Ku Koka Moya Hi Mfanelo

KU KOKA MOYA etindhawini leti faneleke i ka nkoka eku vulavuleni. Sweswo swa laveka hambi u nyikela nkulumo kumbe u karhi u vulavula ni munhu. Loko ku koka moya ku nga ri kona, leswi vuriwaka swi nga ha huma hi ndlela leyi nga twisisekiki, ku ri ni ku endla mhaka ya wena yi twala kahle. Ku koka moya loku faneleke, ku endla leswaku mhaka ya wena yi twala kahle. Nakambe ku nga ha endla leswaku tinhla-nkulu ta wena ti dzika embilwini.

Xana u nga swi vonisa ku yini leswaku se u fanele u koka moya? Xana ku koka moya ku fanele ku lehisa ku yini?

Ku Koka Moya Ko Hikahata. Ku hikahata ku hundzuke xiphemu xa nkoka xa ririmi leri tsariwaka. Ku nga ha kombisa laha xivulwa kumbe xivutiso xi helaka kona. Eka tindzimi tin’wana ku hikahata ku fungha mhaka leyi tshahiweke. Swihikahato swin’wana swi kombisa vuxaka lebyi nga kona eka xiyenge xo karhi xa xivulwa ni swiyenge leswin’wana. Munhu loko a tihlayela hi yexe, wa swi kota ku vona mimfungho yo hikahata. Kambe loko a hlayela van’wana, rito ra yena ri fanele ri nyika mongo wa mimfungho yihi ni yihi yo hikahata leyi tsariweke laha a hlayaka kona. (Leswaku u kuma rungula rin’wana, vona Dyondzo 1, leyi nge “Ku Hlaya Kahle.”) Loko u nga koki moya laha ku nga ni mfungho wo hikahata, swi nga tikisela van’wana ku twisisa leswi u swi hlayaka kumbe swi nga ha tlhela swi endla mhaka yi twala hi ndlela yin’wana.

Ku tlhandlekela eka mimfungho yo hikahata, ndlela leyi mhaka yi vuriwaka ha yona exivulweni hi yona yi kombaka laha ku koka moya ku faneleke kona. Xiyimbeleri xin’wana xa ndhuma xi tshama xi ku: “Vachayi van’wana va piyano a ndzi va tluli ha nchumu hi ku chaya. Kambe ndza ku byela, laha vutshila byi etleleke kona hi le mhakeni ya nkarhi lowu u wu siyaka exikarhi ka tinoto leti chayiwaka.” Swi tano ni le mhakeni ya ku vulavula. Ku koka moya hi mfanelo swi ta nyoxisa rungula leri u ri lunghiseleleke kahle swi tlhela swi endla leswaku ri va ni ntikelo.

Loko u ri karhi u lunghiselela ku hlayela ntshungu, swi nga antswa loko wo fungha mhaka leyi tsariweke, leyi u nga ta va u yi hlaya. Tsala layini yo komba laha u nga ta fika u yimanyana kona. Fungha hi tilayini timbirhi laha u nga ta fika u yimanyana nkarhi wo leha. Loko mavekelo yo karhi ya marito ma ku tikela kutani u tshamela ku koka moya endhawini leyi nga riki yona, fungha marito hinkwawo lama fambisanaka eka xivulwa xexo xo tika. Kutani hlaya xivulwa xexo u ya fika emakumu ka xona. Swivulavuri swo tala leswi nga ni ntokoto swi endla sweswo.

Ku koka moya loko u vulavula siku ni siku hi ntolovelo a swi tiki hikuva wa yi tiva mhaka leyi u lavaka ku yi vula. Hambiswiritano, loko u ri ni mukhuva wa ku yima-yima loko u ri karhi u hlaya ku nga khathariseki leswaku mongo wu lava yini, mhaka ya wena yi ta pfumala ntikelo naswona a yi nge twali. Swiringanyeto swo antswisa swi kumeka eka Dyondzo 4, leyi nge “Ku Hlaya Ni Ku Vulavula Hi Ku Khuluka.”

