Tinyiketele Eku Hlayeni

SWIHARHI a swi nge swi koti ku endla leswi u swi endlaka sweswi. Munhu un’we eka vanhu va tsevu a nga swi koti ku hlaya—hakanyingi swi vangiwa hi leswi a nga ri kumangiki lunghelo ro ya exikolweni—hambi ku ri lava va dyondzeke ku hlaya, vo tala va vona a va hlayi minkarhi hinkwayo. Kambe, vuswikoti lebyi u nga na byona byo hlaya, byi ku teka byi ku veka ematikweni man’wana, u hlangana ni vanhu lava vutomi bya vona byi nga fuwisaka bya wena naswona u kuma vutivi lebyi nga ta ku pfuna leswaku u langutana ni mivilelo ya vutomi.

Ku kota ku hlaya ku endla leswaku muntshwa a vuyeriwa exikolweni. Loko a lava ntirho, vuswikoti bya yena byo hlaya hi byona byi nga ta lawula leswaku u kuma ntirho wa njhani ni tiawara leti a faneleke a ti tirha leswaku a kota ku tihanyisa. Vamanana lava tivaka ku hlaya kahle va swi kota ku khathalela mindyangu ya vona loko swi ta emhakeni ya swakudya leswi akaka miri, rihanyo lerinene ni ku sivela mavabyi. Vamanana lava nga vahlayi lavanene va nga tlhela va pfuna vana va vona leswaku va tlhariha.

Kambe vuyelo lebyikulu bya ku hlaya hi leswaku ku ku endla u “kuma vutivi bya Xikwembu.” (Swiv. 2:5) Tindlela to tala leti hi tirhelaka Xikwembu ha tona, ti katsa vuswikoti bya ku hlaya. Matsalwa ni tibuku leti sekeriweke eBibeleni, swa hlayiwa eminhlanganweni ya vandlha. Ku humelela ka wena evutirhelini bya nsimu ku khumbiwa ngopfu hi mahlayelo ya wena. Naswona ku lunghiselela mintirho leyi swi lava leswaku u hlaya. Hikwalaho ka sweswo, ku kula ka wena emoyeni ku titshege swinene hi mahlayelo ya wena.

Ri Tirhise Kahle Lunghelo Leri

Vanhu van’wana lava dyondzaka tindlela ta Xikwembu a va dyondzekanga ku ya kwihi. Swi nga ha lava va dyondzisiwa ku hlaya leswaku va antswisa nhluvuko wa vona wa moya. Kumbe, va nga ha lava ku pfuniwa hi ku kongoma leswaku va antswisa vuswikoti bya vona bya ku hlaya. Loko ku ri ni xilaveko endhawini yo karhi, mavandlha ma endla matshalatshala ya ku hlela swikolo swa ku dyondzisa ku hlaya ni ku tsala hi ku tirhisa xibukwana lexi nge Titolovete Ku Hlaya Ni Ku Tsala. Vanhu va magidi va vuyeriwe ngopfu hi lunghiselelo leri. Hikwalaho ka nkoka wo kota ku hlaya kahle, mavandlha man’wana ma pfule swikolo swo antswisa ku hlaya, leswi fambisiwaka loko Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni xi ri karhi xi ya emahlweni. Hambiloko swikolo swo tano swi nga ri kona, munhu a nga ha endla nhluvuko lowunene hi ku tinyika nkarhi siku ni siku, a hlayela ehenhla ni ku va kona exikolweni ni ku hlanganyela eka xona minkarhi hinkwayo.

Khombo ra kona, tibuku ta mafenya, thelevhixini ni swin’wana swi endle leswaku vanhu vo tala va ku tekela ehansi ku hlaya. Ku hlalela thelevhixini ni ku nga kumi nkarhi lowu ringaneke wa ku hlaya swi nga kavanyeta vutshila bya munhu bya ku hlaya ni vuswikoti bya ku ehleketa kahle ni ku tiphofula hi ku ntshunxeka.

“Hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha” ri humesa minkandziyiso leyi hi pfunaka ku twisisa Bibele. Minkandziyiso leyi yi tamele rungula leri fuweke malunghana ni timhaka ta nkoka ta moya. (Mat. 24:45; 1 Kor. 2:12, 13) Yi tlhela yi endla leswaku hi tshama hi ri karhi hi tiva swiendlakalo swa nkoka swa misava hinkwayo ni nhlamuselo ya swona, yi hi pfuna ku tolovelana ku antswa ni ntumbuluko, naswona yi hi dyondzisa ndlela yo langutana ni timhaka leti hi khumbaka. Ku tlula kwalaho, yi yisa nyingiso endleleni leyi hi nga tirhelaka Xikwembu ha yona hilaha ku amukelekaka ni ku rhandziwa hi xona. Ku hlaya ko tano lokunene ku ta ku pfuna leswaku u kula u va munhu wa moya.

Ina, ku kota ku hlaya ntsena a swi endli leswaku munhu a va wo lulama. Vutshila lebyi byi fanele ku tirhisiwa hi ndlela leyinene. Ku fana ni swakudya, munhu u fanele ku hlawula leswi a swi hlayaka. Ha yini u dya swakudya leswi nga ku akiki emirini kumbe leswi nga vaka chefu eka wena? Hilaha ku fanaka, ha yini u hlaya rungula leri nga ku onhaka mianakanyo kumbe mbilu, hambiloko u ri hlaya hi xiwelo? Misinya ya milawu ya Bibele hi yona yi faneleke yi lawula leswaku i rungula ra njhani leri hi hlawulaka ku ri hlaya. Loko u nga si hlawula leswi u nga ta swi hlaya, languta matsalwa yo fana na Eklesiasta 12:12, 13; Vaefesa 4:22-24; 5:3, 4; Vafilipiya 4:8; Vakolosa 2:8; 1 Yohane 2:15-17; na 2 Yohane 10.

Hlaya Hi Xikongomelo Lexinene

Ntikelo wa ku hlaya hi xikongomelo lexinene wu va erivaleni loko u kambisisa marungula ya Tievhangeli. Hi xikombiso, eka Evhangeli ya Matewu, hi kuma Yesu a rhanga hi ku vutisa varhangeri va vukhongeri lava dyondzekeke, swivutiso swo tanihi lexi nge “Xana a mi hlayanga?” ni lexi nge “Xana a mi si tshama mi hlaya?” a nga si swi hlamula hi Matsalwa swivutiso swa vona swa vukanganyisi. (Mat. 12:3, 5; 19:4; 21:16, 42; 22:31) Dyondzo leyi hi yi kumaka eka leswi hi leswaku loko hi hlaya kambe hi nga ri na xikongomelo lexinene, hi nga fikelela swiboho leswi hoxeke kumbe hi lahlekeriwa hi yinhla hilaha ku heleleke. Vafarisi a va hlaya Matsalwa hikuva a va ehleketa leswaku a ma ta va pfuna ku kuma vutomi lebyi nga heriki. Hilaha Yesu a kombiseke hakona, hakelo yoleyo a yi nyikiwi vanhu lava nga xi rhandziki Xikwembu ni ku amukela ndlela ya xona ya ku ponisa vanhu. (Yoh. 5:39-43) Swikongomelo swa Vafarisi a swi ri swa vutianakanyi; hikwalaho swiboho swo tala leswi va swi endleke a swi hoxile.

Nsusumeto lowunene lowu nga hi endlaka hi hlaya Rito ra Yehovha, i ku n’wi rhandza. Rirhandzu ro tano ri hi susumetela ku dyondza ku rhandza ka Xikwembu, hikuva rirhandzu ri “tsaka ni ntiyiso.” (1 Kor. 13:6) Hambiloko enkarhini lowu hundzeke a hi nga swi rhandzi ku hlaya, ku rhandza Yehovha hi ‘mbilu ya hina hinkwayo,’ ku ta hi susumetela leswaku hi tikarhatela ku nghenisa vutivi bya Xikwembu emianakanyweni ya hina. (Mat. 22:37) Rirhandzu ri pfuxa ku tsakela kutani ku tsakela ku susumetela munhu leswaku a dyondza.

