I Swa Nkoka Ku Tiva Ntiyiso Malunghana Ni Moya-xiviri
“Mi ta tiva ntiyiso, kutani ntiyiso wu ta mi ntshunxa.”—YOHANE 8:32.
1. Ha yini swi ri swa nkoka ku kambisisa tidyondzo ta hina malunghana ni moya-xiviri ni rifu?
TIDYONDZO leti khumbaka rifu ni Vutomi bya le Ndzhaku ka Rifu hakanyingi munhu u ti kuma eka vukhongeri bya yena ni le ka ndhavuko wa ka vona. Hilaha hi swi voneke hakona, ti vula leswaku moya-xiviri wu fikelela pakani ya wona yo hetelela endzhaku ka ku tswariwa minkarhi yo hlayanyana ni leswaku nkarhi wun’we wa ku hanya hi wona wu vulaka leswaku munhu u ta helela kwihi. Xisweswo, munhu un’wana a nga ha titwa a tiyiseka leswaku u ta ya hlangana ni xikwembu loko a fa, un’wana a nga ha titwa a tiyiseka leswaku u ta ya Nirvana, kasi un’wana a nga ha tiyiseka leswaku u ta kuma hakelo ya le tilweni. Kutani, hi wihi ntiyiso? Tanihi leswi tidyondzo ta hina ti kucetelaka malangutelo ya hina, swiendlo ni swiboho swa hina, xana a hi fanelanga hi karhatekela ku kuma nhlamulo ya xivutiso xexo?
2, 3. (a) Ha yini hi fanele hi tshemba leswi Bibele yi swi vulaka malunghana ni moya-xiviri? (b) Hilaha swi kombisiweke hakona eBibeleni, hi wihi ntiyiso malunghana ni moya-xiviri?
2 Buku ya khale swinene emisaveni, ku nga Bibele, yi hi nyika matimu ya munhu ku sukela le ndzhaku eku vumbiweni ka moya-xiviri wo sungula. Tidyondzo ta yona a ti lungiwanga hi tifilosofi ni mindhavuko ya vanhu. Bibele yi wu veka erivaleni ntiyiso malunghana ni moya-xiviri: Moya-xiviri wa wena hi wena, vafi a va ha ri kona hilaha ku heleleke, naswona lava tsundzukiwaka hi Xikwembu va ta pfuxiwa hi nkarhi lowu faneleke wa xona. Xana ku tiva leswi swi nga vula yini eka wena?
3 “Mi ta tiva ntiyiso, kutani ntiyiso wu ta mi ntshunxa,” ku vule Yesu Kreste eka valandzeri va yena. (Yohane 8:32) Ina, ntiyiso wa ntshunxa. Kambe, xana ntiyiso malunghana ni moya-xiviri wu ta hi ntshunxa eka yini?
Ntshunxeko Eka Ku Chava Ni Ku Heleriwa Hi Matimba
4, 5. (a) Xana ntiyiso malunghana ni moya-xiviri wu hlongola ku chava kwihi? (b) Xana ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi, wu tiyise n’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi, loyi a a khomiwe hi vuvabyi lebyi nga tshungulekiki, hi ndlela yihi?
4 The World Book Encyclopedia yi ri: “Vanhu vo tala va ri chava rifu naswona va ringeta ku papalata ku ehleketa ha rona.” “Rito ‘rifu’ a ri tali ku vuriwa eVupela-dyambu,” ku vula n’wamatimu un’wana. Naswona eka mindhavuko yin’wana swisasi swo tanihi lexi nge “u hundzile” ni lexi nge “a nga ha ri kona” hi ntolovelo swi tirhiseriwa ku hlamusela ku fa ka munhu. Ku chava loku ka rifu entiyisweni i ku chava nchumu lowu nga tiviwiki, tanihi leswi rifu eka vanhu vo tala ri nga xihundla. Ku tiva ntiyiso malunghana ni leswi humelelaka loko hi fa ku herisa ku chava loku.
5 Hi xikombiso, anakanya hi xiyimo xa mianakanyo xa Michaelyn wa malembe ya 15 hi vukhale. A a ri ni khensa ya ngati naswona a a langutane ni rifu leri vavisaka. Mana wa yena Paula wa tsundzuka: “Michaelyn u vule leswaku a nga karhatiwi hi ku fa hikuva a a swi tiva leswaku rifu i nchumu wa xinkarhana ntsena. Hi vulavule swo tala malunghana ni misava leyintshwa ya Xikwembu hi tlhela hi vulavula na hi vanhu hinkwavo lava nga ta pfuxiwa eka yona. Michaelyn a ri ni ripfumelo lerikulu eka Yehovha Xikwembu ni ku pfuxiwa ka vafi—a a nga kanakani nikatsongo.” Ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi wu ntshunxe xinhwanyetana lexi xa xivindzi leswaku xi nga hluriwi hi ku chava rifu.
6, 7. Xana ntiyiso malunghana ni moya-xiviri wu hi ntshunxa eka gome rihi? Kombisa.
6 Xana ntiyiso wu va khumbe njhani vatswari va Michaelyn? Tata wa yena, Jeff u ri: “Rifu ra xinhwanyetana xa hina a ri ri nchumu lowu vavaka swinene ku tlula hinkwaswo leswi tshameke swi hi humelela. Kambe hi veke ntshembo wa hina hilaha ku heleleke, exitshembisweni xa Yehovha xa ku pfuxiwa ka vafi, naswona hi langutele ku tlhela siku rin’wana, hi vukarha Michaelyn wa hina la rhandzekaka nakambe. Mawaku ntsako lowu nga ta va kona loko hi tlhela hi hlanganisiwa!”
7 Ina, ntiyiso malunghana ni moya-xiviri wu ntshunxa munhu eka ku hela matimba hikwalaho ka ku pfumala ntshembo, loku tisiwaka hi ku fa ka munhu loyi hi n’wi rhandzaka. Ina, ku hava lexi nga herisaka hilaha ku heleleke ku vava ni nhlomulo lowu vaka kona loko ku fa munhu loyi hi n’wi rhandzaka. Hambiswiritano, ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi wu antswisa mahlomulo naswona wu endla swi olova ku byarha xitlhavi.
8, 9. Xana ntiyiso malunghana ni xiyimo xa vafi wu hi ntshunxa eka ku chava kwihi?
8 Ntiyiso wa Matsalwa malunghana ni xiyimo xa vafi na wona wa hi ntshunxa eka ku chava vafi. Leswi va dyondzeke ntiyiso lowu, vo tala lava eku sunguleni a va tshembela eka mihivahivana leyi khumbaka lava feke, a va ha karhateki hi ku loyiwa, mihlolo, ku tirhisa switshungulo ni ku tiyima-yima, naswona a va ma endli magandzelo yo durha leswaku va tsakisa vakokwana lava feke ni ku endla leswaku va nga vuyi va ta xanisa lava hanyaka. Hakunene, tanihi leswi vafi va nga ‘twiki nchumu,’ mikhuva yo tano a yi pfuni nchumu.—Eklesiasta 9:5.
9 Ntiyiso malunghana ni moya-xiviri, lowu kumekaka eBibeleni, hakunene wa ntshunxa naswona wa tshembeka. Kambe tlhela u xiya ntshembo wo hlawuleka lowu Bibele yi ku khomeleke wona.
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 29]
Ntiyiso malunghana ni moya-xiviri wu ku ntshunxa eka ku chava rifu, ku chava vafi, ku hela matimba hikwalaho ka ku fa ka munhu loyi u n’wi rhandzaka