Ndzima Ya Vukhume-nharhu
“Huwelelani Hi Ku Tsaka Hi Vun’we”!
1. Ha yini marito ya vuprofeta ya Esaya ndzima 52 ma ri lama tsakisaka, naswona ma hetiseke hi tindlela tihi timbirhi?
NTSHUNXEKO! Xana vanhu lava cangayilaka evuhlongeni va nga va ni ntshembo lowu tsakisaka loko swi te yini? Leswi buku ya Esaya yi vulavulaka ngopfu hi ntshunxeko ni ku vuyeteriwa, a swi hlamarisi leswi buku leyi ya Bibele yi ngo tluriwa hi Tipisalema ntsena loko swi ta eku tirhiseni ka marito ya ntsako. Esaya ndzima 52 yi nyikela ngopfu-ngopfu xivangelo xa ku va vanhu va Xikwembu va fanele va tsaka. Marito ya yona ya vuprofeta ma hetiseke ehenhla ka Yerusalema hi 537 B.C.E. Naswona ma hetiseke swinene eka “Yerusalema wa le henhla,” nhlengeletano ya Yehovha ya le tilweni ya swivumbiwa swa moya, leyi minkarhi yin’wana yi vuriwaka manana tlhelo wansati.—Vagalatiya 4:26; Nhlavutelo 12:1.
“Tiambexe Ntamu Wa Wena, Wena Siyoni!”
2. Xana Siyoni u pfuke rini, naswona sweswo swi endlekise ku yini?
2 Hi nomu wa Esaya, Yehovha u huwelele muti wa Yena lowu rhandzekaka, ku nga Siyoni, a ku: “Pfuka, pfuka, tiambexe ntamu wa wena, Wena Siyoni! Ambala tinguvu ta wena to saseka, Wena Yerusalema, muti wo kwetsima! Hikuva loyi a nga yimbangiki ni loyi a nga basangiki a nge he ngheni eka wena. Tidzudze ritshuri, pfuka, tshama ehansi, Wena Yerusalema. Tintshunxe switsimbo swa nhamu ya wena, Wena nhwanyana wa Siyoni la nga khumbi.” (Esaya 52:1, 2) Leswi vaaki va muti wa Yerusalema va dlokodleke vukari bya Yehovha, muti lowu wu sale wu ri rhumbi ku ringana malembe ya 70. (2 Tihosi 24:4; 2 Tikronika 36:15-21; Yeremiya 25:8-11; Daniyele 9:2) Kutani leswi a a hete nkarhi wo leha a nga endli nchumu, lowu a wu ri nkarhi wa leswaku a khindlimuka, a ambala tinguvu leto xonga ta ntshunxeko. Yehovha u susumete mbilu ya Korexe leswaku yi ntshunxa “nhwanyana wa Siyoni la nga khumbi,” leswaku khale ka vaaki va Yerusalema ni vana va vona va ta huma eBabilona, va tlhelela eYerusalema kutani va pfuxa vugandzeri bya ntiyiso. Vanhu lava nga yimbangiki ni lava nga tengangiki a va nga ta wu veka nkondzo eYerusalema.—Ezra 1:1-4.
3. Ha yini vandlha ra Vakreste lava totiweke ri nga vuriwaka “nhwanyana wa Siyoni,” naswona ri ntshunxiwe hi ndlela yihi?
3 Marito lawa ya Esaya ma hetiseka ni le vandlheni ra Vukreste. Vandlha ra Vakreste lava totiweke ri nga vuriwa “nhwanyana wa Siyoni” wa manguva lawa, tanihi leswi “Yerusalema wa le henhla” a nga mana wa rona.a Tanihi leswi va ntshunxiweke etidyondzweni ta vahedeni ni ta vagwinehi, vatotiwa va fanele ku tshama va tengile emahlweni ka Yehovha, hi ku yimbisiwa etimbilwini ta vona, ku nga ri ku yimbisiwa enyameni. (Yeremiya 31:33; Varhoma 2:25-29) Leswi swi vula ku tshama va tengile emahlweni ka Yehovha hi tlhelo ra moya, ra mianakanyo ni ra mahanyelo.—1 Vakorinto 7:19; Vaefesa 2:3.
