Ndzima 26

Ku Hetiseka Lokukulu Ka—Xihundla Xo Kwetsima Xa Xikwembu!

1. (a) Xana Yohane u hi byerisa ku yini leswaku xihundla xo kwetsima xi hetisisiwile? (b) Ha yini ntshungu lowukulu wa tintsumi wu vulavula hi marito lamakulu?

XANA wa ha xi tsundzuka xihlambanyo lexi tiyeke lexi vuriweke hi ntsumi ya matimba, lexi tsariweke eka Nhlavutelo 10:1, 6, 7? Yi te: “A ku nge he hlweriwi; kambe emasikwini ya ku pfuma ka ntsumi ya vunkombo, loko yi ri kusuhi ni ku yimba mhalamhala ya yona, xihundla xo kwetsima xa Xikwembu hi ku ya hi mahungu lamanene lawa xi ma vuleke eka mahlonga ya xona va nga vaprofeta xi ta hetisisiwa hakunene.” Nkarhi lowu faneleke wa Yehovha leswaku mhalamhala yo hetelela yi yimbiwa wu fikile! Kutani swi tisa ku yini leswaku xihundla xo kwetsima xi hetisisiwa? Entiyisweni Yohane a a tsake ngopfu ku hi paluxela mhaka leyi! U tsale a ku: “Kutani ntsumi ya vunkombo yi yimba mhalamhala ya yona. Kavaloko ku twakala marito lamakulu etilweni, ma ku: ‘Mfumo wa misava se i mfumo wa Hosi ya hina ni wa Kreste wa yona, kutani u ta va hosi hi masiku ni masiku.’” (Nhlavutelo 11:15) Ntshungu wolowo wa tintsumi wu ni xivangelo lexi twalaka xo vulavula hi marito lamakulu lama twalaka onge tilo ro dzindza! Phela ntsumi leyi yi vule rungula leri khumbaka misava hinkwayo. I ra nkoka swinene eka swivumbiwa hinkwaswo leswi hanyaka.

2. Xana xihundla xo kwetsima xi hetiseke rini hi ndlela yo tsakisa naswona ku endleke yini hi nkarhi wolowo?

² Xihundla xo kwetsima xi gimeta hi ndlela leyi tsakisaka! Xi hetiseke hi ndlela leyi tsakisaka ni leyi hlamarisaka hi 1914, loko Hosi Yehovha a veka Kreste exiluvelweni tanihi Hosi-kulobye. Yesu Kreste u yimele Tata wakwe kutani a sungula ku fuma emisaveni leyi nga ni valala va yena. Tanihi Mbewu leyi tshembisiweke, u nyikiwe matimba ya Mfumo leswaku a lovisa Nyoka ni mbewu ya yona kutani a endla leswaku misava yi va paradeyisi. (Genesa 3:15; Pisalema 72:1, 7) Tanihi Hosi leyi nga Mesiya, Yesu u ta hetisisa Rito ra Yehovha kutani a lwela Tata wakwe, “Hosi leyi nga riki na makumu,” leyi faneleke yi fuma “hi masiku ni masiku” tanihi Hosi ya Vuako Hinkwabyo.—1 Timotiya 1:17.

3. Hambileswi Yehovha Xikwembu a nga Hosi ya hilaha ku nga heriki, ha yini a pfumelele leswaku ku va ni mimfumo yin’wana emisaveni?