U Nga Honisi Rivilo

Ku hlaya ku fambisana ni ku xiya. Ni sweswi u nga eku hlayeni, u karhi u xiya marito ni ku tsundzuka leswi ma vulaka swona. U nga engetela rivilo ra ku hlaya ka wena loko wo kurisa vuswikoti bya wena byo xiyisisa. Ematshan’weni ya ku yima u languta rito rin’wana ni rin’wana, ringeta ku vona marito yo tala hi nkarhi wun’we. Loko u ri karhi u hlakulela vuswikoti lebyi, u ta kuma leswaku u ya u swi twisisa swinene leswi u swi hlayaka.

Hambiswiritano, loko u hlaya rungula leri dzikeke, matshalatshala ya wena ma nga ku vuyerisa loko u tirhisa endlelo rin’wana. Loko Yehovha a laya Yoxuwa hi ndlela leyi a faneleke ku hlaya Matsalwa ha yona, u te: “Buku leyi ya nawu yi nga suki enon’wini wa wena, naswona u fanele u yi hlaya hi rito ra le hansi.” (Yox. 1:8) Hakanyingi munhu u kota ku vulavula hi rito ra le hansi loko a dya marhambu ya nhloko. Hikokwalaho, rito ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke va ku “hlaya hi rito ra le hansi” ri tlhele ri hundzuluxeriwa ri va ku “anakanyisisa.” (Ps. 63:6; 77:12; 143:5) Loko munhu a dya marhambu ya nhloko wa anakanyisisa; a nga hatliseli. Ku hlaya u ri karhi u anakanyisisa swi pfumelela Rito ra Xikwembu leswaku ri khumba swinene mianakanyo ni mbilu. Bibele yi tamele vuprofeta, ndzayo, swivuriso, switlhokovetselo, marito ya Xikwembu ya ku avanyisa, vuxokoxoko malunghana ni swikongomelo swa Yehovha ni swikombiso swo tala leswi nga swa xiviri—leswi hinkwaswo swi nga swa nkoka eka lava lavaka ku famba etindleleni ta Yehovha. Mawaku ndlela leyi swi vuyerisaka ha yona ku hlaya Bibele hi ndlela leyi nga endlaka leswaku yi dzika emianakanyweni ni le mbilwini ya wena!

Dyondza Ku Nyikela Nyingiso

Loko u ri karhi u hlaya, tivone u ri exiyin’weni xin’wana ni xin’wana lexi hlamuseriwaka. Ringeta ku vona vanhu va kona hi mahlo ya mianakanyo naswona hi mintlhaveko ya wena u hlanganyela eka leswi va hlangavetanaka na swona evuton’wini bya vona. Leswi swi olova ngopfu loko u hlaya rungula ro fana ni ra Davhida na Goliyadi, leri tsariweke eka 1 Samuwele ndzima 17. Kambe, hambi ku ri vuxokoxoko bya ku akiwa ka tabernakela kumbe ku yimisiwa ka vaprista, lebyi kumekaka eka Eksoda na Levhitika, byi nga tsakisa loko tihlo ra mianakanyo ro ringeta ku vona mpimo kumbe swo aka ha swona kumbe loko u ringeta ku twa nun’hwelo wa murhi wa risuna, mavele lama oxiweke ni swiharhi leswi ku endliwaka magandzelo yo hisiwa ha swona. Anakanya ndlela leyi a swi chavisa ha yona ku endla mintirho ya vaprista! (Luka 1:8-10) Ku katsa switwi ni mintlhaveko ya wena hi ndlela leyi, swi ta ku pfuna ku twisisa ntikelo wa leswi u swi hlayaka naswona swi ta ku pfuna leswaku u nga swi rivali.