4. Hambileswi “Yerusalema wa le henhla” a a nga si tshama a tlula swileriso swa Yehovha, vayimeri va yena va laha misaveni va humeleriwe hi yini leswi fanaka ni leswi humeleleke vaaki va khale va Yerusalema?
4 Ina, “Yerusalema wa le henhla” a a nga si tshama a tlula swileriso swa Yehovha. Hambiswiritano, hi nkarhi wa nyimpi yo sungula ya misava, vayimeri va yena emisaveni—Vakreste lava totiweke—va tlule nawu wa Yehovha va nga swi lemukanga hileswi a va nga byi twisisi kahle vukala-tlhelo bya Vukreste. Loko va nga ha amukeleki eka Xikwembu, va nghene evuhlongeni bya moya bya “Babilona Lonkulu,” mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa. (Nhlavutelo 17:5) Xiyimo xa vona xa ku va evuhlongeni xi fike emaninginingini hi June 1918 loko swirho swa nhungu swa valanguteri va Sosayiti ya Watch Tower swi pfaleriwe ekhotsweni hi swihehlo swa mavunwa, ku katsa ni xihehlo xa ku kunguhata ku pfukela mfumo. Enkarhini wolowo ku chumayeriwa loku hleriweke ka mahungu lamanene ku yimile hi ndlela yo karhi. Hambiswiritano, hi 1919 ku biwe hungwe ra ku khindlimuka hi tlhelo ra moya. Vakreste lava totiweke va sungule ku huma hi ku helela etshangeni ra Babilona Lonkulu leri nun’hwaka hi tlhelo ra mahanyelo ni ra moya. Va tidzudze ritshuri ra vuhlonga, hiloko “Yerusalema wa le henhla” a va “muti wo kwetsima” lowu vangamaka, laha thyaka ra moya ri nga pfumeleriwiki.
5. Ha yini Yehovha a a ri ni mfanelo leyi tiyeke ya ku kutsula vanhu vakwe handle ko humesa ndziho wo karhi eka lava va va yiseke evuhlongeni?
5 Hi 537 B.C.E. na hi 1919 C.E., Yehovha u ve ni mfanelo leyi heleleke ya ku ntshunxa vanhu vakwe. Esaya u hlamuserile: “Yehovha u te: ‘N’wina mi xaviseriwe swa hava, naswona a mi nge xaviwi hi mali.’” (Esaya 52:3) Vababilona va khale na Babilona Lonkulu a va hakelanga nchumu loko va teke vanhu lava Xikwembu xi endleke ntwanano na vona, va ya va fumba evuhlongeni. Leswi ku nga humangiki na cheleni yinene leyi, Yehovha a a ha ri N’wini la faneleke wa vanhu vakwe. Xana a a kolota munhu ke? Nikatsongo. Etimhakeni leti hatimbirhi, Yehovha a a ri ni mfanelo yo kutsula vagandzeri vakwe handle ko humesa ndziho wo karhi eka lava va va yiseke evuhlongeni.—Esaya 45:13.
6. Hi tihi tidyondzo ta matimu leti valala va Yehovha va tsandzekeke ku ti yingisa?
6 Valala va Yehovha a va nga dyondzanga nchumu ematin’wini. Ha hlaya: “Yehovha, Hosi leyi Lawulaka u te: ‘Vanhu va mina va rhelele aEgipta eku sunguleni va ya luvela kona; kasi loko ku ri Asiriya u va tshikilerile ku nga ri na xivangelo.’” (Esaya 52:4) Faro wa le Egipta u endle Vaisrayele mahlonga, kasi a va lo rhambiwa etikweni leri, va rhurheriwa tanihi vaendzi. Hikwalaho, Yehovha u nwerise Faro ni masocha yakwe eLwandle ro Tshwuka. (Eksoda 1:11-14; 14:27, 28) Loko Hosi Senakeribi wa le Asiriya a lava ku dumela Yerusalema, ntsumi ya Yehovha yi yayarhele masocha ya hosi leyi ya 185 000. (Esaya 37:33-37) Hilaha ku fanaka, Vababilona va khale ni swirho swa Babilona Lonkulu a va nge swi koti ku vhika loko va rihiseriwa hikwalaho ka leswi va rhikinyeke vanhu va Xikwembu.