³ Kambe swi tise ku yini leswaku ‘mfumo wa misava wu va mfumo wa Hosi ya hina’ Yehovha? Xana Yehovha Xikwembu a hi Hosi ya hilaha ku nga heriki? Ina, i Hosi hikuva Asafa lowa Mulevhi u yimbelele a ku: “Xikwembu i Hosi ya mina ku sukela khale swinene.” Nakambe mupisalema un’wana u te: “Yehovha i hosi! . . . Xiluvelo xa wena xi simekiwe xi tiya khale swinene; wena u wa hilaha ku nga riki na makumu.” (Pisalema 74:12; 93:1, 2) Kambe, hikwalaho ka leswi Yehovha a nga ni vutlhari, u pfumelele mimfumo yin’wana leswaku yi va kona emisaveni. Xisweswo, mphikamakaneta leyi pfuxiweke le Edeni ya leswaku vanhu va nga swi kota ku tifuma va nga lawuriwi hi Xikwembu yi humele erivaleni. Mfumo wa munhu wu tsandzeke hi ndlela leyi nyumisaka. Hakunene ma tiyisile marito ya muprofeta wa Xikwembu lama nge: “Oho Yehovha, ndzi swi tiva kahle leswaku ndlela ya munhu wa la misaveni a yi le ka yena. Munhu loyi a fambaka a nga ka a nga wu kongomisi nkondzo wa yena.” (Yeremiya 10:23) Ku sukela loko vatswari va hina vo sungula va xandzukile, misava hinkwayo leyi akiweke yi le hansi ka Sathana, “nyoka ya khale.” (Nhlavutelo 12:9; Luka 4:6) Sweswi i nkarhi wa leswaku ku va ni ku cinca lokukulu! Leswaku Yehovha a xi veka erivaleni xikhundlha xa yena lexi n’wi fanelaka, u sungule ku tirhisa vulawuri bya yena emisaveni hi ndlela leyintshwa, a tirhisa Mfumo wa Mesiya lowu a wu hlawuleke.

4. Loko timhalamhala ti sungula ku yimbiwa hi 1922, i yini lexi veke nchumu wa nkoka swinene? Hlamusela.

⁴ Loko mhalamhala ya vunkombo yi sungula ku yimbiwa hi 1922, J. F. Rutherford u nyikele nkulumo leyi a yi sekeriwe etsalweni leri nge “Mfumo wa matilo wu tshinele,” entsombanweni wa Swichudeni swa Bibele eCedar Point, le Ohio. (Matewu 4:17) U gimete hi ku: “Kutani tlhelelani ensin’wini n’wina vana va Xikwembu lexi tlakukeke ngopfu! Hlomani matlhari ya n’wina! Hanyanyani, mi hiseka mi va ni xivindzi. Vanani timbhoni ta ntiyiso ta Hosi. Hambetani mi lwa kukondza vuthala hinkwabyo bya Babilona byi nga ha ri kona. Twarisani mahungu lawa hinkwako-nkwako. Misava yi fanele yi swi tiva leswaku Yehovha i Xikwembu ni leswaku Yesu Kreste i Hosi ya tihosi. Leri i siku exikarhi ka masiku. Vonani, Hosi ya fuma! N’wina mi vayimeri va yona. Hikwalaho, twarisani, twarisani, twarisani Hosi ni mfumo wa yona.” Mfumo wa Xikwembu ha Kreste Yesu wu ve wona nchumu wa nkoka swinene kutani wolawo ma ve masungulo ya ntirho lowukulu swinene wo chumayela hi Mfumo, lowu katseke vuavanyisi lebyi twarisiweke hi ku yimbiwa ka timhalamhala hinkwato ta nkombo hi tintsumi.

5. Ku endleke yini entsombanweni wa Swichudeni swa Bibele hi 1928, leswi kandziyiseke ku yimbiwa ka mhalamhala ya vunkombo?

