Xiphemu 6
Xana Xikwembu Xi Amukela Vukhongeri Hinkwabyo?
1. Hi ku ya hi Rito ra Xikwembu, hi tihi tinxaka timbirhi ntsena ta vukhongeri?
YESU u te: “Nghenani hi nyangwa leyo khuma; hikuva gondzo leri yisaka endzovisweni ri anamile ri tlhela ri pfuleka, naswona va tele lava nghenaka ha rona; kambe nyangwa leyi yisaka evuton’wini yi khumile, ni gondzo ra kona ri larile, naswona a hi vangani lava ri kumaka.” (Matewu 7:13, 14) Hi ku ya hi Rito ra Xikwembu, ku ni tinxaka timbirhi ta vukhongeri: bya ntiyiso ni bya mavunwa; lebyo lulama ni lebyi hoxeke; lebyi yisaka evuton’wini ni lebyi yisaka eku lovisiweni.
2. Xana Matsalwa ma swi kombisa njhani leswaku vukhongeri byin’wana a byi xi tsakisi Xikwembu?
2 Vanhu van’wana va anakanya leswaku vukhongeri hinkwabyo bya xi tsakisa Xikwembu. Tindzimana leti landzelaka ta Bibele ti kombisa leswaku sweswo a hi ntiyiso:
● “Vana va Israyele va tlhela va endla swo biha ematihlweni ya Yehovha, va sungula ku tirhela swifaniso swa Vabali na Axitoreti ni swikwembu swa Siriya ni swikwembu swa Sidoni ni swikwembu swa Mowabu ni swikwembu swa vana va Amone ni swikwembu swa Vafilisita. Hiloko va siya Yehovha, va tshika ku n’wi tirhela. Hiloko ku hlundzuka ka Yehovha ku pfurhela Israyele.” (Vaavanyisi 10:6, 7) Loko hi gandzela swifaniso kumbe swikwembu swin’wana handle ko gandzela Xikwembu xa ntiyiso, a hi nge amukeleki eka Yehovha.
● “Vanhu lava va ndzi xixima [mina Xikwembu] hi milomu ya vona, kambe timbilu ta vona ti le kule swinene na mina. Va tama va ndzi gandzela swa hava, hikuva va dyondzisa swileriso swa vanhu va swi endla tidyondzo leti nga enawini.” (Marka 7:6, 7) Loko vanhu lava vulaka leswaku va gandzela Xikwembu, va dyondzisa tidyondzo ta vona vini ematshan’weni yo dyondzisa leswi Bibele yi swi dyondzisaka, vugandzeri bya vona i bya hava. A byi amukeleki eka Xikwembu.
● “Xikwembu i Moya, naswona lava va xi gandzelaka va fanele ku gandzela hi moya ni ntiyiso.” (Yohane 4:24) Vugandzeri bya hina byi fanele byi pfumelelana ni ntiyiso wa Rito ra Xikwembu.
Mihandzu Ya Vukhongeri Bya Mavunwa
3. Hi yihi ndlela yin’wana yo hambanisa vukhongeri bya ntiyiso ni bya mavunwa?
3 Xana hi nga swi tivisa ku yini leswaku vukhongeri byo karhi bya xi tsakisa Xikwembu kumbe e-e? Yesu u te: “Murhi wun’wana ni wun’wana lowunene wu humesa mbhandzu lowunene, kambe murhi wun’wana ni wun’wana wo bola wu humesa mbhandzu lowu nga pfuniki nchumu . . . Kahle-kahle vanhu volavo mi ta va vona hi mihandzu ya vona.” Hi marito man’wana, loko vukhongeri byi huma eka Xikwembu, byi ta humesa mihandzu leyinene; kambe loko vukhongeri byi huma eka Sathana, byi ta humesa mihandzu yo biha.—Matewu 7:15-20.
4. Hi yihi mfanelo leyi vagandzeri va Yehovha va yi kombisaka?
4 Vukhongeri bya ntiyiso byi ni vanhu lava rhandzanaka hi xivona va tlhela va rhandza ni vanhu van’wana. Leswi swi tano hikuva Yehovha hi byakwe i Xikwembu xa rirhandzu. Yesu u te: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.” Xana vukhongeri byi na yona mfanelo leyi ya rirhandzu, leyi languteriweke eka vugandzeri bya ntiyiso?—Yohane 13:35; Luka 10:27; 1 Yohane 4:8.