“Vanhu Va Mina Va Ta Tiva Vito Ra Mina”
7. Ku va vanhu va Yehovha va endliwa mahlonga swi ri khumbe njhani vito ra yena?
7 Ku yisiwa ka vanhu va Yehovha evuhlongeni swi khumbe vito ra yena, hilaha vuprofeta byi kombaka hakona: “‘Kutani, xana ndzi vuyeriwa hi yini laha?’ ku vula Yehovha. ‘Hikuva vanhu va mina va tekiwe swa hava. Lava va va fumaka va tshamela ku kolola,’ ku vula Yehovha, ‘naswona nkarhi hinkwawo, siku hinkwaro, vito ra mina a ri khomiwa hi ndlela leyi nga kombisiki xichavo. Hikwalaho ka sweswo vanhu va mina va ta tiva vito ra mina, hi xivangelo xexo esikwini rero, hikuva hi mina Loyi a vulavulaka. Waswivo! Hi mina.’” (Esaya 52:5, 6) Yehovha a a khumbeka njhani hi xiyimo lexi? Xana a a karhateke ku fikela kwihi hileswi Vaisrayele a va endliwe mahlonga eBabilona? Yehovha a a fanele a teka goza hileswi Vababilona va endleke vanhu vakwe mahlonga va tlhela va giya loko va va hlula. Ku tinyungubyisa koloko ku endle leswaku Vababilona va tlanga hi vito ra Yehovha. (Ezekiyele 36:20, 21) A va swi lemukanga leswaku muti wa Yerusalema wu sale wu ri marhumbi ntsena, hikwalaho ka leswi Yehovha a hlundzukisiweke hi vanhu vakwe. Ku ri na sweswo, Vababilona va langute mhaka ya ku endliwa ka Vayuda mahlonga yi ri vumbhoni bya leswaku Xikwembu xa vona a xi na tinkokola. Belxatsara hosi ya le Babilona u tlhele a delela Yehovha hi ku tirhisa swibye leswi humaka etempeleni ya Yena loko ku endliwa nkhuvo wa swakudya wa ku xixima swikwembu swa Babilona.—Daniyele 5:1-4.
8. Xana vito ra Yehovha ri khomiwe njhani endzhaku ka ku fa ka vaapostola?
8 Xana leswi hinkwaswo swi tirha njhani eka “Yerusalema wa le henhla”? Ku sukela loko vugwinehi byi dzime timitsu exikarhi ka lava tivulaka Vakreste, a ku ta vuriwa leswaku “vito ra Xikwembu ra sandziwa hikwalaho ka [lava nga] exikarhi ka matiko.” (Varhoma 2:24; Mintirho 20:29, 30) Hikwalaho, leswi Vayuda a va pfumela swilo leswi nga riki kona, va sungule ku papalata ku tirhisa vito ra Xikwembu. Endzhakunyana ka ku fa ka vaapostola, Vakreste lava gwineheke na vona va mame vukholwa-hava lebyi a byi ri kona, kutani va tshika ku tirhisa vito ra Xikwembu. Vugwinehi byi tswale Vujagana, lebyi nga mathwarivona eka Babilona Lonkulu. (2 Vatesalonika 2:3, 7; Nhlavutelo 17:5) Vudlakuta bya Vujagana ni nandzu wa byona wa ngati swi pete vito ra Yehovha eridakeni.—2 Petro 2:1, 2.
9, 10. Vanhu va manguva lawa, lava Xikwembu xi endleke ntwanano na vona va twisise yini hi vuenti mayelana ni mimpimanyeto ya Yehovha ni vito ra yena?
9 Loko Korexe Lonkulu, ku nga Yesu Kreste, a ntshunxe vanhu lava Xikwembu xi endleke ntwanano na vona, evuhlongeni bya Babilona Lonkulu hi 1919, va sungule ku swi twisisa ku antswa swilaveko swa Yehovha. Ana se a va tikulurile eka tidyondzo to tala ta Vujagana leti davukeke evuhedenini bya le mahlweni ka Vukreste, to tanihi Vunharhu-un’we, ku nga fi ka moya-xiviri ni ku xanisiwa hilaha ku nga heriki etiheleni to hisa. Kutani va sungule ku phumunha ritshuri hinkwaro ra Babilona. Va tlhele va lemuka ntikelo wa ku nga yimi na munhu ni un’we eka timhaka ta ku vangisana ta misava leyi. Nakambe a va lava ku tibasisa eka nandzu wihi ni wihi wa ngati lowu van’wana va nga ha vaka va ve na wona.