⁵ Ku yimbiwa ka mhalamhala ya vunkombo hi ntsumi ku kandziyisiwe hi ntsombano wa Swichudeni swa Bibele, lowu a wu khomeriwe eDetroit, le Michigan, hi July 30-August 6, 1928. Hi nkarhi wolowo, switichi swa 107 swa xiya-ni-moya swi haxe nongonoko wa ntsombano lowu, lerova phepha-hungu leri vuriwaka The New York Times ri vula leswaku ‘a ku si tshama ku haxiwa nongonoko hi ndlela leyikulu swonghasi ni yo durhisa xisweswo ematin’wini.’ Lava a va ri kona entsombanweni lowu, va xi amukele hi ku hiseka xiboho xa matimba swinene lexi nge, “Ku Lwa Na Sathana Ni Ku Lwela Yehovha,” lexi swi vekeke erivaleni leswaku Sathana u ta hluriwa eArmagedoni swin’we ni nhlengeletano ya yena yo homboloka naswona hinkwavo lava rhandzaka vululami va ta ntshunxiwa. Vaseketeri lava tshembekaka va Mfumo wa Xikwembu va tsakele ku amukela buku leyintshwa leyi humesiweke entsombanweni wolowo, ya matluka ya 368, leyi nge Government. Buku leyi yi nambe yi swi veka erivaleni leswaku “Xikwembu xi veke Hosi ya xona leyi Totiweke exiluvelweni hi 1914.”

Yehovha U Teka Matimba Ya Ku Fuma

6. Xana Yohane u xi tivise njhani xihlambanyo xa ku vekiwa ka Kreste exiluvelweni xa Mfumo wa Xikwembu?

⁶ Kreste u vekiwe eMfun’weni wa Xikwembu—xihlambanyo lexi xa tsakisa hakunene! Yohane u te: “Kutani vakulu va 24 lava tshameke eswiluvelweni swa vona emahlweni ka Xikwembu va wa hi swikandza swa vona va gandzela Xikwembu, va ku: ‘Ha ku nkhensa, Yehovha Xikwembu, wena wa Matimba Hinkwawo, Loyi a nga kona ni loyi a a ri kona, hikuva u teke matimba ya wena lamakulu naswona se u hosi.’”—Nhlavutelo 11:16, 17.

7. Xana Yehovha Xikwembu u nkhensiwe hi ndlela yihi (a) hi masalela lama ha riki emisaveni lama fanekiselaka vakulu va 24? (b) hi vakulu va 24 vo fanekisela lava pfuxiweke, lava nga eswikhundlheni swa vona etilweni?

⁷ Lava va vulaka marito lawa yo nkhensa Yehovha Xikwembu i vakulu va 24, lava fanekiselaka vamakwavo wa Kreste lava totiweke loko va ri eswikhundlheni swa vona etilweni. Ku sukela hi 1922 ku ya emahlweni, masalela ya vatotiwa lava 144 000 lawa a ma ha ri emisaveni, a ma ha khomekile entirhweni wa wona lowu sunguleke loko ku yimbiwa timhalamhala leti. Ma swi twisise kahle leswi xikombiso lexi ku vulavuriwaka ha xona eka Matewu 24:3–25:46 xi vulaka swona. Ni le ku sunguleni ka siku ra Hosi, timbhoni-kulobye leti ana se a ti ‘kombise ku tshembeka ka tona ku ya fikela eku feni’ a ti pfuxiwile kutani se a ti ri eswikhundlheni swa tona etilweni, kutani a ti kota ku yimela ntlawa hinkwawo wa lava 144 000 hi ku wa hi swikandza swa tona ti gandzela Yehovha. (Nhlavutelo 1:10; 2:10) Mawaku ndlela leyi hinkwavo ka vona va nkhensaka Hosi ya vona ya Vuako Hinkwabyo leswi yi nga hatla yi hetisisa xihundla xa yona xo kwetsima!

8. (a) Xana ku yimbiwa ka mhalamhala ya vunkombo ku ma khumbe njhani matiko? (b) Xana matiko ma karihele mani?

⁸ Hi hala tlhelo, ku yimbiwa ka mhalamhala ya vunkombo a ku va tiselanga ntsako vamatiko. Nkarhi wa leswaku va langutana ni vukarhi bya Yehovha a wu fikile. Yohane u te: “Kambe matiko ma sungule ku kariha, kutani vukarhi bya wena byi fika, ni nkarhi lowu vekiweke wa leswaku vafi va avanyisiwa, ni ku nyika mahlonga ya wena, va nga vaprofeta, tihakelo ta vona swin’we ni vakwetsimi ni lava chavaka vito ra wena, lavatsongo ni lavakulu, ni ku lovisa lava onhaka misava.” (Nhlavutelo 11:18) Ku sukela hi 1914 ku ya emahlweni, matiko emisaveni ma hambete ma karihelana wona hi woxe, ivi ma karihela Mfumo wa Xikwembu, ngopfu-ngopfu timbhoni timbirhi ta Yehovha.—Nhlavutelo 11:3.

