Ndzima 8

I Vamani Lava Nga Ta Pona?

1. (a) Ku ponela ka munhu eka Mafambiselo Lamantshwa ya ku rhula ya Xikwembu ku titshege hi yini? (b) Nhlavutelo ndzima 7 yi va hlamusela njhani lava nga ta pona va ya hanya emisaveni aParadeyisini?

KU PONA ku herisiwa loku taka ka misava a ku nge vi hi mhaka ya nkateko, tanihi leswi hakanyingi swi nga tano eka tinyimpi ta vanhu. A swi nga lawuriwi hi ku ya hi ndhawu leyi munhu a tshamaka eka yona, kumbe hi ku tsutsumela kakwe eka xisirhelelo xa bomo kumbe xichavelo xin’wana eku biweni ka mhalamhala ya xitsundzuxo. Ku pona ku ta titshega hi tintswalo ta Xikwembu xikan’we ni ku hlawula loku un’wana ni un’wana a ku endlaka emahlweni ka ku va ‘nhlomulo lowukulu’ wu sungula. U nga ku endla njhani ku hlawula loku nga ta ku veka exikarhi ka lava nga ta pona va ya hanya emisaveni eMafambiselweni Lamantshwa ya Xikwembu, yo lulama ya paradeyisi?—Nhlavutelo 7:9, 10, 14, 15.

2. I mani la vekaka mimpimanyeto ya ku pona, naswona yi kumeka kwihi?

² Bibele a yi profeti leswaku ku ta va ni lava nga ta pona eku herisiweni loku taka ka misava ntsena. Yi tlhela yi nyika xikombiso xo hi pfuna ku tiva muxaka wa vanhu lava nga ta va vona. Leswi Xikwembu xi endlaka leswaku swi koteka ku pona, hi mfanelo hi xona xi vekaka swilaveko swa kona.

3. Leswaku ku va ni ku rhula ni nsirhelelo, hikwalaho ka yini swi laveka leswaku lavo biha va susiwa?

³ Xikwembu hi vutlhari ni ku lulama xi ta vona leswaku lava ponaka i vanhu lava nga ta va mpfuno eMafambiselweni ya xona Lamantshwa, hayi lava nga ta lwisana na wona. Loko xo tshika vanhu lavo biha va pona, a ku nge vi na ku rhula ni nsirhelelo eka lavo lulama. Makaya ya vona ni nsirhelelo swi ta va swa ha ri ekhombyeni. Kambe Bibele ya tshembisa: “Hikuva lavo biha va ta susiwa, kambe lava tshembaka Yehova va ta fuma misava.” Ku va Xikwembu xi tirhisa mpimanyeto wolowo, hi laha wu vekiweke ha kona eka Psalma 37:9-11, hi swona ntsena swi nga ta endla leswaku lava nga ta pona va “titsakela eku rhuleni lokukulu ka vona.” Leswi Xikwembu xi nga ta swi endlisa swona swi voniwa eka swiendlo swa minkarhi leyi hundzeke loko vubihi bya vanhu byi sindzise Xikwembu ku tisa ndzoviso.

Swikombiso Leswi Hundzeke Swa Ku Pona

4-6. (a) I yini lexi kombaka leswaku ndzoviso wa Yerusalema hi 70 C.E. i mhaka ya matimu? (b) Hikwalaho ka yini ndzoviso wu tile? (c) I yini lexi endleke leswaku swi koteka ku va vadyondzisiwa va Yesu va pona?

⁴ Eka doroba-nkulu ra Rhoma namuntlha ka ha yimile nyangwa wa xitsundzuxo lowu sukeleke eka lembe xidzana ro sungula ra Nguva ya hina leyi Tolovelekeke, Nyangwa wa Tito. Eka wona ku na swilo leswi tsariweke leswi susiweke etempeleni eYerusalema endzhaku ka ndzoviso wa 70 C.E. Kutani ndzoviso wolowo i mhaka ya matimu. Lexi nga xa matimu hi laha ku fanaka, i mhaka ya leswaku makume ya malembe emahlweni ka ndzoviso wolowo Yesu Kriste a a profete ku ta ka wona, kun’we ni hi laha vanhu a va ta pona ha kona.