10 Malandza ya Xikwembu ya manguva lawa na wona ma wu twisise swinene ntikelo wa vito ra Yehovha. Hi 1931, ma amukele vito leri nge Timbhoni ta Yehovha, xisweswo ma twarisa erivaleni leswaku ma seketela Yehovha ni vito ra yena. Ku tlula kwalaho, loko ku humesiwa Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa (bya Xinghezi) hi 1950, Timbhoni ta Yehovha ti tlherisele vito ra Xikwembu endhawini ya rona leyi faneleke eBibeleni. Ina, ti twisise vito ra Yehovha, naswona ti ri twarisa ku ya fika emakun’wini ya misava.
“Loyi A Tisaka Mahungu Lamanene”
11. Ha yini marito lama nge “Xikwembu xa wena i hosi!” a ma fanerile mayelana ni leswi endlekeke hi 537 B.C.E.?
11 Sweswi mianakanyo ya hina yi tekiwa yi tlhelerisiwa le Siyoni loko a ha ri rhumbi. Ku te murhumiwa la tameleke mahungu lamanene: “Milenge ya loyi a tisaka mahungu lamanene ya languteka hakunene ehenhla ka tintshava, loyi a twarisaka ku rhula, loyi a tisaka mahungu lamanene ya leswo antswa, loyi a twarisaka ku ponisiwa, loyi a byelaka Siyoni a ku: ‘Xikwembu xa wena i hosi!’” (Esaya 52:7) Hi 537 B.C.E., a ku ta vuriwa njhani leswaku Xikwembu xa Siyoni xi ve Hosi? Xana Yehovha a a nga ri Hosi ku sukela khale? Ina, i “Hosi leyi nga riki na makumu”! (Nhlavutelo 15:3) Kambe marito lama nge “Xikwembu xa wena i hosi!” ma fanerile hikuva ku wa ka Babilona ni xileriso xa le vukosini xa ku pfuxa tempele eYerusalema ni ku kondletela vugandzeri lebyi tengeke kwalaho, a swi ri xikombiso lexintshwa xa vuhosi bya Yehovha.—Pisalema 97:1.
12. I mani la rhangeleke eku ‘tiseni ka mahungu lamanene,’ naswona u ma tise njhani?
12 Esikwini ra Esaya, a ku nga ri na munhu kumbe ntlawa wa vanhu lava a va vuriwa “loyi a tisaka mahungu lamanene.” Kambe namuntlha swi tiviwa kahle leswaku i mani la byarheke mahungu lamanene. Yesu Kreste i murhumiwa lonkulu wa Yehovha la twariseke ku rhula. Loko a ri emisaveni, u chumayele mahungu lamanene ya leswaku vanhu a va ta ntshunxiwa eka mapindza hinkwawo ya xidyoho lexi va xi mameke eka Adamu, ku katsa ni vuvabyi ni rifu. (Matewu 9:35) Yesu u veke xikombiso lexinene xa ku hisekela ku twarisa mahungu lawa manene ya nchumu lowu antswaka, a tirhisa nkarhi wihi ni wihi lowu n’wi pfulekeleke a dyondzisa vanhu hi ta Mfumo wa Xikwembu. (Matewu 5:1, 2; Marka 6:34; Luka 19:1-10; Yohane 4:5-26) Naswona vadyondzisiwa vakwe va landzele xikombiso xa yena.
13. (a) Xana muapostola Pawulo u yi ndlandlamuxe njhani nhlamuselo ya xiga lexi nge “Milenge ya loyi a tisaka mahungu lamanene ya languteka hakunene ehenhla ka tintshava”? (b) Ha yini ku nga vuriwaka leswaku milenge ya varhumiwa ya “languteka”?
