Ndzima Ya Vukhume-tsevu

Tihosi Leti Lwaka Ti Ri Ekusuhi Ni Ku Hela Ka Tona

1, 2. Xana vito ra hosi ya le n’walungwini ri cincise ku yini endzhaku ka nyimpi ya vumbirhi ya misava?

LOKO a vona xiyimo xa tipolitiki xa le United States ni le Russia, mutivi wa filosofi wa le Furwa tlhelo n’wamatimu Alexis de Tocqueville u tsarile hi 1835 a ku: “Yin’wana yi ni ntshunxeko lowukulu wo endla leswi yi swi lavaka; kasi yin’wana a yi na ntshunxeko. Tindlela . . . ta tona [ti] hambanile; nilokoswiritano, yin’wana ni yin’wana yi tikomba yi ri ni endlelo ra le xihundleni ra Vukwembu, leswaku siku rin’wana yi kota ku kongomisa vumundzuku bya hafu ya misava.” Xana ku vhumbha loku ku hetiseke njhani loko ku tlhekeka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava? N’wamatimu J. M. Roberts wa tsala: “Eku heleni ka Nyimpi ya Misava ya vumbirhi vumundzuku bya misava, hakunene, eku heteleleni byi tikombe byi ta kongomisiwa hi mafambiselo mambirhi lamakulu ya ku fuma ni lama hambaneke swinene, rin’wana ri ri endhawini leyi a yi ri Russia, rin’wana ri ri eUnited States of America.”

² Etinyimpini timbirhi ta misava, Jarimani a ri ri nala lonkulu wa hosi ya le dzongeni—Mfumo wa Misava wa Anglo-Amerika—naswona a ri teke xikhundlha xa hosi ya le n’walungwini. Hambiswiritano, endzhaku ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava tiko rero ri avanile. Jarimani Vupela-dyambu ri ve munghana wa hosi ya le dzongeni, kutani Jarimani Vuxa ri tihlanganise ni mfumo wun’wana lowu nga ni matimba—ntlawa wa matiko ya Vukhomunisi lowu rhangeriwaka hi Soviet Union. Ntlawa lowu wa matiko kumbe mfumo wa politiki, wu yimile tanihi hosi ya le n’walungwini, wu lwisana swinene ni xinghana xa Anglo-Amerika. Ku lwetana exikarhi ka tihosi leti timbirhi ku hundzuke Nyimpi ya Vusukumbele leyi sunguleke hi 1948 yi ya fika eka 1989. Eku sunguleni, hosi ya le n’walungwini ya le Jarimani a yi “[lwe] ni ntwanano wo kwetsima.” (Daniyele 11:28, 30) Xana ntlawa wa matiko ya Vukhomunisi a wu ta endlisa ku yini malunghana ni ntwanano lowu?

VAKRESTE VA NTIYISO VA KHUNGUVANYEKA KAMBE VA HLULA

3, 4. I vamani lava va “endlaka hilaha ku hombolokeke ku lwa ni ntwanano,” naswona a va ri ni vuxaka byihi ni hosi ya le n’walungwini?

³ Ntsumi ya Xikwembu yi te: “Lava va endlaka hilaha ku hombolokeke ku lwa ni ntwanano, [hosi ya le n’walungwini] yi ta va gwinehisa hi marito yo kanganyisa.” Ntsumi yi engeterile yi ku: “Kambe loko ku ri vanhu lava va tivaka Xikwembu xa vona, va ta hlula, va endla hi ndlela leyi humelelaka. Loko ku ri lava va nga ni ku twisisa exikarhi ka vanhu, va ta nyika vo tala ku twisisa. Kunene va ta khunguvanyisiwa hi banga ni langavi, hi vukhumbi ni hi ku phanga, masiku yo karhi.”—Daniyele 11:32, 33.

⁴ Lava va “endlaka hilaha ku hombolokeke ku lwa ni ntwanano” a hi van’wana handle ka varhangeri va Vujagana, lava va tivulaka Vakreste kambe swiendlo swa vona swi nyamisa vito ra Vukreste. Ebukwini yakwe leyi nge Religion in the Soviet Union, Walter Kolarz u ri: “[Enyimpini ya vumbirhi ya misava] Hulumendhe ya Soviet yi endle matshalatshala ya ku pfuna Tikereke hi swilo ni hi ku va kona leswaku yi sirhelela tiko-xikaya ra vona.” Endzhaku ka nyimpi varhangeri va kereke va ringete ku hlayisa xinakulobye xexo, ku nga khathariseki mianakanyo ya leswaku Xikwembu a xi kona ya mfumo lowu sweswi a wu ri wa hosi ya le n’walungwini. Xisweswo, Vujagana byi ve xiphemu xa misava leyi ku tlula rini na rini—byi va vugwinehi lebyi nyenyetsaka emahlweni ka Yehovha.—Yohane 17:16; Yakobo 4:4.