⁵ Vanhu va Yuda a a va fularhele Xikwembu va landzelela vanhu ni mikhuva ya vukhongeri leyi vekiweke hi vanhu. (Matewu 15:3-9) Va veke ntshembo wa vona eka vafumi va vanhu va politiki ematshan’weni yo wu veka eka Mfumo lowu tshembisiweke wa Xikwembu. (Yohane 19:15) Va fikele laha va alaka no tlhela va lwa ni ntiyiso lowu tsariweke hi N’wana wa Xikwembu ni vaapostola vakwe. Yesu u tsundzuxe hi ta vuyelo lebyi ndlela yo tano a yi ta byi tisa.—Matewu 23:37, 38; 24:1, 2.

⁶ Mimbuyelo ya kona a yi ri tanihi laha yi vhumbiweke ha kona. Hi lembe ra 66 C.E., Vayuda va pfukele Rhoma. Ku hlaseriwa ko sungula ka Yerusalema hi Varhoma ku landzeriwe hi ku tlhentlha ka vona loku nga rindzeriwangiki. Lexi a ku ri xikombiso ni nkarhi wa leswaku lava va pfumeleke marito ya Yesu va endla leswi a swi vuleke: Balekani—Humani emutini lowu avanyisiweke ni ku huma etikweni ra Yudiya, ku nga khathariseki leswi nga ta siyiwa endzhaku. Vadyondzisiwa va xiviri va Yesu va endle tano. Manuku ke, hi lembe ra 70 C.E., Varhoma va tlhelerile, kutani endzhaku ka ku rhendzela muti, Yerusalema u lovisiwile ni lava hlulekeke ku yingisa. Mbhoni leyi swi voneke hi mahlo, Josephus n’wamatimu wa Muyuda u vula leswaku vanhu va 1 100 000 eYerusalema va file hi ndlala, vuvabyi, ku pfukelana ka rixaka kumbe fumu ra Varhoma. Vakriste lava tekeke goza lerinene va ponile.—Luka 19:28, 41-44; 21:20-24; Matewu 24:15-18.

7. Vanhu a va fanele ku endla yini leswaku va pona loko Babilona a tlhantlha tiko ra Israyele?

⁷ Xiyimo lexi fananaka xi ve kona kwalomu ka malembe xidzana ya nkombo eku sunguleni loko Xikwembu xi pfumelele mavuthu ya Vababilona ehansi ka Hosi Nebukadnetsar (II) ku tlhantlha tiko ra Vaisrayele. Ndzoviso wolowo na wona, i matimu lama tsariweke. Hikuva malembe yo tala emahlweni ka kwalaho, Xikwembu hi ku tirhisa vaprofeta va xona xi tsundzuxile vanhu lava gwineheke leswaku mahanyelo ya vona a ma yisa ekhombyeni. “Hundzukani, mi hundzuka etindleleni ta n’wina leto biha, hikuva mi rhandza ku fa hikwalaho ka yini?” a ku ri xirhambo xa Xikwembu eka vona. (Ezekiel 33:11) Vo tala a va xi pfumelanga xitsundzuxo lexi, kutani hambi loko mavuthu ya Vababilona ya rhendzele Yerusalema, Vaisrayele volavo va tame va tshemba leswaku ku hava ndzoviso lowu a wu ta ta. Kambe wu endlekile hi laha swi vhumbiweke ha kona. Kambe Xikwembu xi endle leswaku lava va kombiseke ripfumelo ra vona hi ku yingisa va hlayisiwa.—Yeremia 39:15-18; Sofonia 2:2, 3.

8-10. (a) Hikwalaho ka yini Yehova a tise ndzoviso wa misava emasikwini ya Nowa? (b) Hikwalaho ka yini Nowa ni ndyangu wakwe va ponisiwile?