9. Xana matiko ma onhe misava hi ndlela yihi naswona i yini leswi Xikwembu xi tiyimiseleke ku swi endla?

⁹ Ematin’wini, matiko ma onhe misava hi tinyimpi ta wona leti nga heriki ni hi ku tsandzeka ka wona ku kongomisa swilo. Hambiswiritano, ku sukela hi 1914 misava yi onhake hi ndlela leyi nga dyisiki byi rhelela. Makwanga ni vukanganyisi swi endle leswaku ku va ni ku andza ka makwandzasi ni ku khukhuriwa ka misava leyi noneke. Timpfula leti nga ni asidi ni mapapa lama humesaka miseve ya matimba swi onhe tindhawu letikulu. Swihlovo swa swakudya swi thyakisiwile. Moya lowu hi wu hefemulaka ni mati lawa hi ma nwaka swi thyakisiwile. Thyaka ra vumaki ri xungeta vutomi bya swivumbiwa leswi hanyaka ehenhla ka misava ni leswi hanyaka elwandle. Ku ve ni nkarhi lowu mimfumo leyikulu a yi xungeta hi ku lovisa vanhu hinkwavo emisaveni hi matlhari ya nyutliya. Nkateko wa kona, Yehovha u ta “lovisa lava onhaka misava”; u ta avanyisa vanhu lava tikukumuxaka ni lava nga xi chaviki Xikwembu, lava onhaka misava leyi. (Deteronoma 32:5, 6; Pisalema 14:1-3) Hikwalaho, Yehovha u ta tisa khombo ra vunharhu leri nga ta lovisa vadyohi lava.—Nhlavutelo 11:14.

Khombo Eka Lava Onhaka!

10. (a) Xana khombo ra vunharhu i yini? (b) Ha yini ku vuriwa leswaku khombo ra vunharhu a ri tisi nxaniso ntsena?

¹⁰ Sweswi ku landzela khombo ra vunharhu. Ri ta hi ku hatlisa! I ndlela leyi Yehovha a nga ta lovisa lava thyakisaka “vunavelo” bya yena, ku nga misava leyi tsakisaka swonghasi leyi hi hanyaka eka yona. (Esaya 66:1) Khombo leri ri tisiwa hi Mfumo wa Mesiya—ku nga xona xihundla xo kwetsima xa Xikwembu. Makhombo mambirhi yo sungula ma xanise valala va Xikwembu, ngopfu-ngopfu varhangeri va Vujagana—va xanisiwe ngopfu hi khombo ra tinjiya ni vuthu ra tihanci; kambe khombo ra vunharhu, leri tisiwaka hi Mfumo wa Yehovha hi woxe a ri tisi nxaniso ntsena. (Nhlavutelo 9:3-19) Ri ta dlaya vanhu lava onhaka misava ni vafumi va vona. Khombo leri ri ta hetelela hi ku tisa vuavanyisi bya Yehovha hi nyimpi ya Armagedoni. Swi hilaha Daniyele a profeteke hakona loko a ku: “Emasikwini ya tihosi teto [hileswaku vafumi lava onhaka misava] Xikwembu xa le tilweni xi ta veka mfumo lowu wu nga ta ka wu nga lovisiwi. Mfumo lowu wu nga ka wu nga hundziseriwi eka vanhu van’wana. Wu ta pfotlosa kutani wu herisa mimfumo leyi hinkwayo, kambe wona wu ta tshama hilaha ku nga riki na makumu.” Ku fana ni ntshava leyikulu, Mfumo wa Xikwembu wu ta fuma misava leyi tsakisaka, wu tlakusa vuhosi bya Yehovha ni ku tisela vanhu ntsako wa hilaha ku nga heriki.—Daniyele 2:35, 44; Esaya 11:9; 60:13.