5, 6. I vamani lava a va ri “vanhu lava va tivaka Xikwembu xa vona,” naswona swi va fambele njhani ehansi ka hosi ya le n’walungwini?

⁵ Ku vuriwa yini hi Vakreste va xiviri—“vanhu lava va tivaka Xikwembu xa vona” ni “lava va nga ni ku twisisa”? Hambileswi hilaha ku faneleke a va “tiveke ehansi ka valawuri lava tlakukeke,” Vakreste lava hanyaka ehansi ka vulawuri bya hosi ya le n’walungwini a va nga ri xiphemu xa misava leyi. (Varhoma 13:1; Yohane 18:36) A va tirhisa vukheta leswaku va tlherisela “swilo swa Khezari eka Khezari,” naswona va yise “swilo swa Xikwembu eka Xikwembu.” (Matewu 22:21) Vutshembeki bya vona byi langutane ni ntlhontlho hikwalaho ka sweswo.—2 Timotiya 3:12.

⁶ Hikwalaho, Vakreste va ntiyiso va ‘khunguvanyekile’ va tlhela va ‘hlula.’ Va khunguvanyekile hikuva va xanisiwile swinene, van’wana va kale va dlayiwa. Kambe va hlurile hikuva vunyingi bya vona va tshame va tshembekile. Va hlule misava, ku fana na Yesu. (Yohane 16:33) Tlhandla-kambirhi, a va tshikanga ku chumayela, hambiloko va tikuma va ri ekhotsweni kumbe va ri etikampeni ta nxaniso. Hi ku endla tano, va ‘nyike vo tala ku twisisa.’ Ku nga khathariseki ku xanisiwa ematikweni yo tala lama lawuriwaka hi hosi ya le n’walungwini, nhlayo ya Timbhoni ta Yehovha yi andzile. Hikwalaho ka ku tshembeka ka “lava va nga ni ku twisisa,” ku ve ni xiphemu lexi yaka emahlweni xi andza xa “ntshungu lowukulu” ematikweni wolawo.—Nhlavutelo 7:9-14.

VANHU VA YEHOVHA VA TENGISIWA

7. Hi kwihi ku “pfuniwa katsongo” loku Vakreste lava totiweke lava nga ehansi ka hosi ya le n’walungwini va ku kumeke?

⁷ Ntsumi yi te: “Loko [vanhu va Xikwembu] va khunguvanyisiwa va ta pfuniwa katsongo.” (Daniyele 11:34a) Ku hlula ka hosi ya le dzongeni enyimpini ya vumbirhi ya misava ku tise ku wisa ko karhi eka Vakreste lava hanyaka ehansi ka hosi leyi lwetanaka na yona. (Ringanisa Nhlavutelo 12:15, 16.) Hilaha ku fanaka, lava va xanisiweke hi hosi leyi tlhandlameke a va pfa va kuma ku wisa hi ku famba ka nkarhi. Loko Nyimpi ya Vusukumbele yi ya yi hunguteka, varhangeri vo tala va lemukile leswaku Vakreste vo tshembeka a hi nxungeto kutani va va nyike mpfumelelo wa ximfumo. Mpfuno wu tlhele wu ta wu huma eka tinhlayo leti kulaka ta ntshungu lowukulu, lowu wu amukeleke ku chumayela ko tshembeka ka vatotiwa kutani va va pfuna.—Matewu 25:34-40.

8. Xana van’wana va tihlanganise njhani ni vanhu va Xikwembu “hi ku tirhisa marito yo kanganyisa”?

⁸ Van’wana lava a va vula leswaku va tsakela ku tirhela Xikwembu emalembeni ya Nyimpi ya Vusukumbele a va nga ri na swikongomelo leswinene. Ntsumi yi tsundzuxile yi ku: “Kunene vo tala va ta tihlanganisa na vona hi ku tirhisa marito yo kanganyisa.” (Daniyele 11:34b) Vanhu vo tala va kombise ku tsakela ntiyiso kambe a va nga swi lavi ku tinyiketela eka Xikwembu. Kambe van’wana lava a va tikomba va amukela mahungu lamanene a va ri tinhlori ta valawuri. Xiviko lexi humaka eka tiko rin’wana xi ri: “Van’wana va vanhu lava vo homboloka a va ri Makhomunisi lama dumeke, lama ngungumeleke ma nghena enhlengeletanweni ya Hosi, va kombise ku hiseka lokukulu, naswona a va nyikiwe ni swikhundlha leswikulu swa vutirheli.”