⁸ Nakambe le ndzhaku eka matimu ya vanhu hi kuma marito yo sungula-sungula ya xikombiso xa Xikwembu xa ku pona. A xi nga ri xa ndzoviso wa rixaka ntsena, kambe wa misava. Kutani sweswo na swona i mhaka ya matimu, leyi katsaka Ndhambi ya misava hinkwayo enkarhini wa malembe ya 2370/2369 B.C.E., emasikwini ya Nowa. Hi swiyimo leswi a swi ri kona emahlweni ka ndzoviso wolowo wa misava, Bibele yi ri: “Kutani Yehova a vona leswaku ku biha ka vanhu ku kurile emisaveni, ni miehleketo hinkwayo ya timbilu ta vona yi kongoma ku biha ntsena hi masiku hinkwawo. Misava a yi onhakile emahlweni ka Xikwembu, a yi tele mona.”—Genesa 6:5, 11.

⁹ Vubihi ni mona swi vangele Xikwembu ku teka goza. Nowa ni ndyangu wakwe hi vona ntsena va kombiseke ripfumelo ni ku yingisa. Hikwalaho ka musa eka vona, ni ku hlayisa vululami ni vunene emisaveni, Yehova Xikwembu a nga yi “tsetselelangi misava ya khale . . . ya vanhu lava a va nga ri na mhaka na xona.” Mbuyelo hi leswaku “misava leyi a yi ri kona enkarhini wolowo, yi dyiwile hi mati ya ndhambi.”—2 Petro 2:5; 3:5-7.

¹⁰ Kambe Nowa ni ndyangu wakwe va ponile. Ha yini ke? Xo sungula, a a va nga hlanganyeli na “vanhu lava a va nga ri na mhaka na xona” eka vubihi bya vona. A va tinyiketelanga swilo leswi tolovelekeke swa vutomi, ku dya, ku nwa ni ku tekana, lerova va kala va nga ha endli ku rhandza ka Xikwembu kumbe ku yingisa switsundzuxo swa xona. Nowa a a ‘famba ni Xikwembu’ hi ku lulama. Leswi a swi nga vuli swona leswaku yena ni ndyangu wakwe a va tshike ku endla swo biha ntsena. Kambe, va teke goza lerinene va endla leswi lulameke. Hakunene va swi tshembile leswi Xikwembu xi swi vuleke, naswona va swi kombise hi ku aka ngalava leyikulu ya swithezi swinharhu leyi a yi hundza 130 wa timitara hi ku leha. Nakambe Nowa u endle xiendlo lexinene hi ku va “mutwarisi wa leswo lulama,” a byela van’wana hi swikongomelo swa Xikwembu, a lwela ndlela ya vululami.—Genesa 6:9, 13-16; Matewu 24:37-39; Vaheveru 11:7.

11. Tanihi loko swi kombiwile hi swikombiso leswi swa xitsundzuxo, hi fanele ku endla yini loko hi ta pona ndzoviso lowu taka wa misava?

¹¹ Vanhu lava va nhungu va ponile hikwalaho ka ripfumelo ra vona ni mintirho ya vona leyi vangiwaka hi ripfumelo. Yesu ni vaapostola vakwe va vulavule hi ndzoviso wolowo wa misava tanihi vuprofeta lebyi langutanaka ni vanhu ‘enkarhini lowu wa makumu.’ Kutani swi le rivaleni leswaku na hina hi fanele hi tihambanisa ni misava leyi yi yimeleke ndzoviso, tanihi leswi Nowa ni ndyangu wakwe va swi endleke. Na hina hi fanele hi hanya hi ku twanana ni ku rhandza ka Xikwembu. Hi nga ka hi nga leteriwi ntsena hi milawu ya hina kutani hi rindzela ku pona. Rito ra Xikwembu ri ri: “Ndlela yi kona leyi vonekaka eka munhu ingi yi lulamile, kasi makumu ya yona ma yisa eku feni.” (Swivuriso 16:25) Naswona xivumbeko xihi na xihi xa le handle xa vululami xi nga ka xi nga tisi ku pona. Hikuva Yehova Xikwembu u vona lexi nga embilwini.—Swivuriso 24:12; Luka 16:15.

