Ndzima 11
Yerusalema Wa La Misaveni La Hambanaka Ni Yerusalema Wa Le Matilweni
1. (a) Xana ndzoviso wa Yerusalema wu ta va nchumu lowuntshwa? (b) Hikwalaho ka yini a ku nga ta va khombo eka vanhu hinkwavo loko Yerusalema nakambe a lovisiwa?
LAVA namuntlha va nga Vayuda va nyama va tiyiseka leswaku Yerusalema wa le Middle East u ta tshama hi masiku. Hambi va ri vanhu va Vujagana va ha wu tekela ehenhla muti wolowo laha Yesu a heteke vutirheli byakwe kona. Kambe xana hinkwaswo leswi swi tiyisa vukona lebyi hambetaka bya muti wolowo? Wu lovisiwile khale, hi 607 B.C.E. hi Vababilona na hi 70 C.E. hi Varhoma. Xana a swi ta vula khombo ra vanhu hinkwavo loko a wo tlhela wu lovisiwa? E-e, muti lowu a wu laveki leswaku mikateko ya ntwanano wa Abrahama yi khulukela eka vanhu. Hambi ku ri hi Abrahama ku tsariwile: “A a langutela muti lowu nga ni masungulo, lowu muaki ni muendli wa wona xi nga Xikwembu.”—Vaheveru 11:10.
2. (a) Xana muapostola Pawulo u komba leswaku ku na Yerusalema la tlakukeke hi ndlela yihi? (b) I mani N’wini la nga Nuna wa Yerusalema yoloye, naswona i vamani vana vakwe lava a va kumeke ha yena?
2 Muapostola Pawulo u tsarile: “Kambe Yerusalema wa le henhla, a nga bohiwanga, hi yena la nga mana wa hina hinkwerhu.” (Vagalatiya 4:26, Bibele ya Xitsonga) Hikwalaho u kombe leswaku Yerusalema wa ku vonakala, kumbe wa le tilweni u fambelana na Sara naswona a a ri nhlengeletano leyi fanaka ni wansati ya Abrahama Lonkulu, Yehova Xikwembu. Kutani ke, vana va “Yerusalema wa le henhla” i Vakriste lava tswariweke hi moya, ku fana na Pawulo.
“Yerusalema Wa Le Henhla” A Va Muti Wa Vuhosi
3. (a) Xana Yehova Xikwembu hi yexe u sungule rini ku fuma? (b) Yesu Kriste u vekiwe exiluvelweni kwihi, naswona leswi swi ve ni mbuyelo wihi eka vuhosi bya Yehova?
3 “Yerusalema wa le henhla” u ve wa vuhosi ku sukela loko “minkarhi ya vamatiko” yi herile hi 1914. (Luka 21:24) Ku sukela kwalaho, Psalma 97:1 ya tirha: “Yehova wa fuma. Misava a yi tsake.” Hi ku fanana Psalma 99:1, 2 ya tirha: “Yehova wa fuma, . . . Yehova hi lonkulu eSiyoni, U tlakukile henhla ka matiko hinkwawo.” Hi 1914 nkarhi wu fikile wa leswaku a yimisa ku kandziyela Mfumo wa nxaxamelo wa vuhosi wa Davhida, lowu yimeriweke hi muti wa vuhosi wa Yerusalema. Kutani ke, u veke N’wana wakwe Yesu Kriste, exiluvelweni, tanihi Hosi evokweni Rakwe ra xinene ‘eYerusalema wa le henhla,’ Yerusalema wa ku vonakala, hi ndlela leyi a wu endla muti wa vuhosi. Vuhosi bya Yehova byi tiyisiwile kumbe ku kurisiwa hi ku vekiwa exiluvelweni ka Yesu Kriste tanihi Hosi.
4. “Yerusalema wa le henhla” u vile muti wa vuhosi ku sukela hi 1914 hi swiendlakalo swihi?
4 Kutani endzhaku ka ku velekiwa ka Mfumo wa le tilweni hi 1914 ni loko Sathana ni mademona yakwe va hlongoriwile etilweni, a swi fanela ku tivisa: “Sweswi, ku hlayiseka ka Xikwembu xa hina, ni matimba ya xona, ni mfumo wa xona, ni vuhosi bya Mesiya wa xona, swi fikile, hikuva loyi a hehlaka vamakwerhu, muhehli loyi a va mangalelaka vusiku ni nhlekanhi emahlweni ka Xikwembu xa hina, u cukumetiwile a ya wela hansi.” (Nhlavutelo 12:1-10) “Vuhosi bya Mesiya wa xona” a ku ri leswaku Loyi a fuma tanihi Hosi ‘eYerusalema wa le henhla.’ Hakunene, wu ve muti wa vuhosi hi lembe rolero ro saseka ra 1914.