11. (a) Hi swihi swiendlakalo leswi tlhandlamanaka swo tsakisa leswi vuprofeta lebyi byi swi hlamuselaka? (b) Hi wihi musa lowu nga faneriwiki lowu kumiwaka, kambe wu kumeka njhani naswona wu kumiwa hi vamani?

¹¹ Khombo ra vunharhu ri tlhandlamiwa hi swiendlakalo leswi tsakisaka leswi nga ta landzelana loko siku ra Hosi ri ri karhi ri ya emahlweni. I nkarhi wa leswaku ‘vafi va avanyisiwa ni ku nyika mahlonga ya Xikwembu, va nga vaprofeta tihakelo ta vona ni vakwetsimi ni lava chavaka vito ra xona.’ Sweswo swi vula leswaku lava feke va ta pfuxiwa! Vatotiwa lava kwetsimaka va pfuxiwe loko siku ra Hosi ra ha ku sungula. (1 Vatesalonika 4:15-17) Hi ku famba ka nkarhi, lavan’wana vo kwetsima va pfuxiwe hi xihatla. Van’wana na vona va ta kuma hakelo ya vona ku katsa ni mahlonga ya Xikwembu ku nga vaprofeta va khale ni vanhu hinkwavo lava chavaka vito ra Yehovha, ku nga khathariseki leswaku i va ntshungu lowukulu lava nga ta pona nhlomulo lowukulu kumbe i “vafi, lavakulu ni lavatsongo” lava nga ta pfuxiwa hi nkarhi wa ku fuma ka Kreste ka Gidi ra Malembe. Tanihi leswi Hosi ya Xikwembu leyi nga Mesiya yi nga ni xilotlelo xa rifu ni xa Hayidesi, Mfumo wa yona wu pfula ndlela yo kuma vutomi lebyi nga heriki eka hinkwavo lava faneriwaka hi lunghelo rero ra risima. (Nhlavutelo 1:18; 7:9, 14; 20:12, 13; Varhoma 6:22; Yohane 5:28, 29) Ku nga khathariseki leswaku i vutomi lebyi nga heriki etilweni kumbe laha misaveni, nyiko leyi ya vutomi i musa lowu nga faneriwiki, lowu humaka eka Yehovha, lowu un’wana ni un’wana loyi a wu kumaka a faneleke a nkhensa hilaha ku nga heriki!—Vaheveru 2:9.

Vonani Areka Ya Ntwanano Wa Yena!

12. (a) Hi ku ya hi Nhlavutelo 11:19, i yini leswi Yohane a swi voneke etilweni? (b) Xana areka ya ntwanano a yi fanekisela yini, naswona ku endleke yini ha yona endzhaku ka loko Vaisrayele va yisiwe evuhlongeni bya Babilona?

¹² Yehovha wa fuma! U tirhisa Mfumo wa yena wa Mesiya leswaku a lawula vanhu hi ndlela leyinene. Sweswo swi tiyisekisiwe hi leswi Yohane a nga swi vona loko a ku: “Kavaloko ku pfuriwa vukwetsimelo [ndhawu yo kwetsima ngopfu] bya tempele ya Xikwembu leyi nga etilweni, kutani ku vonaka areka ya ntwanano wa xona evukwetsimelweni bya tempele ya xona. Kavaloko ku va ni rihati ni marito ni ku dzindza ka tilo ni ku tsekatseka ka misava ni xihangu lexikulu.” (Nhlavutelo 11:19) Ebukwini ya Nhlavutelo, hi kwala ntsena laha ku vulavuriwaka hi areka ya Xikwembu ya ntwanano. Areka a ku ri ndlela leyi kombisaka vukona bya Yehovha eka vanhu va yena ku nga Vaisrayele. A yi hlayisiwa eNdhawini yo Kwetsima Ngopfu endzeni ka tabernakela kutani hi ku famba ka nkarhi yi vekiwa etempeleni leyi akiweke hi Solomoni. Kambe loko Vaisrayele va yisiwa evuhlongeni bya Babilona hi 607 B.C.E., muti wa Yerusalema wu lovisiwile kutani areka ya ntwanano yi nyamalala. Hi wona nkarhi lowu vayimeri va yindlu ya Davhida va nga tshika ku “tshama exiluvelweni xa Yehovha [tanihi tihosi].”—1 Tikronika 29:23.a