13 Eka papila rakwe leri a ri tsaleleke Varhoma, muapostola Pawulo u tshahe Esaya 52:7, a kandziyisa ntikelo wa ntirho wa ku chumayela mahungu lamanene. U vutise nxaxamelo wa swivutiso leswi tlhontlhaka mianakanyo, ku katsa ni lexi nge ‘Xana vanhu va ta swi twisa ku yini loko ku nga ri na loyi a chumayelaka?’ Kutani u ye emahlweni a ku: “Hilaha ku tsariweke hakona: ‘Ya languteka hakunene milenge ya lava va vulaka mahungu lamanene ya swilo leswinene!’” (Varhoma 10:14, 15) Kutani Pawulo u ndlandlamuxe ndlela leyi Esaya 52:7 yi tirhaka ha yona, a tirhisa rito leri nga evunyingini leri nge “lava,” ematshan’weni ya rito leri nga eka vun’we leri nge “loyi,” leri humelelaka etsalweni ro sungula ra Esaya. Hi ku tekelela Yesu Kreste, Vakreste hinkwavo i varhumiwa va mahungu lamanene ya ku rhula. Xana milenge ya vona a yi ri leyi ‘langutekaka’ hi ndlela yihi? Esaya u vulavula onge hi loko murhumiwa a tshinelela Yerusalema a ta hi le tintshaveni ta le kusuhi ta Yuda. Loko wena u ri ko kota la, murhumiwa a ta hi lahaya kulenyana, a wu nge swi koti ku vona milenge yakwe. Kutani laha ku vulavuriwa hi murhumiwa, laha milenge yi yimelaka murhumiwa hi byakwe. Tanihi leswi Yesu ni vadyondzisiwa vakwe a va ri lava langutekaka ematihlweni ya vanhu lava titsongahataka eka lembe-xidzana ro sungula, Timbhoni ta manguva lawa ta languteka ematihlweni ya vanhu lava titsongahataka, lava yingisaka rungula ra mahungu lamanene leri ponisaka vutomi.
14. Yehovha u ve Hosi hi ndlela yihi eminkarhini ya hina, naswona vanhu va sungule rini ku tivisiwa hi mhaka leyi?
14 Eminkarhini ya hina, xana marito lama nge “Xikwembu xa wena i hosi!” ma sungule rini ku twiwa? Ma sungule hi 1919. Hi lembe rero, entsombanweni wa le Cedar Point, Ohio, J. F. Rutherford, loyi hi nkarhi wolowo a a ri muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower, u khutaze vayingiseri vakwe hi nkulumo leyi nge “Rito Eka Vatirhi-kulorhi.” Nkulumo ya kona, leyi a yi sekeriwe eka Esaya 52:7 na Nhlavutelo 15:2, yi khutaze hinkwavo lava a va ri kona leswaku va nghenela ntirho wa ku chumayela. Xisweswo, ‘milenge leyi langutekaka’ yi sungule ku humelela ehenhla ka “tintshava.” Vakreste lava totiweke, lava landzeriweke hi vapfuneti va vona va “tinyimpfu tin’wana,” va khome laha ku hisaka va chumayela mahungu lamanene ya leswaku Yehovha u ve Hosi. (Yohane 10:16) Xana Yehovha a a ve Hosi hi ndlela yihi? U kombise vuhosi byakwe hi vuntshwa hi 1914, loko a veka N’wana wakwe Yesu Kreste ku va Hosi eMfun’weni wa matilo lowu a wa ha ku simekiwa. Nakambe Yehovha u kombise vuhosi byakwe hi 1919 loko a ntshunxa “Israyele wa Xikwembu” eka Babilona Lonkulu.—Vagalatiya 6:16; Pisalema 47:8; Nhlavutelo 11:15, 17; 19:6.