Nhwana Wa “Yerusalema Wa Le Henhla”
5, 6. (a) Eka Nhlavutelo 21:1, 2, Yohane u vona muti wihi lowuntshwa wo fanekisela? (b) Xana ku hoyozela vuhosi loku andlariweke eka Zakaria 9:9, 10 ku yisiwe eka vamani, naswona hi marito wahi?
5 Ku tlula kotara ya lembe xidzana endzhaku ka ndzoviso wa Yerusalema hi mavuthu ya Rhoma hi 70 C.E., muapostola Yohane u nyikiwe swivono swo hlamarisa ebukwini ya Nhlavutelo. Eka Nhlavutelo 21:1, 2, Yohane u vulavula hi “Yerusalema Lowuntshwa.” Hi lava va endlaka ‘Yerusalema loyi lontshwa’ loyi hi ku tsaka a amukelaka Hosi leya ha ku vekiwaka exiluvelweni leyi taka hi vito ra Yehova, tanihi leswi va bohekaka ku swi endla eka Zakaria 9:9, 10, hi marito lawa:
6 “Tsaka ngopfu, mbhuri ya Siyoni; u ba nkulungwana, n’wana wa Yerusalema! Vona, hosi ya wena hi leyi; yi ta ka wena, hi la lulameke, la nga ni ku hlayiseka, i xisiwana, la khandziyeke mbhongolo . . . Ndzi ta susa magolonyi exikarhi ka Efraim, ni mahanci eka Yerusalema, kutani vurha bya nyimpi byi ta herisiwa. U ta vula ku rhula eka matiko, u ta ma fuma ku sukela elwandle rin’wana eku yisa elwandle rin’wana, ni ku suka nambyeni eku yisa makumu ya misava.”
7. Xana vuprofeta byolebyo byi hetisisiwile hi vamani enkarhini lowu wa “makumu ya mafambiselo ya swilo,” naswona hi ndlela yihi?
7 Vuprofeta lebyi byi hetiseke swintsongo eku khandziyeni loku hlulaka ka Yesu Kriste eYerusalema hi 33 C.E. Ku sukela hi 1919 byi vile na ku hetiseka ka byona ko hetelela eka masalela ya Israyele wa moya. A ku na ku avana exikarhi ka swirho swa masalela wolawo lama totiweke, ko tanihi loku humeleleke exikarhi ka tinxaka ta Efraim wa khale na Yerusalema, ntsindza wa mfumo wa tinxaka timbirhi ta Yuda. Hi ku tirhela Mfumo wa Vumesiya hi vun’we hi xikongomelo xo hetisisa vuprofeta bya Yesu eka Matewu 24:14 na Marka 13:10, va hambeta va huwelela ku hlula ka Hosi, Yesu Kriste. Hi vun’we lebyi nga tshovekiki hi ku tshembeka va titsongahatela vulawuri bya yena bya vuhosi enkarhini wa ‘ku hela loku ka mafambiselo ya swilo.’—Matewu 24:3.
8. (a) I vamani lava hlulekeke ku hoyozela Hosi leyi hlulaka? (b) Vanhu vo tano va macha va ya kwihi nakona eka yini ke?
8 Ku va nyumisa, kun’we na Yerusalema wa Riphabliki ra Israyele, matiko lama dumeke ya Vukriste lama endlaka Vujagana a ma yi amukeli Hosi leyi hluleke leyi taka hi vito ra Yehova. Hambi swi ri tano, ku na lava va nga timbhoni ta Loyi a taka hi vito ra yena, hi ntsako lowukulu va N’wi tirhela etempeleni ya Yena. (Esaya 43:10-12) Mahlo ya vona ya moya ya pfuriwile leswaku ma vona leswaku Riphabliki ra Israyele ni matiko laman’wana hinkwawo endzeni ni le handle ka UN sweswi ma le ndleleni yo ya “endhawini leyi va nge i Armagedoni hi ririmi ra Xiheveru.” (Nhlavutelo 16:16) Nyimpi ya Xikwembu xa Matimba Hinkwawo yi tshinele!