Kambe, loko u nga xiyi, mianakanyo ya wena yi nga pfa yi tsendzeleka loko u ringeta ku hlaya. Mahlo ya wena ma nga va ma honolele laha u hlayaka kona kambe mianakanyo ya wena yi nga ri lomu! Xana ku ni vuyimbeleri lebyi chayaka? Xana ku pfuleriwe thelevhixini? Xana ku ni swirho swa ndyangu leswi nga eku vulavuleni? Loko swi koteka, swa antswa ku hlaya laha ku nga lo whii! Kambe ku nga ha va ku ri wena n’wini u tikavanyetaka. Kumbexana u endle swilo swo tala siku rero. Phela a hi ku olova ka swona leswaku hinkwaswo leswi humeleleke ninhlikanhi swi vuya emianakanyweni ya wena! Entiyisweni, i swinene ku tsundzuka swiendlakalo swa siku—kambe swi nga vuyi loko u ri eku hlayeni. Kumbexana u sungula kahle, miehleketo ya wena yi nyikele nyingiso, kumbe u nga ha va u sungule hi xikhongelo u nga si hlaya. Kambe, loko u ri karhi u hlaya, mianakanyo ya wena yi sungula ku tsendzeleka. Tlhela u ringeta. Tidyondzise ku hlayisa mianakanyo ya wena yi ri eka rungula leri u ri hlayaka. Hakatsongo-tsongo u ta tivona u ri karhi u endla nhluvuko.

Xana u endla yini loko u hlangana ni rito leri u nga ri twisisiki? Marito man’wana lawa u nga ma tolovelangiki ma nga hlamuseriwa kumbe ku buriwa hi wona erungulweni leri u ri hlayaka. Kumbe u nga ha swi kota ku kuma nhlamuselo ya wona hi ku landza mongo wa mhaka. Loko swi nga ri tano, tinyike nkarhi wa ku kamba rito rero eka xihlamusela-marito loko u ri na xona, kumbe u fungha rito rero leswaku endzhaku u ta kombela un’wana a ku nyika nhlamuselo ya rona. Leswi swi ta kurisa ntivo-marito wa wena naswona swi ta antswisa matwisiselo ya wena.

Ku Hlaya eRivaleni

Loko muapostola Pawulo a byela Timotiya ku hambeta a tinyiketela eku hlayeni ka le rivaleni, hi ku kongoma Pawulo a a vulavula hi ku hlaya loku vuyerisaka vanhu van’wana. (1 Tim. 4:13) Ku hlaya erivaleni hi ndlela leyi humelelaka a swi vuli ku vitana marito lama tsariweke ntsena. Muhlayi u fanele ku tiva leswi marito lawa a ma hlayaka ma vulaka swona ni ku twisisa mongo wa wona. Loko a endla tano, hi kona ntsena a nga ta kota ku hundzisela timhaka hi ndlela leyi lulameke ni ku phofula mintlhaveko hi ndlela ya kona. Ina, leswi swi lava ku lunghiselela kahle ni ku titoloveta. Xisweswo, Pawulo u khongoterile: “Yana emahlweni u tinyiketela eku hlayeni ka le rivaleni.” U ta kuma ndzetelo lowunene wa vutshila lebyi, eka Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni.

Tinyike Nkarhi Wa Ku Hlaya

“Kunene makungu ya lava va gingiritekaka ma endla leswi pfunaka, kambe un’wana ni un’wana la hatlisaka ngopfu, hakunene u ta wela eku pfumaleni.” (Swiv. 21:5) Mawaku ntiyiso wa marito wolawo loko swi ta eka ku navela ka hina ka ku hlaya! Leswaku hi kuma “leswi pfunaka,” hi fanele ku kunguhata hi vukheta leswaku mintirho ya hina yi nga kavanyeti ku hlaya ka hina.

Xana u hlaya rini? Xana swa ku vuyerisa ku hlaya nimpundzu swinene? Kumbe, xana u va u xalamukile ninhlikanhi? Loko wo kota ku vekela etlhelo timinete ta 15 ku ya eka 20 siku rin’wana ni rin’wana, u ta hlamarisiwa hi leswi u nga ta kota ku swi fikelela. Xilotlelo xa kona i ku hlaya minkarhi hinkwayo.

Ha yini Yehovha a hlawule ku tsala swikongomelo swakwe leswikulu ebukwini? Leswaku vanhu va ta kota ku hlaya Rito rakwe leri tsariweke. Sweswo swi va pfuna leswaku va anakanya hi mintirho ya Yehovha yo hlamarisa, va yi rungulela vana va vona naswona va nga swi rivali swiendlo swa Xikwembu. (Ps. 78:5-7) Leswaku ha ku tlangela ku hanana ka Yehovha, swi ta vonaka kahle hi ndlela leyi hi tinyiketelaka ha yona ku hlaya Rito rakwe leri nyikaka vutomi.