“Varindzi Va Wena Va Ta Tlakusa Rito Ra Vona”
15. I vamani “varindzi” lava tlakuseke rito ra vona hi 537 B.C.E.?
15 Xana hungwe leri nge “Xikwembu xa wena i hosi!” ri amukelekile? Ina. Esaya u ri: “Yingisa! Varindzi va wena va ta tlakusa rito ra vona. Hi vun’we va hambeta va huwelela hi ku tsaka; hikuva va ta vona hi tihlo rin’we loko Yehovha a tlherisela Siyoni.” (Esaya 52:8) A ku na varindzi va xiviri lava vekiweke eYerusalema hi 537 B.C.E. leswaku va amukela masalela yo sungula loko ma vuya. Muti lowu a wu sele wu ri rhumbi ku ringana 70 wa malembe. (Yeremiya 25:11, 12) Kutani “varindzi” lava tlakuseke rito ra vona ku fanele ku ri Vaisrayele lava lumiweke ndleve malunghana ni ku pfuxiwa ka Siyoni, kutani va va ni vutihlamuleri bya ku haxa mahungu wolawo eka vana lavan’wana hinkwavo va Siyoni. Loko va vona Yehovha a nyiketa Babilona emavokweni ya Korexe hi 539 B.C.E., varindzi va swi vone xikan’we leswaku Yehovha a a ntshunxa vanhu vakwe. Kun’we ni lava va amukeleke hungwe leri, varindzi va hambete va huwelela hi ku tsaka, va byela van’wana mahungu lamanene hi vun’we.
16. Varindzi a va vona mani ‘tihlo hi tihlo,’ naswona hi ndlela yihi?
16 Varindzi lava xalamukeke va ve ni vuxaka lebyikulu na Yehovha, va n’wi vona ‘tihlo hi tihlo,’ kumbe mombo hi mombo hi ndlela yo fanekisela. (Tinhlayo 14:14) Vuxaka lebyi a va ri na byona na Yehovha ni hi xivona byi kombise leswaku a va ri ni vun’we naswona rungula ra vona a ri tsakisa.—1 Vakorinto 1:10.
17, 18. (a) Xana ntlawa wa varindzi wa manguva lawa wu ri tlakuse njhani rito ra wona? (b) Xana ntlawa wa varindzi wu huwelele hi vun’we hi ndlela yihi?
17 Malunghana ni ku hetiseka ka vuprofeta lebyi ka manguva lawa, ntlawa wa varindzi, “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha,” a wu huweleli lava ana se va nga swirho swa nhlengeletano ya Xikwembu leyi vonakaka ntsena, kambe ni lava va nga riki swirho swa yona. (Matewu 24:45-47) Ku hume xirhambo xa ku hlengeleta masalela ya vatotiwa hi 1919, naswona hi 1922, xirhambo xexo xi tiyisekisiwile entsombanweni wa le Cedar Point, Ohio, laha vayingiseri va khutaziweke hi marito lama nge “twarisani, twarisani, twarisani Hosi ni mfumo wa yona.” Ku sukela hi 1935, nyingiso wu yisiwe eku hlengeleteni ka ntshungu lowukulu wa vanhu lava fanaka ni tinyimpfu. (Nhlavutelo 7:9, 10) Emalembeni ya sweswinyana xitiviso xa vuhosi bya Yehovha xi twarisiwe hi matimba. Njhani? Hi lembe ra 2000, vanhu va kwalomu ka timiliyoni ta ntlhanu na yin’we a va ri karhi va hlanganyela eku twariseni ka vuhosi bya Yehovha ematikweni ni le tindhawini to tlula 230. Ku tlula kwalaho, Xihondzo xo Rindza, lexi ntlawa wa varindzi wu xi tirhisaka ngopfu, xi twarisa rungula leri tsakisaka hi tindzimi to tlula 130.
18 Ku hlanganyela entirhweni wo tano lowu hlanganisaka vanhu swi lava ku titsongahata ni ku rhandza vamakwenu. Leswaku hungwe leri ri va leri humelelaka, hinkwavo lava katsekaka va fanele va chumayela rungula leri fanaka, va tlakusa vito ra Yehovha, lunghiselelo rakwe ra nkutsulo, vutlharhi bya yena, rirhandzu rakwe ni Mfumo wa yena. Loko Vakreste emisaveni hinkwayo va khomisana entirhweni lowu, vuxaka bya vona na Yehovha byi va nyika matimba ya ku huwelela mahungu lamanene hi vun’we.
19. (a) Xana “tindhawu leti onhakeke ta Yerusalema” a ti ta tsaka hi ndlela yihi? (b) Yehovha u “pfule voko rakwe ro kwetsima” hi ndlela yihi?