Ku Koka Moya Leswaku U Cinca Mongo Wa Mhaka. Loko u suka eka yinhla-nkulu yin’wana u ya eka yin’wana, ku koka moya swi nga pfuna vayingiseri va wena ku gayela, ku lungheka, ku lemuka ku hundzuka ka yinhla, kutani va ta yi twa khwatsi yinhla leyi nga ta landzela. I swa nkoka swinene leswaku u koka moya loko u suka eka yinhla yin’wana u tlulela eka yin’wana, tanihi leswi swi nga swa nkoka leswaku u hunguta rivilo loko u jika exitarateni u nghena eka xin’wana.

Xin’wana lexi vangaka leswaku swivulavuri swin’wana swi tsutsumela ku nghena eka yinhla yin’wana handle ko koka moya, i mhaka ya leswi swi ringetaka ku hlanganisa rungula ro tala ngopfu hi xinkarhana. Eka van’wana, leyi i ndlela leyi va vulavulaka ha yona siku ni siku. Kumbexana un’wana ni un’wana loyi va tshamaka va ri na yena u vulavula hi ndlela yoleyo. Kambe sweswo a swi endli leswaku munhu a dyondzisa hilaha ku humelelaka. Loko u vula swo karhi leswi faneleke ku twiwa ni ku tsundzukiwa, tinyike nkarhi wo endla leswaku mhaka yoleyo yi twala kahle. Xiya leswaku ku koka moya i ka nkoka leswaku mhaka yi twisiseka.

Loko u nyikela nkulumo leyi tsariweke ehansi, u fanele ku hlela rungula ra wena hi ndlela leyi u nga ta ku tiva kahle laha u faneleke ku koka moya kona exikarhi ka tinhla-nkulu. Loko u ta nyikela nkulumo yo hlaya, fungha laha yinhla yo karhi yi cincaka kona ku nghena yin’wana.

Ku koka moya laha ku cincaka mongo hakanyingi ku lehile ku tlula ku koka moya ka mfungho wo hikahata—hambiswiritano, a ku lehi hi ndlela leyi endlaka leswaku nkulumo yi khomisa ni vurhongo. Loko ku koka moya ka kona ku lehe ngopfu, swi nga endla vayingiseri va ehleketa leswaku a wu lunghiselelanga kahle, wa ha lavetela leswi u nga ta swi vula.

Ku Koka Moya Leswaku U Kandziyisa Mhaka. Ku koka moya ko kandziyisa hakanyingi ku endliwa hi ndlela ya rihlamari, ku endliwa emahlweni kumbe endzhaku ka xivulwa kumbe xivutiso lexi vuriwaka hi nkhinkhi lowukulu. Ku koka moya koloko ku nyika vayingiseri nkarhi wa ku gayela leswi swa ha ku vuriwaka, kumbe ku va endla leswaku va langutela leswi nga ta landzela. Leswi a swi fani. Hlawula ndlela leyi u vonaka yi fanerile ku yi tirhisa. Kambe tsundzuka leswaku ku koka moya ko kandziyisa ku fanele ku tirhisiwa etimhakeni ta nkoka ntsena. Handle ka sweswo nkoka wa tinhlamuselo wu ta lahleka.

Loko Yesu a hlaya Matsalwa a ri esinagogeni eNazareta, u tirhise ku koka moya, hi ndlela leyi humelelaka. U rhange hi ku hlaya xileriso xakwe eka buku-songwa ya muprofeta Esaya. Hambiswiritano, a nga si vula ndlela leyi xi tirhaka ha yona, u songe buku yoleyo, a yi tlherisela eka mutameri wa yona, kutani a tshama ehansi. Kutani loko nyingiso wa hinkwavo lava a va ri esinagogeni wu ri eka yena, u te: “Namuntlha tsalwa leri ma ha ku ri twaka ri hetisekile.”—Luka 4:16-21.