9. Ha yini Yehovha a pfumelele Vakreste van’wana vo tshembeka va “khunguvanyisiwa” hikwalaho ka lava nghenaka hi ku ngungumela?

⁹ Ntsumi yi ye emahlweni yi ku: “Van’wana va lava va nga ni ku twisisa va ta khunguvanyisiwa, leswaku ku endliwa ntirho wo tengisa hikwalaho ka vona ni ku basisa ni ku endla swi va swo basa, ku fika enkarhini wa makumu; hikuva swa ha ri swa nkarhi lowu vekiweke.” (Daniyele 11:35) Vangungumeri lava va endle leswaku van’wana vo tshembeka va khomiwa hi valawuri. Yehovha u pfumelele swilo swo tano swi endleka leswaku vanhu vakwe va tengisiwa ni ku basisiwa. Tanihi leswi Yesu a “dyondze[ke] ku yingisa eka swilo leswi a xanisekeke ha swona,” na vona vanhu lava vo tshembeka va dyondze ku tiyisela hi ku ringiwa ka ripfumelo ra vona. (Vaheveru 5:8; Yakobo 1:2, 3; ringanisa Malakiya 3:3.) Xisweswo va ‘tengisiwa, va basisiwa va basa va ku paa!’

10. Xana marito lama nge “ku fika enkarhini wa makumu” ma vula yini?

¹⁰ Vanhu va Yehovha a va ta khunguvanyeka ni ku tengisiwa “ku fika enkarhini wa makumu.” Ina, va swi languterile leswaku va xanisiwa ku fika emakun’wini ya mafambiselo lawa yo biha ya swilo. Hambiswiritano, ku tengisiwa ni ku basisiwa hikwalaho ka ku nghenelela ka hosi ya le n’walungwini a ku ri ka “nkarhi lowu vekiweke.” Hikwalaho eka Daniyele 11:35, ‘nkarhi wa makumu’ wu fanele wu vula makumu ya nguva leyi lavekaka leswaku vanhu va Xikwembu va tengisiwa va ri karhi va tiyisela ku hlaseriwa hi hosi ya le n’walungwini. Ku khunguvanyeka swi le rivaleni leswaku ku hele hi nkarhi lowu vekiweke hi Yehovha.

HOSI YI TITLAKUSA

11. Xana ntsumi yi vule yini malunghana ni langutelo ra hosi ya le n’walungwini eka vuhosi lebyikulu bya Yehovha?

¹¹ Malunghana ni hosi ya le n’walungwini, ntsumi yi engeterile yi ku: “Hosi yi ta endla hi ku ya hi ku rhandza ka yona, yi ta titlakusa ni ku titwarisa ehenhla ka xikwembu xin’wana ni xin’wana; ni le ka Xikwembu xa swikwembu yi ta vulavula swilo swo hlamarisa. Kunene yi ta humelela kukondza xigwevo xi helela; hikuva nchumu lowu wu bohiweke wu fanele wu endleka. A yi nge ehleketi hi Xikwembu xa vatata wa yona; naswona a yi nge ehleketi hi ku navela ka vavasati ni xikwembu xin’wana ni xin’wana, kambe yi ta titwarisa ehenhla ka un’wana ni un’wana.”—Daniyele 11:36, 37.

12, 13. (a) Xana hosi ya le n’walungwini yi ale “Xikwembu xa vatata wa yona” hi ndlela yihi? (b) A ku ri vamani “vavasati” lava hosi ya le n’walungwini yi nga anakanyangiki hi “ku navela” ka vona? (c) Xana hosi ya le n’walungwini yi dzunise “xikwembu” xihi?