Leswi Yehova A Swi Langutaka eTimbilwini Ta Vanhu

12, 13. (a) I swiyimo swihi leswi endlaka leswaku vanhu vanyingi va lava ku cinca? (b) Hikwalaho ka yini leswi swi nga enelanga ku tiyisa ku ponela ka vona eMafambiselweni Lamantshwa ya Xikwembu? (c) Ku va exikarhi ka lava nga ta pona, i yini xi faneleke ku susumeta ku vavisiwa ka hina hi swiyimo leswo biha leswi nga kona?

¹² Vo tala a va tsakisiwi hi swiyimo leswi nga kona, futhi va swi komba hi ku vilela, swikombiso, kutani ematikweni man’wana va swi kombisa hi ku pfuxa switereko. Vo tala va venga mithelo leyi tlakukeke ni ku durha loku dyisaka mbitsi ka vutomi. Va vilerisiwa hi khombo ra vugevenga. Ku chava ku va endla leswaku va lava ku cinca. Kambe, leswi swi ringene ku tiyisa ku pona ka vona va ya eMafambiselweni Lamantshwa ya Xikwembu? E-e, a swi tano. Ha yini swi nga ri tano?

¹³ Hikuva munhu a nga va a nga tsakisiwi hi swiyimo leswi, kambe a tama a ha ri ni vutianakanyi. A nga ha amukela swivumbeko swin’wana swa ku pfumala vutshembeki ni vunghwavava—ntsendze loko yena a nga xaniseki. Hambi swi ri tano, vanhu va timbilu letinene va vona swilo hi ku hambana. Loko va dyondza Bibele va swi vona leswaku swiyimo leswo biha ko va vumbhoni bya le handle bya vuvabyi bya xiviri bya misava. Va swi vonisisa leswaku swikombiso leswi swi vangiwa hi ku kayivela ka nkhathalo wo tiva ni ku endla ku rhandza ka Yehova ni wo hanya hi milawu ya yena leyinene. Kutani ke, a va twisiwi ku vava hi vuhomboloki, vugevenga, nthyakiso kumbe nxungeto wa nyimpi. Kambe, vanhu vo tano va timbilu letinene ngopfu-ngopfu va twisiwa ku vava hi ku vona vito ra Xikwembu ri onhiwa hi ndlela leyo homboloka ya vanhu. Nakona va vaviseka hi leswi van’wana va kayakayaka swinene hi mhaka ya swona, hayi vona vini.

14. I vamani lava a va ‘fungheriwe’ ku pona enkarhini wa ku lovisiwa ka Yerusalema hi Babilona?

¹⁴ Ku pona ndzoviso lowu taka wa misava hi fanele hi fana ni lava hlayisiweke loko Babilona a lovisa Yerusalema hi 607 B.C.E., vanhu lava hlamuseriweke tanihi “lava hlunameke, lava rilaka hikwalaho ka manyala hinkwawo” lama a ma endliwa emutini wolowo. (Ezekiel 9:4) Swiyimo a swi ‘nyenyetsa’ hi tindlela to hambana-hambana. Hi xikombiso, swisiwana a swi tshikileriwa, van’wana va yisiwa ni le vukhumbini hi vanhu va tiko ra ka vona swi nga fanelanga. (Yeremia 34:13-16) Xiyimo lexinene xa mfumo wa Yuda a xi bihe ku tlula na mfumo wa Israyele wa le n’walungwini, lowu hlamuseriweke eku sunguleni hi muprofeta Hosea: “Ka hlambanyiwa, ka rhukaniwa, ka dlayiwa, ka yiviwa . . . kambe ngati yi karhi ya halatiwa.” (Hosea 4:2; Ezekiel 16:2, 51) Hi lava va vavisekaka embilwini hi vubihi byo tano ni ku deleriwa ka Xikwembu ntsena lava ‘fungheriweke’ ku pona.—Ezekiel 9:3-6.

