Xiphemu 4

Va Kwihi Vakokwa Wa Hina Lava Feke?

1, 2. Xana vanhu vo tala va pfumela yini malunghana ni lava feke?

TIMILIYONI ta vanhu va laha Afrika ti kholwa leswaku rifu a hi makumu ya vutomi, kambe i ku hundzela exivandleni xin’wana. Vo tala va anakanya leswaku vakokwa wa vona lava feke, va suke emisaveni kutani va hundzela exivandleni lexi nga vonakiki, va suke emisaveni ya vanhu va nyama va ya exivandleni xa vanhu va moya.

² Vakokwana lava, kumbe vakokwana va moya, ku vuriwa leswaku va khathalela mindyangu ya vona leyi nga emisaveni. Hi ku ya hi vonelo leri, vakokwana va moya i vanghana lava nga ni matimba, lava kotaka ku tisa ndzalo, va endla vanhu va tsaka ni ku va sirhelela leswaku va nga vaviseki. Loko va honisiwa kumbe va hlundzukisiwa, ku vuriwa leswaku va tisa khombo—vuvabyi, vusweti ni ku xaniseka.

3. Xana vanhu van’wana va va gandzela njhani vakokwana?

³ Vanhu lava hanyaka va phahla vakokwana va moya ku endlela leswaku va va ni vuxaka lebyinene na vona. Mihivahivana leyi yi vonaka kahle enkosini ni le ka mikhuva yo lahla, yo tanihi ku rindzela ni ku lahla munhu ra vumbirhi. Ku gandzela vakokwana lava feke ku endliwa ni hi tindlela tin’wana. Hi xikombiso, loko vanhu vo karhi va nga si nwa byala, va sungula va phahla hi byona, va tsakisa vakokwana. Hilaha ku fanaka, endzhaku ka loko swakudya swi swekiwile, swakudya swin’wana swi siyiwa epotweni ku endlela leswaku loko vakokwana va ta, va ta kuma swo miyeta nyoka.

4. I yini leswi vanhu vo tala va swi pfumelaka malunghana ni moya-xiviri?

⁴ Vanhu van’wana va pfumela leswaku vanhu lava hanyaka va ni moya-xiviri lowu nga fiki, lowu salaka wu hanya loko miri wu fa. Loko munhu a tikhome kahle, ku vuriwa leswaku moya-xiviri wa yena wu ta tlhandlukela etilweni kumbe eparadeyisini, kambe loko munhu a tikhome ku biha, ku vuriwa leswaku moya-xiviri wa yena wu ta ya etiheleni. Hakanyingi vanhu va hlanganisa tidyondzo leti ni ta vukhongeri bya ndhavuko. Hi xikombiso, switiviso swa vafi leswi kumekaka eka maphepha-hungu leswi tivisaka minkosi leyi nga ta fambisiwa hi tikereke, minkarhi yin’wana swi vula leswaku munhu u “hundzile emisaveni” kumbe “u landze vakokwa wa yena.” Tidyondzo leti hinkwato ti sekeriwe edyondzweni ya leswaku moya-xiviri, kumbe moya, wu sala wu hanya loko miri wu fa. Xana Bibele yi ri yini malunghana ni dyondzo leyi?

Moya-xiviri Ni Moya

5, 6. Xana Bibele yi ri moya-xiviri i yini?

⁵ Bibele yi kombisa leswaku moya-xiviri a hi nchumu lowu nga endzeni ka munhu; moya-xiviri i munhu hi yexe. Hi xikombiso, loko Xikwembu xi vumba Adamu, u ve “moya-xiviri lowu hanyaka.” (Genesa 2:7) Adamu a nga nyikiwanga moya-xiviri; a a ri moya-xiviri, a a ri munhu la heleleke.

⁶ Hi yona mhaka leyi ku vuriwaka leswaku mimoya-xiviri ya velekiwa. (Genesa 46:18) Ya dya kumbe yi titsona swakudya. (Levhitika 7:20; Pisalema 35:13) Ya rila yi tlhela yi titivala. (Yeremiya 13:17; Yonasi 2:7) Mimoya-xiviri yi nga ha tlhakisiwa, yi hlotiwa yi tlhela yi bohiwa hi tinketani. (Deteronoma 24:7; Pisalema 7:5; 105:18) Eka tindzimana leti, Tibibele tin’wana ti hundzuluxela rito ra ririmi ro sungula ti ku “moya-xiviri,” kasi tin’wana ti tirhisa marito lama nge “lexi hanyaka,” “xivumbiwa,” kumbe “munhu.” Marito lawa hinkwawo ma vula nchumu wun’we.

