leti miri wa nkulumo ya wena wu nga ndlandlamuxiwaka ha tona. U nga ha rhandza ku nyikela tinhla leti nga riki ta nkoka ngopfu ku sungula ivi u ya chaputa hi tinhla ta matimba leti andlariweke emakumu. Rungula ri nga ha nyikeriwa hi ku landzelelana ka minkarhi, tanihi nkulumo leyi rhekhodiweke eka Mintirho 7:2-53. Ku ava nkulumo yi va swiyenge-nkulu hi ku tirhisa swiga-nkulu swo ndlandlamuxa nhloko-mhaka hinkwayo i ndlela yin’wana leyinene. Hi xikombiso, loko nhloko-mhaka a yi ri “Ku Kutsuriwa Eku Feni,” u nga ha yi ndlandlamuxa ehansi ka tinhla-nkulu to tanihi “Ndlela Leyi Rifu Ri Sunguleke Ha Yona,” “Munhu A Tsandzeka Ku Humesa Nkutsulo,” “I Mani Ntsena Loyi A A Ta Wu Humesa, Naswona Ha Yini,” ni “Mikateko Leyi Humaka Eka Nkutsulo Lowu Nyikeriweke.”

¹⁴ Minkarhi yin’wana u nga kuma leswaku nkulumo ya wena yi nga aviwa hi swiyenge leswi tlhandlamanaka kahle, tanihi loko Pawulo a nyikela swiletelo ebandlheni hinkwaro ku sungula, ivi a ta eka vavasati, ku landzela vavanuna ivi ku ta vana. (Vona Vaefesa, tindzima 5 na 6.) Kumbe u nga kuma leswaku rungula ra wena ri fanela ku ndlandlamuxiwa hi ku ya hi xivangelo ni vuyelo, kumbe eka leswi vulaka xiphiqo ivi swi tisa ntlhantlho. Minkarhi yin’wana, mambirhi kumbe ku tlula ya maendlelo lawa, ma nga hlanganisiwa hi laha ku humelelaka.

¹⁵ Ku rungula swiendlakalo hi ku kongoma, handle ko swi vula hi ku landzelelana ka minkarhi, i endlelo leri tolovelekeke swinene ra ku ndlandlamuxa nkulumo. Rungula leri hlamuselaka xiendlakalo kahle hakanyingi ri endla nkulumo yi twisiseka. Hambi swi ri tano, tinkulumo tin’wana ti nga ha andlariwa hi laha ku tsakisaka, hi ku hambana ka mianakanyo ehenhleni ka mphikamakaneta yin’wana leyi humeleleke ya siku.

¹⁶ Hi ku anakanyela nkarhi, u nga tati nkulumo ya wena hi rungula ro tala ngopfu. Rungula lerinene ri lahlekeriwa hi nkoka loko ri nyikiwe nkarhi lowutsongo wo ri nyikela. Handle ka sweswo, munhu a nga fanelanga ku vula xin’wana ni xin’wana lexi a xi tivaka hi nhloko-mhaka yo karhi hi nkarhi wun’we. Kumbexana swiphemu swin’wana swa nhloko-mhaka-nkulu yoleyo swi nga hlamuseriwa hi nkarhi wun’wana. Eka yinhla-nkulu yin’wana ni yin’wana ya nkulumo ya wena, ava mpimo lowu faneleke wa nkarhi, ivi u hlela mpimo wa rungula leri nga ta fanela nkarhi wolowo kahle. Leswi hlawulekeke a hi mpimo wa rungula kambe i nkoka wa rona.

17-20. Ha yini mahetelelo ya ri ya nkoka, naswona hi tihi tindlela leti ma nga vumbiwaka ha tona?

¹⁷ Mahetelelo. Xiphemu xo hetelela xa nkulumo yihi ni yihi xi lava nyingiso wa vukheta loko u lunghiselela. Xi kunguhateriwe ku hlanganisa tinhla hinkwato ta mhaka leyi nga emirini wa nkulumo ni ku ti andlala hi ndlela yo khorwisa vayingiseri ni ku va susumetela ku endla hi ku pfumelelana ni ku khorwiseka koloko. Hi nkarhi lowu fanaka xi fanele xi koma ni ku ba nhloko ya mhaka swinene.

¹⁸ Ku ni swivumbeko swo hlayanyana leswi u nga hlawulaka eka swona, hi ku ya hi nhloko-mhaka leyi u yi lunghiseleleke. U nga ha katsakanya tinhla-nkulu ta nkulumo hi ntlhandlamano lowunene, leti hi ku kongoma ti nga ta yisa eka mahetelelo lama faneleke. Kumbe u nga ha tirhisa mahetelelo yo kombisa matirhiselo ya mhaka, u kombisa muyingiseri ndlela leyi rungula ri tirhaka ha yona eka yena, ni leswi a nga swi endlaka hikwalaho ka rungula leri nyikeriweke. Eka tinkulumo tin’wana, naswona ngopfu-ngopfu eka tinkulumo leti nyikeriwaka evutirhelini bya yindlu na yindlu, i swinene ku va ni mahetelelo lama susumetaka. Hi xikombiso, ma nga khutaza n’wini wa muti ku amukela buku kumbe ku pfumela malunghiselelo ya dyondzo ya Bibele ekaya rakwe.

¹⁹ Mahetelelo na wona ma nga va lama kandziyisaka, ma paluxa yinhla-nkulu leyi fanelaka ku siyiwa emiehleketweni ya muyingiseri. Leswaku u hlanganisa nkulumo hi laha ku humelelaka, nakambe i swa nkoka ku hlanganisa mahetelelo ni swin’wana leswi boxiweke eka manghenelo. Munhu a nga ha tlhela a vulavula hi swifaniso kumbe mintshaho leyi a vulavuleke ha yona loko a ha sungula. Nkoka wo fikelela ni ku endla xiboho xo karhi hakanyingi wu nyikeriwa emahetelelweni. Xikombiso lexikulu i marito ya Yoxuwa lama gimetaka bulo rakwe ro lelana emahlweninyana ka rifu rakwe.—Yox. 24:14, 15.

²⁰ Kutani ke, swi le rivaleni, leswaku nkulumo leyi lunghiseleriweke khwatsi yi fanele yi nyikela manghenelo lama pfuxaka nyingiso. Yi fanele yi katsa tinhlamuselo leti landzelelanaka ta tinhla-nkulu leti hlawuriweke hi vukheta, leti seketelaka nhloko-mhaka. Naswona yi fanele yi va ni mahetelelo lama susumetelaka vayingiseri ku endla hi ku pfumelelana ni ndzayo ya Matsalwa leyi nyikeriweke. Leswi hinkwaswo swi fanele swi lunghiseleriwa loko ku vumbiwa nkulumo. Ku xaxameta nkulumo ya wena hi vutshila swi nga ku hlayisela nkarhi, naswona swi endla nkulumo yi va leyi twakalaka ni leyi nghenisaka ndzayo ya nkoka, leyi khomelelaka emianakanyweni ya lava va yi twaka.