¹² Loko yi hetisisa marito lawa ya vuprofeta, hosi ya le n’walungwini yi ale “Xikwembu xa vatata wa yona,” ku fana ni xikwembu xa Vunharhu-un’we xa Vujagana. Ntlawa wa matiko ya Vukhomunisi wu hangalase dyondzo ya leswaku Xikwembu a xi kona. Xisweswo hosi ya le n’walungwini yi tiendle xikwembu, ‘yi titwarisa ehenhla ka un’wana ni un’wana.’ Hi ku ka yi nga ehleketi “hi ku navela ka vavasati”—ku nga matiko ya le hansi lawa a ma tirhisiwa hi mfumo wakwe, yo fana na Vietnam N’walungu—hosi yi endle “hi ku ya hi ku rhandza ka yona.”

¹³ Loko yi ya emahlweni ni vuprofeta lebyi, ntsumi yi te: “Yi ta vangamisa xikwembu xa swisirhelelo yi ri exikhundlheni xa yona; naswona yi ta vangamisa xikwembu lexi vatata wa yona va nga xi tivangiki hi ku tirhisa nsuku ni hi ku tirhisa silivhere ni hi ku tirhisa ribye ra risima ni hi ku tirhisa swilo leswi navelekaka.” (Daniyele 11:38) Entiyisweni, hosi ya le n’walungwini a yi veke ntshembo wa yona eka sayense ya manguva lawa ya ta matlhari, “xikwembu xa swisirhelelo.” A yi lava ku ponisiwa hi “xikwembu” lexi, yi nyikela rifuwo ro tala ealitarini ya xona.

14. Hosi ya le n’walungwini yi “endle hilaha ku humelelaka” hi ndlela yihi?

¹⁴ “Yi ta hlula matiko lama tiyeke swinene, swin’we ni xikwembu ximbe. Mani na mani loyi a yi xiximeke yi ta n’wi vangamisa, yi ta endla leswaku a fuma exikarhi ka vanhu vo tala; yi ta ava misava hi nxavo.” (Daniyele 11:39) Hi ku tshembela eka “xikwembu ximbe” xa yona xa nyimpi, hosi ya le n’walungwini yi endle “hi ndlela leyi humelelaka” swinene, yi va mfumo wa matimba swinene hi tlhelo ra swa nyimpi “emasikwini yo hetelela.” (2 Timotiya 3:1) Lava a va seketela mianakanyo ya yona va kume nseketelo hi tlhelo ra tipolitiki, ra timali ni ra nyimpi minkarhi yin’wana.

KU “SUSUMETANA” ENKARHINI WA MAKUMU

15. Xana hosi ya le dzongeni yi ‘susumetane’ ni hosi ya le n’walungwini hi ndlela yihi?

¹⁵ Ntsumi yi byele Daniyele yi ku: “Enkarhini wa makumu hosi ya le dzongeni yi ta susumetana na yona.” (Daniyele 11:40a) Xana hosi ya le dzongeni yi yi ‘susumetile’ hosi ya le n’walungwini “enkarhini wa makumu”? (Daniyele 12:4, 9) Ina, swi tano. Endzhaku ka nyimpi yo sungula ya misava, ntwanano wa ku rhula lowu wu endleriweke ku khawurisa hosi ya le n’walungwini, ya nkarhi wolowo—Jarimani—kunene a ku ri ku “susumetana,” ku yi tlhontlha leswaku yi tlherisela. Endzhaku ka ku hlula ka yona eka nyimpi ya vumbirhi ya misava, hosi ya le dzongeni yi herise matlhari yo chavisa ya nyutliya ya hosi leyi yi lwetanaka na yona kutani yi hlela masocha ya nyimpi lama nga ni matimba leswaku ma lwa na yona, Nhlengeletano ya Ntwanano ya Atlantic N’walungu (NATO [North Atlantic Treaty Organization]). Malunghana ni tsima ra NATO, n’wamatimu wa le Britain u ri: “A yi ri xitirho lexikulu xa ‘ku sivela’ USSR, leyi se a yi tekiwa yi ri nxungeto lowukulu wa ku rhula ka Yuropa. Tsima ra yona ri teke malembe ya 40, naswona wu endliwe hilaha ku humelelaka swinene.” Loko malembe ya Nyimpi ya Vusukumbele ma ri karhi ma famba, ku ‘susumeta’ ka hosi ya le dzongeni a ku katsa ku kambela tiko hi vutshila lebyikulu, vukanganyisi swin’we ni nyimpi.