19 Loko vanhu va Xikwembu va huwelela hi ntsako, ni ndhawu leyi va tshamaka eka yona yi languteka yi tsakile. Vuprofeta byi ya emahlweni byi ku: “Khanani, huwelelani hi ku tsaka hi vun’we, n’wina tindhawu leti onhakeke ta Yerusalema, hikuva Yehovha u chavelele vanhu vakwe; u kutsule Yerusalema. Yehovha u pfule voko rakwe ro kwetsima ematihlweni ya matiko hinkwawo; makumu hinkwawo ya misava ma fanele ma vona ku ponisiwa loku humaka eka Xikwembu xa hina.” (Esaya 52:9, 10) Loko vanhu va vuya hi le Babilona, tindhawu leti a ti hlomula mbilu ta muti wa Yerusalema lowu a wu sale wu ri rhumbi ti sungule ku vonaka ti tsakile hileswi se a ku ta pfuxiwa vugandzeri lebyi tengeke bya Yehovha. (Esaya 35:1, 2) A swi ri erivaleni leswaku Yehovha u hoxe xandla swinene emhakeni leyi. U “pfule voko rakwe ro kwetsima,” onge hi loko a tilunghiselela ku sungula ntirho wa ku ponisa vanhu vakwe.—Ezra 1:2, 3.
20. Ku humelele yini loko Yehovha a tshambuluta voko ra yena ro kwetsima enkarhini lowu hundzeke, naswona ku ta humelela yini loko a endla tano eminkarhini ya hina?
20 ‘Emasikwini lawa yo hetelela,’ Yehovha u tshambulute voko rakwe ro kwetsima leswaku a nyika masalela lama totiweke matimba, ku nga “timbhoni timbirhi” ta buku ya Nhlavutelo. (2 Timotiya 3:1; Nhlavutelo 11:3, 7-13) Ku sukela hi 1919, masalela lawa ma nghenisiwe eparadeyisini ya moya, xiyimo xa moya lexi sweswi ma hlanganeke eka xona swin’we ni timiliyoni ta vapfuneti va vona, ku nga tinyimpfu tin’wana. Eku heteleleni, Yehovha u ta tshambuluta voko rakwe ro kwetsima a ponisa vanhu vakwe “[e]Har–Magedoni.” (Nhlavutelo 16:14, 16) Kutani “makumu hinkwawo ya misava ma [ta fanela ku] vona ku ponisiwa loku humaka eka Xikwembu xa hina.”
Xilaveko Xa Xihatla
21. (a) Lava “[rhwaleke] swibya swa Yehovha” a va fanele va endla yini? (b) Ha yini Vayuda lava humaka eBabilona a va nga fanelanga va chava?
21 Lava va humeke eBabilona va tlhelela eYerusalema a va fanele va fikelela xilaveko xo karhi. Esaya wa tsala: “Sukani, sukani, humani kona, mi nga khumbi nchumu lexi nga basangiki; humani exikarhi ka yena, tshamani mi basile, n’wina lava rhwalaka swibya swa Yehovha. Hikuva n’wina mi ta huma mi nga chavi nchumu, naswona a mi nge fambi hi ku chava. Hikuva Yehovha u ta va a famba emahlweni ka n’wina, Xikwembu xa Israyele xi ta mi rindza endzhaku.” (Esaya 52:11, 12) Loko Vaisrayele va huma eBabilona a va fanele va siya swilo hinkwaswo leswi pfuvaneke ni vugandzeri bya mavunwa bya le Babilona. Leswi a va ta rhwala swibye swa Yehovha leswi tekiweke etempeleni eYerusalema, a va fanele va va lava tengeke, hayi hi ku tibasisa ehandle ntsena, kambe ngopfu-ngopfu etimbilwini ta vona. (2 Tihosi 24:11-13; Ezra 1:7) Ku tlula kwalaho, Yehovha a a ta va rhangela, kutani a va nga fanelanga va chava nchumu, kumbe va tsutsuma bya mbyana ya rihuhu, onge hi loko va ri kusuhi ni ku gajiwa hi vahlongorisi va vona lava nga ni torha ra ngati. Xikwembu xa Israyele a xi ta va sala ndzhaku xi va byisa.—Ezra 8:21-23.