9. Xana vumundzuku bya Yerusalema wa la misaveni byi hambana swinene ni bya Yerusalema Lontshwa hi ndlela yihi?
9 Ku languteka ka Yerusalema wa la misaveni ka chavisa, kambe loku ka Yerusalema Lontshwa ka tsakisa. Hi nkarhi lowu faneleke, “timhondzo ta khume” ta “xivandzana” xa politiki, kun’we ni “xivandza” hi xoxe, swi hundzuka leswi vengaka mukhuva wa nghwavava, Babilona Lonkulu, mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa. Va ta komba rivengo ra vona ra vukari ro lwisana na Yerusalema wa la misaveni la dumeke hi tlhelo ra vukhongeri naswona swi ta n’wi lovisa onge hi ndzilo. (Nhlavutelo 17:16) Kambe hi laha ku heleleke va nge swi koti ku khumba Yerusalema Lontshwa wa le matilweni.
10. Xana Yerusalema wa la misaveni u landzelela ndlela leyi hambaneke ni liya ya Vakriste lava tswariweke hi moya ni vanghana va vona va “ntshungu lowukulu” hi ndlela yihi?
10 Masalela ya Vakriste lava tswariweke hi moya lama rindzelaka ku va xiphemu xa Yerusalema Lontshwa wa le matilweni ya tshama ya ri karhi ya twarisa Hosi Muteki, Yesu Kriste, kun’we ni “ntshungu lowukulu” wa timbhoni tin’wana ta Yehova. Eka xiendlo lexi xa vutshembeki, va hambana swinene na Yerusalema wa khale. Ku sukela eku sunguleni ka Riphabliki ra Israyele, muti wa Vayuda wa Yerusalema lowu sweswi wu fumaka wu landzela ntila wa vaaki-tiko va Yerusalema va lembe xidzana ro sungula. Ehansi ka nkucetelo lowu pfalaka mahlo wa vukhongeri, u hambeta a ala Yesu Kriste, Loyi a nga na mfanelo ni matimba yo fuma eMfun’weni wa matilo.
11, 12. (a) Ku hetiseka loku xiyekaka ka vuprofeta bya Yesu eka Matewu 24:14 kahle-kahle ku hetisisiwe hi vamani? (b) Xana Sosayiti leyi va tirhaka na yona yi na yini eka Riphabliki ra Israyele namuntlha?
11 I ntiyiso, ku sukela eku heleni ka Minkarhi ya Vamatiko hi 1914, “Hosana ya ku Rhula” a yi ri karhi yi fuma ematilweni, yi nga vonaki ematihlweni ya vanhu. Hambi swi ri tano, ku sukela kwalaho Yerusalema u hluriwile hi Manghezi eNyimpini yo Sungula ya Misava ni xileriso xo wu lawula xi nyikiwe Britain hi Ntwanano wa Matiko, mahungu lamanene ya Mfumo wa le tilweni emavokweni ya N’wana wa Vumesiya wa Hosi Davhida ya ‘twarisiwile emisaveni hinkwayo leswaku byi va vumbhoni eka matiko hinkwawo,’ tanihi loko Yesu Kriste hi yexe a swi vhumbile.—Matewu 24:14.
12 Ku hetiseka loku ko xiyeka ka vuprofeta ku endliwe hi Timbhoni ta Yehova ehansi ka nkongomiso wa Watch Tower Bible and Tract Society. Sosayiti leyi yi na rhavi ra hofisi eTel Aviv, laha mintirho ya Timbhoni ta Yehova etikweni hinkwaro ra Israyele yi sukelaka kona. Nakambe, ku na mabandlha lama chivirikaka ya Timbhoni ta Yehova lawa sweswi ma twarisaka mahungu ya Mfumo etikweni rolero.
13. (a) Ku ta yini loko ku chumayeriwa ka mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu ku hetisisiwile hi xitalo? (b) Xana ku ta va ni xilaveko xa Yerusalema wun’wana wa la misaveni, hambi ku ri ku amukela Davhida nakambe hi ku pfuxiwa eku feni?
13 Yesu Kriste u profete leswaku loko ku chumayeriwa ka “Evangeli leyi ya Mfumo” ku hetisisiwile hi xitalo, “makumu” a ma ta ta eka mafambiselo lawa ya swilo ya misava. (Matewu 24:14) Kutani sweswi makumu ya Yerusalema wa la misaveni ya vonaka. Enkarhini lowu, swi tikomba ku nga ri na xilaveko xo aka Yerusalema wun’wana exivandleni lexiya xa khale, hambi ku ri ku amukela hosi leyi tshameke yi va kona ya Yerusalema, Davhida, hi ku pfuxiwa eku feni ehansi ka Mfumo wa Gidi ra Malembe wa ntukulu wa yena wa vuhosi, Yesu Kriste. (Yohane 5:28, 29) Hambi swi ri tano, Davhida u ta tlheriseriwa endhawini leyi khale a tirheleke Yehova Xikwembu kona.