16. Xana hosi ya le n’walungwini yi endlise ku yini loko yi susumetiwa hi hosi ya le dzongeni?

¹⁶ Xana hosi ya le n’walungwini yi endle yini? “Hosi ya le n’walungwini yi ta yi hlasela hi makalichi ni vagadi va tihanci ni hi swikepe swo tala; kunene yi ta nghena ematikweni, yi khukhula, yi tsemakanya.” (Daniyele 11:40b) Matimu ya masiku ya makumu ma kombise ku ndlandlamuxiwa ka tiko hi hosi ya le n’walungwini. Enkarhini wa nyimpi ya vumbirhi ya misava, “hosi” ya Vunazi yi hlasele mindzilakana ya yona [hosi ya le dzongeni] ni tindhawu leti nga le kusuhi. Eku heleni ka nyimpi yoleyo, “hosi” leyi tlhandlameke yi yimise mfumo lowu nga ni matimba. Enkarhini wa Nyimpi ya Vusukumbele, hosi ya le n’walungwini yi lwe ni leyi lwetanaka na yona etinyimpini to lwela matimba ni le ku wisiweni ka mimfumo eAfrika, Asia ni le Latin America. Yi xanise Vakreste va ntiyiso, yi va sivela—hambileswi yi nga wu yimisangiki—ntirho wa vona. Vahlaseri va yona va nyimpi ni va politiki va endle leswaku matiko yo tala ma lawuriwa hi yona. Leswi hi swona leswi ntsumi yi swi profeteke: “Yi ta tlhela yi nghena etikweni ro Khavisiwa [xiyimo xa moya xa vanhu va Yehovha], ku ta va ni matiko yo tala lawa ma nga ta khunguvanyisiwa.”—Daniyele 11:41a.

17. Hi swihi swipimelo leswi a swi ri kona eku ndlandlamuxeni ka ndhawu ya hosi ya le n’walungwini?

¹⁷ Nilokoswiritano, hosi ya le n’walungwini a yi swi kotanga ku hlula misava. Ntsumi yi vurile ka ha ri emahlweni yi ku: “Wona ma ta baleka evokweni ra yona, Edomu na Mowabu ni xiphemu lexikulu xa vana va Amone.” (Daniyele 11:41b) Eminkarhini ya khale, Edomu, Mowabu na Amone a ma ri exikarhi ka mimfumo ya hosi ya le dzongeni ya Egipta ni hosi ya le n’walungwini ya Siriya. Eminkarhini ya manguva lawa ma yimela matiko ni tinhlengeletano leti hosi ya le n’walungwini yi ti hlaseleke kambe yi tsandzekeke ku ti veka ehansi ka yona.

EGIPTA A WU BALEKI

18, 19. Xana hosi ya le dzongeni yi twe nkucetelo wa loyi a lwetanaka na yona hi tindlela tihi?

¹⁸ Ntsumi ya Yehovha yi ye emahlweni yi ku: “[Hosi ya le n’walungwini] yi ta tshamela ku tshambuluta voko ra yona ku lwa ni matiko; loko ku ri tiko ra Egipta, a ri nge baleki. Yi ta fuma xuma lexi fihliweke xa nsuku ni silivhere ni swilo hinkwaswo leswi navelekaka swa Egipta. Valibiya ni Vaetiyopiya va ta va emikondzweni ya yona.” (Daniyele 11:42, 43) Hambi ku ri hosi ya le dzongeni, “Egipta,” a yi byi balekelanga vuyelo bya maendlelo yo ndlandlamuxa ndhawu ya hosi ya le n’walungwini. Hi xikombiso, hosi ya le dzongeni yi hluriwe hi ndlela leyi hlamarisaka eVietnam. Naswona ku vuriwa yini hi “Valibiya ni Vaetiyopiya”? Vaakelani lava va Egipta wa khale va nga va va yimela matiko lawa hi ku ya hi lomu ma kumekaka kona, ma vandzamaneke na “Egipta” wa manguva lawa (hosi ya le dzongeni). Minkarhi yin’wana, a ma ri valandzeri—‘ma ri emikondzweni ya’—hosi ya le n’walungwini.

¹⁹ Xana hosi ya le n’walungwini yi xi fumile ‘xuma lexi fihliweke xa Egipta’? Kunene yi ve ni nkucetelo wa matimba endleleni leyi hosi ya le dzongeni a yi tirhisa xuma xa yona ha yona. Hi ku chava hosi leyi lwetanaka na yona, hosi ya le dzongeni yi tirhise xuma lexikulu ngopfu xa ku hlayisa vuthu leri tiyeke, vuthu ra le matini ni vuthu ra le moyeni. Hi ndlela leyi, hosi ya le n’walungwini ‘yi fumile,’ kumbe yi lawule ku tirhisiwa ka rifuwo ra hosi ya le dzongeni.