Ku Koka Moya Hi Ku Pfumelelana Ni Swiyimo. Swikavanyeto swi nga ha pfa swi vanga leswaku u yimanyana loko u vulavula. Huwa ya mimovha leyi hundzaka kumbe ku rila ka n’wana, ku nga ha kavanyeta bulo ra wena ni n’wini wa muti loyi u n’wi kumeke evutirhelini bya nsimu. Enhlengeletanweni, loko xikavanyeto xi nga ri xikulu, u nga ha tlakusa rito kutani u ya emahlweni. Kambe loko xikavanyeto xa kona xi ri ni huwa leyikulu xi tlhela xi teka nkarhi wo leha, u fanele u yimanyana. Loko wo ya emahlweni u vulavula, vayingiseri a va nge twi nchumu. Hikwalaho tirhisa ku koka moya hi ndlela leyinene, leswaku u pfuna vayingiseri va vuyeriwa swinene eka swilo leswinene leswi u lavaka ku va byela swona.

Ku Koka Moya Leswaku Vayingiseri Va Ehleketa. Hambiloko u nyikela nkulumo leyi nga laviki leswaku vayingiseri va hlamula, i swa nkoka ku nyika vayingiseri xinkarhana xo endla tano emianakanyweni ya vona. Loko u vutisa swivutiso leswi faneleke swi endla leswaku vayingiseri va wena va ehleketa, kambe u nga koki moya hilaha ku eneleke, nkoka wa swivutiso sweswo wu ta lahleka.

Kunene, i swa nkoka ku koka moya, ku nga ri ntsena loko u ri eplatifomo, kambe niloko u nyikela vumbhoni eka van’wana. Vanhu van’wana va vulavula va nga miti ni marha. Loko u ri ni xiphiqo xexo, tikarhatele ku hlakulela mfanelo leyi. U ta antswisa ndlela leyi u vulavulaka ni van’wana ha yona u tlhela u humelela evutirhelini bya nsimu. Ku koka moya i nkarhinyana wa ku miyela, naswona entiyisweni ku vuriwa leswaku ku miyela ka pfuna, ka kandziyisa, ku koka nyingiso naswona ku phyuphyisa ndleve.

Bulo ra siku ni siku ri katsa ku hundziseriwa ka mianakanyo exikarhi ka vanhu vambirhi. Vanhu van’wana va ta tsakela ku ku yingisela loko na wena u va yingisela u tlhela u tsakela leswi va swi vulaka. Sweswo swi lava leswaku u yimanyana swi vonaka leswaku u va nyika nkarhi wo tiphofula.

Evutirhelini bya nsimu, ku nyikela ka hina vumbhoni hakanyingi ka humelela loko ku nyikeriwa hi ndlela ya bulo. Endzhaku ko pfuxelana, Timbhoni to tala ti swi kuma swi pfuna ku hlawula mhaka leyi ti nga ta vulavula ha yona kutani ti vutisa xivutiso. Ta yimanyana leswaku ti nyika munhu loyi un’wana nkarhi wa ku angula, kutani ti nkhensa leswi n’wini wa muti a swi vuleke. Loko ti ri karhi ti vulavula, ti nga ha nyika n’wini wa muti minkarhi yo hlayanyana yo tiphofula. Ta swi tiva leswaku hakanyingi ti nga swi kota ku pfuna munhu loko to rhanga ti twa mavonelo ya yena emhakeni leyi ku buriwaka ha yona.—Swiv. 20:5.

I ntiyiso leswaku van’wana a va nge hlamuli kahle loko va vutisiwa swivutiso. Kambe sweswo a swi n’wi sivelanga Yesu ku yimanyana a nyika vakaneti vakwe nkarhi wo vulavula. (Mar. 3:1-5) Ku nyika munhu nkarhi wo vulavula, swi n’wi khutaza leswaku a ehleketa, naswona hikwalaho ka sweswo a nga paluxa leswi nga embilwini yakwe. Kahle-kahle, xin’wana xa swikongomelo swa vutirheli bya hina, i ku xokola nhlamulo leyi humaka embilwini hi ku vula timhaka ta nkoka leti humaka eRitweni ra Xikwembu, leti va faneleke va endla swiboho eka tona.—Hev 4:12.

Kunene swi lava vutshila ku tirhisa ku koka moya hi ndlela leyi faneleke evutirhelini bya hina. Loko ku koka moya ku tirhisiwa kahle, mhaka yi hundziseriwa kahle naswona a yi rivaleki hi ku hatlisa.