15. I yini lexi sivelaka vanhu van’wana ku endla ku cinca loku lavekaka ku pona ndzoviso lowu taka wa misava?

¹⁵ Hambi leswi vo tala namuntlha va nga lavaka ku tiphina hi vutomi emisaveni hi laha ku nga heriki hi ku rhula, ku tshamiseka ni nchavelelo, a va swi lavi ku cinca ndlela ya vona ya vutomi, leswi tisiwaka hi ku dyondza ni ku landzela ntila wa Bibele wa ku hanya lokunene. Hi xiheri, kahle-kahle a va na rona rirhandzu ra leswo lulama kumbe nkhathalelo wa xiviri wa vanhu-kulobye. Leswi Mafambiselo Lamantshwa ya Xikwembu ma nga ta humesa vandla lerintshwa laha “ku lulama ku tshameke kona,” mahungu lamanene ya rona ma tsakisa lava rhandzaka ku lulama ntsena. Van’wana va titwa va avanyisiwa hi swona.—2 Petro 3:13; 2 Vakorinto 2:14-17.

Leswi U Nga Swi Endlaka Sweswi

16-18. (a) Xana munhu u ‘fungheriwa’ ku pona hi ndlela yihi? (b) I goza rihi a faneleke ku ri teka, hi vugandzeri bya mavunwa, manuku na hi vugandzeri bya ntiyiso? (c) Xana u fanele ku ti languta njhani tinhlengeletano ta politiki to tanihi UN?

¹⁶ Yehova u ta hlayisa ntsena lava hakunene va lavaka ku hanya ehansi ka mfumo lowunene wa yena. A nga ka a nga sindziseli vanhu kwalaho ku hanya ehansi ka swiyimo leswi vona vini va nga swi laviki. Hikwalaho ke, lava hlayisiwaka va fanele ku kombisa ku amukela ka vona ka xiviri ka vuhosi bya Xikwembu sweswi. Va va lava ‘fungheriweke’ ku pona hi ku ambala “munhu lontshwa” wa Vukriste, va cincela vutomi bya vona eka tindlela ta Xikwembu ni ku nyika vumbhoni bya leswaku i vadyondzisiwa va N’wana wa Xikwembu. Hi mukhuva wolowo va ‘hlawula vutomi’ ni mikateko, hayi rifu. (Vakolosa 3:5-10; Deuteronoma 30:15, 16, 19) U ta hlawula yini?

¹⁷ Ku hlawula ka wena ku katsa ku tiveka ehansi ka Xikwembu evugandzerini. Yesu u te: “Kambe nkarhi wa ta, ni sweswi wu tile, lowu vagandzeri va xiviri va nga ta gandzela Tatana hi moya ni ntiyiso; hikuva Tatana u lava vagandzeri lavo tano.” (Yohane 4:23) Ku pona ndzoviso lowu taka wa misava hikwalaho ku laveka leswaku munhu a fularhela vugandzeri hinkwabyo bya vunwa ivi a hlanganyela evugandzerini bya ntiyiso. Naswona, lava nga ta pona a va nga kumeki exikarhi ka lava va tshembaka Nhlangano wa Matiko kumbe tinhlengeletano tin’wana ta politiki, tanihi leswi ti nga xiphemu xa misava leyi nga ta lovisiwa.—Nhlavutelo 17:11; 18:17-21.

¹⁸ Mikateko leyi nga heriki yi yimele lava va tekaka ndlela leyi yisaka eku poneni. Sweswi xiya swin’wana swa swilo leswinene leswi Xikwembu xi swi tshembisaka lava vekaka ripfumelo eRitweni ra xona ni ku kombisa ripfumelo rero hi xiendlo lexi faneleke.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 87]

“Ntshungu lowukulu” wu ta pona ndzoviso wa misava wu ya hanya emisaveni eMafambiselweni Lamantshwa ya Xikwembu