TSIMA RO HETELELA

20. Xana ntsumi yi ri hlamuserisa ku yini tsima ro hetelela ra hosi ya le n’walungwini?

²⁰ Ku lwetana ka hosi ya le n’walungwini ni hosi ya le dzongeni—hi masocha ya nyimpi, hi ikhonomi kumbe hi tindlela tin’wana—ku le kusuhi ni ku hela. Loko yi paluxa vuxokoxoko bya ku lwa loku a ka ha ta, ntsumi ya Yehovha yi te: “Ku ta va ni swiviko leswi swi nga ta yi karhata, ku suka evuhuma-dyambu ni ku suka en’walungwini, kunene yi ta huma hi vukarhi lebyikulu leswaku yi lovisa ni ku nyiketa vo tala endzovisweni. Yi ta dzima mintsonga ya yona leyi fanaka ni xigodlo exikarhi ka lwandle lerikulu ni ntshava yo kwetsima yo Khavisiwa; yi ta boheka ku famba yi ya fika emakumu ka yona, naswona a yi nge vi na mupfuni.”—Daniyele 11:44, 45.

21. Hi swihi leswi ha ha faneleke hi swi dyondza malunghana ni hosi ya le n’walungwini?

²¹ Loko ku hahluriwa Soviet Union hi December 1991, hosi ya le n’walungwini yi hluriwile swinene. Xana hosi leyi yi ta va yi ri mani loko ku hetiseka Daniyele 11:44, 45? Xana yi ta va yi ri eka rin’wana ra matiko lawa a ma ri xiphemu xa khale ka Soviet Union? Kumbe xana yi ta va ni vito rin’wana leri hambaneke, hilaha yi endleke hakona eminkarhini yo tala leyi hundzeke? Xana ku endliwa ka matlhari ya nyutliya hi matiko lama engetelekeke ku ta vanga mphikizano wa matlhari kutani swi cinca vito ra hosi yoleyo? Swivutiso leswi swi ta hlamuleka hi ku famba ka nkarhi. Hi nga tshuki hi tikarhata hi ku anakanyela tinhlamulo ta kona. Loko hosi ya le n’walungwini yi sungula tsima ra yona ro hetelela, ku hetiseka ka vuprofeta ku ta xiyiwa khwatsi hi lava va nga ni ku twisisa loku sekeriweke eBibeleni.—Vona “Tihosi Eka Daniyele Ndzima 11,” eka tluka 284.

22. Hi swihi swivutiso leswi tlakukaka malunghana ni nhlaselo wo hetelela wa hosi ya le n’walungwini?

²² Hambiswiritano, ha swi tiva leswi swi nga ta endliwa hi hosi ya le n’walungwini ku nga ri khale. Hi ku susumetiwa hi swiviko leswi taka “ku suka evuhuma-dyambu ni ku suka en’walungwini,” yi ta endla tsima ‘leswaku yi lovisa vo tala.’ Xana tsima leri ri endleriwa ku lwa na mani? Naswona hi swihi “swiviko” leswi swi pfuxaka nhlaselo wolowo?

KU CHAVISIWA HI SWIVIKO LESWI KARHATAKA

23. (a) Hi xihi xiendlakalo lexikulu lexi faneleke xi endleka emahlweni ka Armagedoni? (b) I vamani lava va nga “tihosi ta le vuhuma-dyambu”?

²³ Anakanya hi leswi buku ya Nhlavutelo yi swi vulaka malunghana ni ku hela ka Babilona Lonkulu, mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa. Emahlweni ka “nyimpi ya siku lerikulu ra Xikwembu xa Matimba Hinkwawo,” ku nga Armagedoni, nala loyi lonkulu wa vugandzeri bya ntiyiso “u ta hisiwa hi ndzilo a hela.” (Nhlavutelo 16:14, 16; 18:2-8) Ku lovisiwa ka yena ku kombisiwa hi ku chuluriwa ka nkambana wa vutsevu wa vukarhi bya Xikwembu enambyeni wa Yufrata wo fanekisela. Nambu wa phya leswaku “ku lunghiseleriwa ndlela ya tihosi ta le vuhuma-dyambu.” (Nhlavutelo 16:12) Tihosi leti i vamani? A ku na tin’wana handle ka Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste!—Ringanisa Esaya 41:2; 46:10, 11.