5. Xana buku yin’wana yi ku hlamusela njhani ku xavisiwa ka Vantima leswaku va ya va mahlonga?
5 Anakanya hi nkarhi wa ku xavisiwa ka Vantima leswaku va ya va mahlonga ematikweni mambe. The New Encyclopædia Britannica yi ri: “Vantima va kwalomu ka 18 000 000 va xavisiwe ematikweni ya Vuislem ya le Sahara ni le swihlaleni swa Lwandle-nkulu ra Indiya, ku sukela hi 650 ku ya eka 1905. Eku heleni ka lembe-xidzana ra vu-15, Valungu va sungule bindzu ra ku xava mahlonga eribuweni ra le vupela-dyambu bya Afrika, naswona hi 1867 se a ku tekiwe Vantima va kwalomu ka 7 000 000 ku ya eka 10 000 000, va rhumeriwa eMatikweni ya le Vupela-dyambu, va ri mahlonga.”
6. Xana vukhongeri byi katseka njhani eka bindzu ra ku xavisiwa ka vanhu leswaku va va mahlonga?
6 Xana vukhongeri byi endle yini hi nkarhi lowu wa maxangu eAfrika loko vavanuna, vavasati ni vana va tekiwa emakaya ya vona, va hambanisiwa ni mindyangu ya vona, va bohiwa hi tinketana, va funghiwa hi tinsimbhi to hisa, va xaviwa ni ku xavisiwa bya tihomu? Eka Daily Nation ya le Nairobi, eKenya, Bethwell Ogot u tsale leswi: “Vukreste ni Vuislem byi seketela dyondzo ya leswaku vanhu va fanele va va ni vun’we, kambe vukhongeri lebyi ha byimbirhi hi byona byi nga sungula bindzu ra vuhlonga leri fambisanaka ni xihlawuhlawu. . . . Mamoslem ni Vakreste, vanhu va le Vupela-dyambu ni va le Middle East, va ni nandzu emhakeni leyi, hi vuphukuphuku lebyi endleke leswaku Vantima va xaniseka swonghasi eka malembe-xidzana lama hundzeke.”
Vukhongeri Ni Nyimpi
7. Hi xihi xiphemu lexi varhangeri va vukhongeri va veke na xona etimhakeni ta nyimpi?
7 Vukhongeri bya mavunwa byi humese mihandzu ya byona yo bola ni hi tindlela tin’wana. Hi xikombiso, hambileswi Bibele yi nge “rhandza warikwenu,” varhangeri va vukhongeri emisaveni hinkwayo va seketele tinyimpi hi ku hiseka.—Matewu 22:39.
8. (a) Xana varhangeri va vukhongeri va va hlohlotele njhani vanhu leswaku va dlayana etinyimpini ta laha Afrika? (b) I yini leswi mufundhisi un’wana a swi vuleke malunghana ni varhangeri va vukhongeri enkarhini wa nyimpi ya xin’wana-manana ya le Nigeria?
8 Vanhu vo tala va swi tiva leswaku hi 1994, tinani ni vafundhisi van’wana, va hoxe xandla eku dlayiweni ka vanhu le Rwanda. Nakambe vukhongeri byi ti seketele swinene tinyimpi ta laha Afrika. Hi xikombiso, eka nyimpi ya xin’wana-manana ya le Nigeria, leyi koxeke vutomi bya vanhu vo tala, vukhongeri hi byona a byi hlohlotela vanhu ku lwa eka matlhelo ha mambirhi. Hi ku vona nyimpi yi ya emahlweni yi nga yimi, mufundhisi un’wana u vule leswaku varhangeri va kereke “va tshike ntirho lowu Xikwembu xi va nyikeke wona.” U tlhele a ku: “Hina lava hi tivulaka vatirheli va Xikwembu se hi hundzuke vatirheli va Sathana.”
9. Xana Bibele yi ri yini hi vatirheli va Sathana?
9 Bibele yi vula mhaka leyi fanaka yi ku: “Sathana hi byakwe u tihundzula ntsumi ya ku vonakala. Hikokwalaho a hi nchumu lowukulu loko vatirheli vakwe na vona va tihundzula vatirheli va ku lulama.” (2 Vakorinto 11:14, 15) Ku fana ni leswi vanhu vo tala lava hombolokeke va tiendlaka onge i vanhu vanene, Sathana na yena u xisa vanhu hi ku tirhisa vatirheli vakwe lava vonakaka onge va lulamile kambe mintirho ya vona yi ri yo biha ni mihandzu ya vona yi ri leyo bola.