Nkarhi Wo Tsakisisa
14, 15. (a) Xana muapostola Yohane u hlamusela Yerusalema Lontshwa la dzunekaka ni ku xika ka wona hi le tilweni ku ta katekisa vanhu hi ndlela yihi? (b) Hikwalaho ka yini wa hina wu ri nkarhi wa ku tsakisisa, naswona i nkarhi wihi wa ntsako wa misava hinkwayo wu tshinelaka?
14 Yerusalema Lontshwa u fambelana ni mafambiselo lamantshwa ya swilo lama dzunekaka. Ku vula muapostola Yohane a ku: “Kutani ndzi vona tilo lerintshwa ni misava leyintshwa, hikuva tilo lero sungula ni misava leyo sungula a swi hundzile, ni lwandle a ri nga ha ri kona. Kutani ndzi vona muti lowo hlawuleka, Yerusalema lowuntshwa, wu xika hi le tilweni wu huma eka Xikwembu, wu tilulamisile tani hi mutekiwa loko a tibombisele nuna wa yena. Ndzi twa ni rito lerikulu leri humaka exiluvelweni ri ku: ‘Vonani, vuako bya Xikwembu byi le vanhwini. Xi ta aka na vona, kutani va ta va vanhu va xona; Xikwembu hi xoxe xi ta va na vona, xi va Xikwembu xa vona.’” (Nhlavutelo 21:1-3) Xisweswo, Yerusalema Lontshwa u ta va mikateko eka vanhu hinkwavo.
15 Leswi swi endla leswaku nkarhi wa hina wu va wo tsakisisa. Ku engetela eka ntsako lowu hinkwawo, nkarhi wa xiendlo xa misava hinkwayo ni ntsako wa misava hinkwayo wa tshinela. I vukati bya nhlayo leyi heleleke ya ntlawa wa mutekiwa, Yerusalema Lontshwa, la tekanisiwaka na Yesu Kriste Hosi. Hi laha swi tsariweke ha kona eka Nhlavutelo 19:6-9: “Kutani [mina muapostola Yohane] ndzi twa leswi fanaka ni rito ra ntshungu lowukulu, leswi fanaka ni mpfumawulo wa mati layo tala, swi fana ni mpfumawulo wa ku baleka lokukulu ka tilo, swi ku: ‘Aleluya!, hikuva ku fuma i ka Hosi, Xikwembu xa hina lexi nga ni matimba hinkwawo. A hi tsakeni hi tsakisisa, hi xi dzunisa, hikuva nkhuvo wa vukati bya Xinyimpfana [Yesu Kriste] wu fikile, ni mutekiwa wa xona ú tilulamisile, ú nyikiwile ku ambala nguvu ya ntswembyana wa risima, wo vangama, ni wa nkoka.’ Leswi swa ‘ntswembyana wa risima,’ swi vula mintirho yo lulama ya vahlawuriwa va Xikwembu. Kutani ntsumi yi ku ka mina: ‘Tsala leswi: Ku katekile lava rhambiweke ku ta lalela enkhubyeni wa vukati bya Xinyimpfana.’”
16. (a) Hi vukati byakwe bya le tilweni eka Xinyimpfana, Yerusalema Lowuntshwa wu va mana wa vamani? (b) Yerusalema Lowuntshwa wu ta tikomba wu ri nkateko hi ku pfumelelana loku heleleke na yini?
16 Ku hlangana loku ni Xinyimpfana Yesu Kriste evukatini ku ta vula ntsako lowu nga hlamuselekiki eka Yerusalema Lontshwa wo fanekisela etilweni. Ha kona u ta va ‘mana wa vana lava tsakeke.’ (Psalma 113:9) Ina, u ta va mana wa le tilweni eka vanhu hinkwavo, lava hanyaka ni lava feke, lava nuna wakwe wa rirhandzu a va kutsuleke hi gandzelo rakwe leri hetisekeke ra vumunhu malembe xidzana ya 19 lama hundzeke. Hi ku pfumelelana loku heleleke ni ntwanano wa Abrahama wa Yehova hi magidi ya malembe lama hundzeke, Yerusalema Lontshwa u ta tikomba a ri nkateko eka mindyangu hinkwayo ya misava.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 96]
Emafambiselweni lamantshwa ya swilo, Yerusalema Lowuntshwa wu ta katekisa vanhu hinkwavo