24. Hi xihi xiendlo xa Yehovha lexi nga tshukaka xi karhata hosi ya le n’walungwini?

²⁴ Ku lovisiwa ka Babilona Lonkulu ku hlamuseriwa khwatsi ebukwini ya Nhlavutelo, leyi nge: “Timhondzo ta khume leti u ti voneke [tihosi leti fumaka enkarhini wa makumu], ni xivandzana [Nhlangano wa Matiko], ti ta venga nghwavava, ti yi hlakata ni ku yi swerisa, ti dya tinyama ta yona hinkwato ni ku yi hisa hi ndzilo yi hela.” (Nhlavutelo 17:16) Xana vafumi va ta n’wi lovisela yini Babilona Lonkulu? Hikuva ‘Xikwembu xi swi nghenise etimbilwini ta vona leswaku va endla miehleketo ya xona.’ (Nhlavutelo 17:17) Un’wana wa vafumi lava i hosi ya le n’walungwini. Leswi yi swi twaka “ku suka evuhuma-dyambu” swi nga ha va swi vula xiendlo lexi xa Yehovha, loko a swi nghenise etimbilwini ta varhangeri va vanhu leswaku va lovisa nghwavava leyikulu ya vukhongeri.

25. (a) Xana i mani loyi hosi ya le n’walungwini yi lavaka ku n’wi hlasela hi ku kongoma? (b) Xana hosi ya le n’walungwini yi “dzima mintsonga ya yona leyi fanaka ni xigodlo” kwihi?

²⁵ Kambe u kona loyi vukarhi bya hosi ya le n’walungwini byi yisiwaka eka yena hi ku kongoma. Ntsumi yi vula leswaku yi ta “dzima mintsonga ya yona leyi fanaka ni xigodlo exikarhi ka lwandle lerikulu ni ntshava yo kwetsima yo Khavisiwa.” Enkarhini wa Daniyele, lwandle lerikulu a ku ri Mediteraniya kasi ntshava yo kwetsima a ku ri Siyoni, laha tempele ya Xikwembu yi tshameke yi va kona. Hikwalaho, eku hetisekeni ka vuprofeta, hosi ya le n’walungwini leyi hlundzukeke yi endla tsima ro lwa ni vanhu va Xikwembu. Hi ndlela ya moya, ndhawu leyi nga “exikarhi ka lwandle lerikulu ni ntshava yo kwetsima” yi yimela xiyimo xa moya xa malandza lama totiweke ya Yehovha. Ma huma hi le “lwandle” ra vanhu lava hambanisiweke ni Xikwembu naswona ma ni ntshembo wa ku fuma eNtshaveni ya Siyoni ya le tilweni swin’we na Yesu Kreste.—Esaya 57:20; Vaheveru 12:22; Nhlavutelo 14:1.

26. Hilaha swi kombisiweke hakona hi vuprofeta bya Ezekiyele, xana mahungu lama taka “ku suka en’walungwini” ma nga va ma sukela kwihi?

²⁶ Ezekiyele, nakulobye wa Daniyele, na yena u profete hi ku hlaseriwa ka vanhu va Xikwembu “exiphen’wini xo hetelela xa masiku.” U vule leswaku nhlaselo lowu wu ta sunguriwa hi Gogo wa Magogo, ku nga Sathana Diyavulosi. (Ezekiyele 38:14, 16) Hi ndlela yo fanekisela, xana Gogo u ta hi le tlhelweni rihi? “Ku suka eswiphen’wini swa le kule swinene swa le n’walungwini,” ku vula Yehovha, hi ku tirhisa Ezekiyele. (Ezekiyele 38:15) Ku nga khathariseki leswaku nhlaselo lowu wu bihise ku yini, wu nga ka wu nga va lovisi vanhu va Yehovha. Xiendlakalo lexi xo hlamarisa xi ta vanga leswaku Yehovha a teka goza ro lovisa mavuthu ya Gogo. Xisweswo, Yehovha u byela Sathana a ku: “Kunene ndzi ta . . . nghenisa swiove etinhlayeni ta wena, ndzi ku humesa.” “Ndzi ta ku . . . humesa eswiphen’weni swa le kule swinene swa n’walungu, ndzi ku tisa ehenhla ka tintshava ta Israyele.” (Ezekiyele 38:4; 39:2) Hikwalaho, mahungu lama taka “ku suka en’walungwini” lama hlundzukisaka hosi ya le n’walungwini, ma fanele ma va ma huma eka Yehovha. Kambe leswaku swiviko leswi taka “ku suka evuhuma-dyambu ni ku suka en’walungwini” swi ta va swi ri ni rungula rihi eku heteleleni, swi tiviwa hi Xikwembu ntsena naswona swi ta vonaka hi ku famba ka nkarhi.