13. Swi vula yini ku va areka ya Xikwembu ya ntwanano yi vonaka yi ri endhawini yo kwetsima ngopfu ya Xikwembu etilweni?

¹³ Kutani Areka yi tlhele yi vonaka endzhaku ka malembe lama tlulaka 2 600. Kambe exivonweni xa Yohane Areka leyi a yi nga ri etempeleni ya laha misaveni. A yi ri endhawini yo kwetsima ngopfu ya Xikwembu etilweni. Yehovha u tlhela a fuma hi ku tirhisa hosi ya rixaka ra vuhosi ra Davhida. Hambiswiritano, sweswi Hosi Kreste Yesu u tshame exiluvelweni xa Yerusalema wa le tilweni—ku nga xikhundlha lexi tlakukeke lexi a kotaka ku humesa vuavanyisi bya Yehovha a ri eka xona. (Vaheveru 12:22) Tindzima leti landzelaka ta buku ya Nhlavutelo ti ta hi paluxela mhaka leyi.

14, 15. (a) Le Yerusalema wa khale, i mani ntsena loyi a a kota ku vona areka ya ntwanano naswona ha yini? (b) I vamani lava vonaka areka ya Xikwembu ya ntwanano endhawini yo kwetsima ngopfu etempeleni ya xona etilweni?

¹⁴ EYerusalema wa khale wa laha misaveni, Vaisrayele a va nga swi koti ku vona Areka, hambi ku ri vaprista lava a va tirha etempeleni hikuva a yi tshama eNdhawini yo Kwetsima Ngopfu leyi a yi pfariwe hi nguvu leyi a yi hambanisa ndhawu leyi ni Ndhawu yo Kwetsima. (Tinhlayo 4:20; Vaheveru 9:2, 3) A yi voniwa ntsena hi muprista lonkulu loko a nghena eNdhawini yo Kwetsima Ngopfu hi Siku ro Kombela ku Rivaleriwa. Nilokoswiritano, loko ku pfuriwa ndhawu yo kwetsima ngopfu etilweni, areka yo fanekisela a yi voniwi hi Yesu Kreste Muprista Lonkulu wa Yehovha ntsena, kambe yi voniwa ni hi vaprista lava nga le hansi ka yena, ku nga lava 144 000, ku katsa na Yohane.

¹⁵ Lavo sungula lava pfuxeriweke etilweni va yi vonela ekusuhi areka leyi yo fanekisela hikuva se va le swikhundlheni swa vona tanihi vakulu va 24 lava rhendzeleke xiluvelo xa Yehovha. Nakambe, lava ntlawa wa Yohane lava ha riki emisaveni va voningeriwe hi moya wa Yehovha leswaku va kota ku N’wi vona etempeleni ya Yena ya moya. Nakambe ku ni swikombiso leswi lemukisaka vanhu hi ta swiendlakalo leswi swo hlamarisa. Xivono xa Yohane xi vulavula hi rihati, marito, ku dzindza ni ku tsekatseka ka misava ni xihangu. (Ringanisa na Nhlavutelo 8:5.) Xana swilo leswi swi fanekisela yini?