10. Xana varhangeri va vukhongeri va xi landzule njhani Xikwembu?
10 Emisaveni hinkwayo, varhangeri va vukhongeri va chumayele rirhandzu, ku rhula ni vunene, kambe vona va kombise rivengo, va hlanganyele etinyimpini va tlhela va endla swilo swo biha. Bibele yi va hlamusela kahle. Yi ri: “Va vula erivaleni leswaku va tiva Xikwembu, kambe va xi landzula hi mintirho ya vona.”—Tito 1:16.
Huma Eka “Babilona Lonkulu”
11. Xana Bibele yi byi hlamusela njhani vukhongeri bya mavunwa?
11 Hi nga vona ndlela leyi Yehovha a titwaka ha yona hi vukhongeri bya mavunwa loko ho hlaya buku ya Bibele ya Nhlavutelo. Eka yona, vukhongeri bya mavunwa byi hlamuseriwa tanihi wansati wo fanekisela, “Babilona Lonkulu.” (Nhlavutelo 17:5) Vona ndlela leyi Xikwembu xi n’wi hlamuselaka ha yona:
● “Nghwavava leyikulu . . . leyi tihosi ta misava ti endleke vumbhisa na yona.” (Nhlavutelo 17:1, 2) Ematshan’weni ya leswaku byi tshembeka eka Xikwembu, vukhongeri bya mavunwa byi nghene hi nhloko eka swa tipolitiki, hakanyingi byi lawula tihulumendhe.
● “Eka [vukhongeri bya mavunwa] ku kumiwe ngati ya vaprofeta ni ya vakwetsimi ni ya hinkwavo lava dlayiweke emisaveni.” (Nhlavutelo 18:24) Vukhongeri bya mavunwa byi xanise malandza ya Xikwembu byi tlhela byi ma dlaya naswona hi byona byi vangeke leswaku vanhu va timiliyoni va dlayiwa enyimpini.
● U “tivangamis[ile] ni ku hanya . . . evulovoloveni byo pfumala tingana.” (Nhlavutelo 18:7) Vukhongeri bya mavunwa byi ni rifuwo ro tala swinene, leri varhangeri va byona va ri tirhisaka leswaku va hanya hi vulovolovo.
● “Matiko hinkwawo ma xisiwile hi swiendlo swa vungoma bya [yena].” (Nhlavutelo 18:23) Hi ku dyondzisa vanhu dyondzo ya mavunwa ya leswaku moya-xiviri a wu fi, vukhongeri bya mavunwa byi endle leswaku vanhu va tirhisa vungoma bya tinxaka-xaka, va chava lava feke ni ku gandzela vakokwana lava feke.
12. Hi xihi xitsundzuxo lexi Bibele yi xi nyikelaka malunghana ni vukhongeri bya mavunwa?
12 Loko Bibele yi nyika vanhu xitsundzuxo xa leswaku va hambana ni vukhongeri bya mavunwa, yi ri: “Humani eka yena, vanhu va mina, loko mi nga lavi ku hlanganyela na yena eswidyohweni swa yena, ni loko mi nga lavi ku amukela xiphemu xa makhombo ya yena.”—Nhlavutelo 18:4, 5.
13. Xana ku ta humelela yini hi vukhongeri bya mavunwa ni lava va nga eka byona?
13 Ku nga ri khale, Babilona Lonkulu, loyi a nga mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa, u ta heriseriwa makumu. Bibele yi ri: “Makhombo ya yena ma . . . ta n’wi fikela hi siku rin’we, rifu ni ku kolola ni ndlala, naswona u ta hisiwa hi ndzilo a hela, hikuva Yehovha Xikwembu, la n’wi avanyiseke, u ni matimba.” (Nhlavutelo 18:8) Leswaku hi papalata makhombo lama nga ta n’wi wela, hi fanele hi dlaya vuxaka byihi ni byihi lebyi hi nga vaka hi ri na byona ni vukhongeri bya mavunwa, hi tshika ku hlanganyela eka mikhuva, minkhuvo ni tidyondzo leti nga xi tsakisiki Xikwembu. Mhaka leyi i ya xihatla. Vutomi bya hina byi le khombyeni!—2 Vakorinto 6:14-18.
[Swifaniso leswi nga eka tluka 20, 21]
Vukhongeri bya mavunwa byi hoxe xandla etinyimpini ni le ka bindzu ro xavisa vanhu leswaku va va mahlonga.
[Swihlovo Swa Kona]
Blessing troops: Daily Times of Nigeria; slave boat: Schomburg Center for Research in Black Culture/The New York Public Library/Astor, Lenox and Tilden Foundations; starving boy: UN PHOTO 186797/J. Isaac