7. Hi tihi tindzimana ta Bibele leti kombisaka leswaku moya-xiviri wa fa?

⁷ Leswi munhu a nga moya-xiviri, swi vula leswaku loko a fa, ku fa moya-xiviri. Ezekiyele 18:4 yi ri: “Moya-xiviri lowu dyohaka—wona wu ta fa.” Mintirho 3:23 na yona yi ri: “Moya-xiviri [kumbe munhu] wun’wana ni wun’wana lowu nga n’wi yingisiki Muprofeta yoloye wu ta lovisiwa hi ku helela evanhwini.” Xisweswo, moya-xiviri a hi nchumu lowu salaka wu hanya loko miri wu fa.

8. Xana moya lowu nga evanhwini i yini?

⁸ Moya [spirit] a hi moya-xiviri [soul]. Eka vanhu, moya i matimba ya vutomi lama va pfunaka ku endla mintirho ya siku ni siku. Moya wu fana ni gezi. Gezi ri nga swi kota ku endla leswaku fene kumbe xigwitsirisi xi tirha, kambe gezi hi roxe a ri nge swi koti ku hunga moya kumbe ku gwitsirisa swilo. Hilaha ku fanaka, moya wa hina wu endla leswaku hi vona, hi twa hi tlhela hi anakanya. Kambe moya wu ri woxe a wu nga ta swi kota ku endla swilo leswi loko mahlo, tindleve kumbe byongo swi nga ri kona. Hi yona mhaka leyi Bibele yi vulaka leswi hi munhu: “Moya wakwe wa huma, a tlhelela entshurini wa yena; hi siku rero miehleketo yakwe ya lova.”—Pisalema 146:4.

9. I yini leswi moya-xiviri ni moya swi nga swi endliki?

⁹ Xisweswo, hi ku ya hi Bibele, moya-xiviri ni moya a swi humi emirini swi ya hanya exivandleni xa moya, loko munhu a fa.

Xiyimo Xa Vafi

10. Xana Bibele yi ri yini malunghana ni xiyimo xa vafi?

¹⁰ Kutani ke, vafi va le ka xiyimo xihi? Leswi Yehovha a nga yena muvumbi wa vanhu, wa swi tiva leswi humelelaka eka hina loko hi fa. Rito ra yena ri dyondzisa leswaku lava feke a va hanyi, a va twi, a va voni, a va vulavuli naswona a va anakanyi nchumu. Bibele yi ri:

● “Lava feke a va tivi nchumu nikatsongo.”—Eklesiasta 9:5.

● “Rirhandzu ra vona, rivengo ra vona ni mavondzo ya vona se swi herile.”—Eklesiasta 9:6.

● “A ku na ntirho hambi ku ri kungu, vutivi kumbe vutlhari [esirheni], ndhawu leyi u yaka eka yona.”—Eklesiasta 9:10.

11. Endzhaku ka loko Adamu a dyohile, xana Yehovha u n’wi byele yini?

¹¹ Anakanya hi leswi Bibele yi swi vulaka malunghana ni kokwa wa hina wo sungula, ku nga Adamu. Yehovha u vumbe Adamu “hi ntshuri wa misava.” (Genesa 2:7) Loko Adamu a a lo yingisa nawu wa Yehovha, a a ta hanya hilaha ku nga heriki a tsakile emisaveni. Kambe, Adamu u honise milawu ya Yehovha, kutani vuyelo bya kona ku ve rifu. Xana Adamu u ye kwihi loko a fa? Xikwembu xi te eka yena: “U [ta] tlhelela emisaveni hikuva u humesiwe eka yona. Hikuva u ntshuri u ta tlhelela entshurini.”—Genesa 3:19.

12. Xana ku humelele yini loko Adamu a fa?

¹² Xana Adamu a a ri kwihi loko Yehovha a nga si n’wi vumba hi ntshuri? A a nga ri kona. A a nga hanyi. Kutani loko Yehovha a vula leswaku Adamu “u ta tlhelela entshurini,” A a vula leswaku Adamu u ta tlhelela exiyin’weni xa ku pfumala vutomi, ku fana ni ntshuri. Adamu a nga yanga a ya hanya exivandleni xa moya. A nga ‘hundzelanga’ exivandleni xa mimoya ya vafi. A nga yanga etilweni kumbe etiheleni. U tlhelele exiyin’weni xa ku pfumala vutomi; u file.

13. Xana ku humelela yini loko vanhu ni swiharhi swi fa?

¹³ Xana vanhu hinkwavo va humeleriwa hi nchumu lowu fanaka? Ina. Bibele ya hlamusela: “Hinkwaswo [vanhu ni swiharhi] swi ya endhawini yin’we. Hinkwaswo swi ve kona swi huma entshurini, hinkwaswo swi tlhelela entshurini.”—Eklesiasta 3:19, 20.