16. Xana ku ve ni rihati, marito, ku dzindza ni ku tsekatseka ka misava ni xihangu lexikulu hi ndlela yihi?

¹⁶ Ku sukela hi 1914 ku ve ni nkitsikitsi lowukulu eka vukhongeri. Kambe lexi tsakisaka, ‘ku tsekatseka loku ka misava’ ku fambisana ni marito ya vanhu lava tinyiketeleke, lava vulaka rungula leri twalaka hi ta Mfumo wa Xikwembu lowu simekiweke. Ku twarisiwe ‘swilemukiso leswi dzindzaka’ swi huma eBibeleni. Ku ve ni matwisiselo lamantshwa ya Rito ra Xikwembu ra vuprofeta lama voniweke ma tlhela ma twarisiwa ku fana ni rihati. Vuavanyisi bya Xikwembu lebyi fanaka ni “xihangu” byi hlasele Vujagana ni vukhongeri hinkwabyo bya mavunwa. Vanhu a va fanele va swi vonile swilo leswi hinkwaswo. Khombo ra kona, vunyingi bya vanhu byi tsandzekile ku twisisa ku hetiseka ka swikombiso leswi swa Nhlavutelo, ku fana ni vanhu va le Yerusalema hi nkarhi wa Yesu.—Luka 19:41-44.

17, 18. (a) Hi byihi vutihlamuleri lebyi Vakreste lava tinyiketeleke va byarhisiweke byona loko tintsumi ta nkombo ti yimba timhalamhala ta tona? (b) Xana Vakreste va wu hetisisa njhani ntirho lowu va lerisiweke wona?

¹⁷ Tintsumi ta nkombo ti hambeta ti yimba timhalamhala ta tona, ti komba swiendlakalo leswi nga si tshamaka swi endleka laha misaveni. Vakreste lava totiweke va ni vutihlamuleri lebyikulu byo hambeta va twarisa swilo leswi vuriweke laha misaveni. Ntirho lowu wa vona va wu endla va tsakile hakunene! Sweswo hi swi vona hileswi emalembeni lawa ya 20 ku sukela hi 1986 ku ya fika hi 2005, va laveke ku yi phindha kambirhi nhlayo ya tiawara leti va ti hetaka va ri eku chumayeleni—yi andze yi suka eka 680 837 042 yi ya eka 1 278 235 504. Hakunene, “xihundla xo kwetsima xa Xikwembu hi ku ya hi mahungu lamanene” xi karhi xa twarisiwa “ku ya fika emakun’wini ya misava leyi akiweke.”—Nhlavutelo 10:7; Varhoma 10:18.

¹⁸ Ha ha ta vona swivono swin’wana loko swikongomelo swa Mfumo wa Xikwembu swi ri karhi swi paluxeka.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 173]

Tinhla-nkulu Ta Vuavanyisi Bya Yehovha Lebyi Fanaka Ni Timhalamhala

1. 1922 Cedar Point, Ohio: Varhangeri va Vujagana, va tipolitiki ni va mabindzu lamakulu va tsandzekile ku hlamusela leswaku i yini lexi va tsandzaka ku tisa ku rhula, vuhlayiseki ni ntsako. Ntlhantlho wa xiphiqo lexi i Mfumo wa Mesiya.

2. 1923 Los Angeles, California: Nkulumo ya le rivaleni leyi nge “Matiko Hinkwawo Sweswi Ma Ya eNyimpini Ya Armagedoni, Kambe Timiliyoni Leti Hanyaka Sweswi Ti Nga Ka Ti Nga Fi,” yi khongotele vanhu lava rhandzaka ku rhula lava nga “tinyimpfu” leswaku va huma elwandle ra vanhu leri nga ni khombo.

3. 1924 Columbus, Ohio: Vafundhisi va soriwile hikwalaho ko titlakusa ni ku ala ku chumayela hi Mfumo wa Mesiya. Vakreste va ntiyiso va fanele va chumayela hi ta ndzihiselo wa Xikwembu ni ku chavelela vanhu lava rilaka.

4. 1925 Indianapolis, Indiana: Ku vuriwe rungula leri nyikaka ntshembo, leri hambaniseke munyama wa moya lowu Vujagana byi nga eka wona ni ntshembo wa ku rhula, ntshamiseko, rihanyo lerinene, vutomi, ntshunxeko ni ntsako wa hilaha ku nga heriki, leswi nga ta tisiwa hi Mfumo.