27. (a) Ha yini Gogo a ta tlhontlha matiko, ku katsa ni hosi ya le n’walungwini, leswaku a hlasela vanhu va Yehovha? (b) Xana ku hlasela ka Gogo ku ta va ni vuyelo byihi?

²⁷ Loko ku ri Gogo, u hlela nhlaselo wakwe lowukulu hikwalaho ka ku humelela ka “Israyele wa Xikwembu,” loyi swin’we ni “ntshungu lowukulu” wa “tinyimpfu tin’wana,” va nga ha riki xona xiphemu xa misava ya yena. (Vagalatiya 6:16; Nhlavutelo 7:9; Yohane 10:16; 17:15, 16; 1 Yohane 5:19) Gogo u languteka a hlambisiwa timbilu hi “vanhu lava va hlengeletiweke ematikweni, lava va hlengeletaka rifuwo ni nhundzu [ya moya].” (Ezekiyele 38:12) Hi ku languta xiyimo xa moya xa Vakreste tanihi “tiko-xikaya leri pfulekeke” leri nga hluriwaka hi ku olova, Gogo u endla matshalatshala lamakulu ya ku susa xihinga lexi xi n’wi sivelaka ku lawula vanhu hinkwavo. Kambe wa tsandzeka. (Ezekiyele 38:11, 18; 39:4) Loko tihosi ta misava, ku katsa ni hosi ya le n’walungwini, ti hlasela vanhu va Yehovha, ti ta ‘fika emakumu ka tona.’

‘HOSI YI TA FIKA EMAKUMU KA YONA’

28. Xana hi tiva yini malunghana ni vumundzuku bya hosi ya le n’walungwini ni hosi ya le dzongeni?

²⁸ Tsima ro hetelela ra hosi ya le n’walungwini a ri kongomisiwanga eka hosi ya le dzongeni. Hikwalaho, hosi ya le n’walungwini a yi lovisiwi hi loyi a lwetanaka na yona. Hilaha ku fanaka, hosi ya le dzongeni a yi lovisiwi hi hosi ya le n’walungwini. Hosi ya le dzongeni yi lovisiwa, “handle ko tirhisa voko [ra munhu],” hi Mfumo wa Xikwembu.a (Daniyele 8:25) Entiyisweni, tihosi hinkwato ta misava ti ta susiwa hi Mfumo wa Xikwembu enyimpini ya Armagedoni, naswona sweswo hi leswi swi endlekaka eka hosi ya le n’walungwini. (Daniyele 2:44) Daniyele 11:44, 45 yi hlamusela swiendlakalo leswi yisaka enyimpini yoleyo yo hetelela. A swi hlamarisi leswi ku nga ‘ta ka ku nga vi na mupfuni’ loko hosi ya le n’walungwini yi lovisiwa!

[Nhlamuselo ya le hansi]

XANA U TWISISE YINI?

• Xana vito ra hosi ya le n’walungwini ri cincise ku yini endzhaku ka nyimpi ya vumbirhi ya misava?

• Xana eku heteleleni ku ta endleka yini eka hosi ya le n’walungwini ni hosi ya le dzongeni?

• Xana u vuyeriwe njhani hi ku nyikela nyingiso eka vuprofeta bya Daniyele malunghana ni ku lwetana ka tihosi timbirhi?

[Chati/Xifaniso lexi nga eka tluka 284]

TIHOSI EKA DANIYELE NDZIMA 11

Daniyele 11:7-9 Seleucus wa Vumbirhi Ptolemy wa Vunharhu

Daniyele 11:10-12 Antiochus wa Vunharhu Ptolemy wa Vumune

Daniyele 11:20 Awugusto

Daniyele 11:21-24 Tiberiyo

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 271

[Xifaniso lexi nga eka tluka 279]

‘Ku susumeta’ ka hosi ya le dzongeni a ku katsa ku kambela tiko hi vutshila ni nxungeto wa nyimpi