22. Pawulo u xi kandziyise njhani xilaveko xa ku va Vakreste lava totiweke va va lava tengeke?
22 Marito ya Esaya ya ku tshama exiyin’weni xa ku tenga ma hetiseka hi mpimo lowukulu eka mbewu ya “Yerusalema wa le henhla.” Loko Pawulo a tsundzuxe Vakreste va le Korinto leswaku va nga paniwi ni lava nga riki vapfumeri, u tshahe marito ya Esaya 52:11: “‘Hikokwalaho humani exikarhi ka vona, mi tihambanisa,’ ku vula Yehovha, ‘naswona tshikani ku khumba xilo lexi nga basangiki.’” (2 Vakorinto 6:14-17) Ku fana ni Vaisrayele lava a va kongome ekaya va huma eBabilona, Vakreste va fanele va fambela ekule ni vugandzeri bya mavunwa bya Babilona.
23. Xana malandza ya Yehovha namuntlha ma ringeta ku tshama ma tengile hi tindlela tihi?
23 Leswi a swi ri tano ngopfu-ngopfu eka valandzeri va Yesu Kreste lava totiweke, lava chuvekeke rihlampfu eka Babilona Lonkulu hi 1919. Hakatsongo-tsongo va tirhidimbe thyaka hinkwaro ra vugandzeri bya mavunwa. (Esaya 8:19, 20; Varhoma 15:4) Va tlhele va wu lemuka kahle ntikelo wa ku va lava tengeke emahanyelweni. Hambileswi Timbhoni ta Yehovha minkarhi hinkwayo ti namarheleke mimpimanyeto leyinene ya mahanyelo, hi 1952 Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xi ve ni swihloko leswi kandziyiseke xilaveko xa ku tshinya lava tikhomaka hi ndlela yo biha, ku endlela leswaku vandlha ri tshama ri basile. Goza ro tano ra ku tshinya, nakambe ri pfuna mudyohi leswaku a vona xilaveko xa ku hundzuka swi suka embilwini.—1 Vakorinto 5:6, 7, 9-13; 2 Vakorinto 7:8-10; 2 Yohane 10, 11.
24. (a) Eminkarhini ya hina, i yini “swibya swa Yehovha”? (b) Ha yini Vakreste namuntlha va tiyiseka leswaku Yehovha u ta hambeta a famba emahlweni ka vona a tlhela a va sala ndzhaku a va byisa?
24 Vakreste lava totiweke kun’we ni ntshungu lowukulu wa tinyimpfu tin’wana va tiyimisele ku ka va nga khumbi nchumu lexi nga tengangiki hi tlhelo ra moya. Ku tenga ka vona ku va pfumelela ku va vabyarhi va “swibya swa Yehovha”—malunghiselelo ya risima lawa Xikwembu xi ma endleke ya ntirho wo kwetsima wa yindlu hi yindlu ni wa ku fambisa tidyondzo ta Bibele, kun’we ni tindlela tin’wana leti katsekaka entirhweni lowu wa Vukreste. Hi ku tshama va tengile, vanhu va Xikwembu namuntlha va nga tiyiseka leswaku Yehovha u ta hambeta a va rhangela ni ku va sala ndzhaku a va byisa. Leswi va nga vanhu va Xikwembu lava tengeke, va ni swivangelo swo tala swa ku “[huwelela] hi ku tsaka hi vun’we”!
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Vona Ndzima 15 ya buku leyi, leswaku u kuma nhlamuselo leyi naveke ya vuxaka bya “Yerusalema wa le henhla” ni vana va yena lava totiweke va laha misaveni.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 183]
Siyoni a a ta ntshunxiwa evuhlongeni
[Xifaniso lexi nga eka tluka 186]
Ku sukela hi 1919, ‘milenge leyi langutekaka’ yi tlhele yi humelela ehenhla ka “tintshava”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 189]
Timbhoni ta Yehovha ti vulavula hi vun’we
[Xifaniso lexi nga eka tluka 192]
Lava va “[rhwaleke] swibya swa Yehovha” va fanele va va lava tengeke emahanyelweni ni le moyeni