5. 1926 London, Nghilandhi: Vujagana ni vafundhisi va byona va paluxiwe hi khombo ra tinjiya leswaku va ala Mfumo wa Xikwembu, ni ku ala ku dzunisa ku tswariwa ka mfumo wolowo wa le tilweni.

6. 1927 Toronto, Canada: Ku endliwe xirhambo lexi fambisiweke hi vuthu leri fanaka ni tihanci, xi kombela vanhu leswaku va fularhela ‘Vukreste lebyi hlelekeke’ kutani va seketela Yehovha Xikwembu ni Hosi ya Mfumo wa yena.

7. 1928 Detroit, Michigan: Ku endliwe xiboho xa ku kaneta Sathana ivi ku seketeriwa Yehovha, swi vekiwa erivaleni leswaku Hosi ya Xikwembu leyi totiweke yi tshame exiluvelweni hi 1914, naswona yi ta lovisa nhlengeletano ya Sathana yo homboloka kutani yi ntshunxa vanhu.

[Bokisi leri nga eka tluka 175]

Ku Onha Misava

“Timinete tin’wana ni tin’wana tinharhu ku dlayiwa khwati leri tlhumeke leri ringanaka ni rivala ra mintlangu. . . . Ku dlayiwa ka makhwati lamakulu ku dlaya magidi-gidi ya swimilana ni swiharhi.” Illustrated Atlas of the World (Rand McNally).

“Eka malembe-xidzana mambirhi hi mpfhuka vanhu va sungule ku tshama ekusuhi ni [Mativa Lamakulu], se ma hundzuke ndhawu leyikulu emisaveni hinkwayo yo chululela nkululo eka yona.”—The Globe and Mail (Canada).

Hi April 1986 ku buluka ni ndzilo leswi veke kona exihlobyeni xa matimba xa nyutliya eChernobyl, le U.S.S.R., “ku ve ku buluka lokukulu ni loku chavisaka . . . hi mpfhuka ku buluke bomo ya le Hiroshima ni le Nagasaki,” naswona “yi humesele miseve ya yona leyi dlayaka emoyeni lowu vanhu va wu hefemulaka, miseve ya kona yi wele ni le henhla ka misava ni mati, yi onha ku tlula tibomo hinkwato leti nga tshama ti bulusiwa.”—JAMA; The New York Times.

Le Minamata, eJapani, ndhawu yo endla tikhemikhali yi haxe tikhemikhali leti nga ni chefu eribuweni. Lava va dyeke tinhlampfi leti ngheniweke hi chefu leyi va khomiwe hi vuvabyi lebyi vuriwaka Minamata (MD), ku nga “vuvabyi lebyi dlayaka fambiselo ra misiha. . . . Hi [1985] ku kumeke leswaku vanhu va 2 578 etikweni hinkwaro ra Japani a va ri ni vuvabyi bya MD.”—International Journal of Epidemiology.

[Bokisi leri nga eka tluka 176]

Swihlambanyo swa matimba leswi kumekaka eka Nhlavutelo 11:15-19 i masungulo ya swivono leswi nga ta landzela. Nhlavutelo ndzima 12 yo kandziyisa ntsena swihlambanyo leswikulu leswi twarisiweke eka Nhlavutelo 11:15, 17. Ndzima 13 ya buku ya Nhlavutelo yi hlamusela leswi vuriweke eka Nhlavutelo 11:18, hikuva yi hlamusela masungulo ni ku kula ka nhlengeletano ya Sathana ya tipolitiki leyi onheke misava. Ndzima 14 na 15 ti ya emahlweni ti hlamusela vuavanyisi bya Mfumo lebyi fambisanaka ni ku yimbiwa ka mhalamhala ya vunkombo ni ku tisiwa ka khombo ra vunharhu.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 174]

Yehovha u ta “lovisa lava onhaka misava”