14. Hi wihi ntshembo lowu nga kona malunghana ni lava feke?

¹⁴ Bibele yi tshembisa leswaku Xikwembu xi ta pfuxa lava feke leswaku va hanya emisaveni leyi nga paradeyisi. (Yohane 5:28, 29; Mintirho 24:15) Kambe nkarhi wolowo wa ha ta. Sweswi, va etlele vurhongo bya rifu. (Yohane 11:11-14) A hi fanelanga hi va chava kumbe hi va gandzela, hikuva a va nge hi pfuni nchumu naswona a va nge hi vavisi.

15, 16. Xana Sathana u ringeta njhani ku endla vanhu va anakanya leswaku vafi va hanya?

¹⁵ Dyondzo ya leswaku a hi fi, i vunwa lebyi hangalasiwaka hi Sathana Diyavulosi. Leswaku a khorwisa vanhu hi vunwa lebyi, yena ni madimona yakwe va ringeta ku endla vanhu va anakanya leswaku mavabyi ni swiphiqo swin’wana swi vangiwa hi mimoya ya vafi. Ina, madimona ma swi vanga swiphiqo swin’wana. Kambe swiphiqo swin’wana a swi vangiwi hi swivumbiwa leswi nga exivandleni xa moya. Naswona lava feke a va nge hi vavisi nikatsongo.

¹⁶ Kambe ku ni ndlela yin’wana leyi madimona ma ringetaka ha yona ku endla vanhu va anakanya leswaku leswi Bibele yi swi vulaka malunghana ni rifu, swi hoxile. Ma kanganyisa vanhu va anakanya leswaku va vone vafi kumbe va vulavule na vona. Madimona ma endla sweswo hi ku tirhisa swivono, milorho, swingomatanda kumbe tindlela tin’wana. Hambiswiritano, vanhu a va vulavuli ni vafi, kambe va vulavula ni madimona lama tiendlaka vanhu lava feke. Hi yona mhaka leyi Yehovha a nga laviki leswaku hi ya eka swingomatanda ni le ka vanhu lava va vutisisaka lava feke.—Deteronoma 18:10-12; Zakariya 10:2.

Vafi A Va Nge Swi Koti Ku Hi Pfuna

Hosi leyi dumeke ya le tikweni ra le Afrika Vupela-dyambu yi file hi 1990. A yi ri ni vasati va ntlhanu ni vana vo tala. A yi ri ni mabindzu mambirhi lama nghenisaka mali yo tala.

Loko hosi yi fa, ndyangu wu endle hinkwaswo leswi a swi laveka, hi ku tshemba leswaku wu ta tsakisa moya wa yona. Vasati va yona va ambale nala, va tshika misisi ya vona yi ku jivinini, va titsona swakudya naswona va nga hlambi. Va hete masiku ya nkombo va ri karhi va rila endzhaku ka loko yi lahliwile. Endzhaku ka sweswo, hi ku landza mukhuva wa ndhawu ya ka vona, vandyangu hinkwawo ni maxaka va hlengeletanile va endla ntirho wo hluvula—a ku dyiwa, ku nwiwa ku tlhela ku ciniwa.

Hakunene, loko hosi a yi va khathalela, a yi ta va yi wu katekisile ndyangu wa yona lowu rhandzekaka! Kambe a swi vanga tano. Mabindzu ya yona ma wile. Swirho swa ndyangu swi lwile swi lwela ku kuma ndzhaka naswona hi ku famba ka nkarhi swi hambanile. Muti lowukulu wa hosi lowu a wu tshama wu lo mphaa hi vanhu, sweswi a wa ha ri na vanhu vo tala.

Vafi A Va Nge Hi Vavisi

Wanuna un’wana wa le ximutanini xa le Nigeria u file a tlhela a lahliwa. Hi ku famba ka nkarhi, nsati wa yena u lorhe norho lowu eka wona nuna wa yena a lavaka wachi yakwe. Hiloko a teka wachi a ya yi celela esirheni ra nuna wakwe.

Jaha leri vuriwaka Dunikan, ri ye ri ya pfukula wachi yoleyo kutani ri yi tirhisa malembe yo tala kukondza loko yi hlakala. A ri humeleriwanga hi xo biha. Loko mufi loyi a a ri ni matimba yo xupula vanhu lava hanyaka, handle ko kanakana a a ta va a ri xupurile khamba leri yiveke wachi ya yena esirheni rakwe!

[Xivutiso Xa Dyondzo]

Bokisi: Hi yihi mintokoto leyi kombisaka leswaku vafi a va nge hi pfuni nchumu naswona a va nge hi vavisi?