Ndzima 7

Ndzi Nga Endla Yini Loko Ndzi Nga Tirhandzi?

Xana minkarhi yin’wana a wu yi rhandzi ndlela leyi u langutekaka ha yona?

□ Ina □ Doo!

Xana u tshame u anakanya ku endla vuhandzuri kumbe u titsona swakudya leswaku u ta antswisa ndlela leyi u langutekaka ha yona?

□ Ina □ Doo!

I yini leswi u nga rhandzaka ku swi cinca emirini wa wena loko a wo kota ku endla tano? (Swi funghe.)

Ku leha

Xivumbeko xa miri

Muvala wa nhlonge

Ntiko

Misisi

Rito

LOKO u hlamule u ku ina eka swivutiso swimbirhi leswo sungula naswona u funghe swilo swinharhu kumbe ku tlula eka xivutiso xa vunharhu, u fanele ku languta mhaka leyi hi tihlo rin’wana: Swi nga endleka leswaku van’wana a va ku voni hi ndlela leyi wena u tivonaka ha yona. Swa olova ku va munhu a hundzeleta, a karhateka ngopfu hi ndlela leyi a langutekaka ha yona. Nkambisiso wun’wana wu kume leswaku vanhwanyana hi vona lava hi xitalo va chavaka ngopfu ku nyuhela ku tlula ku chava nyimpi ya nyutliya, ku va ni vuvabyi bya khensa hambi ku ri ku lahlekeriwa hi vatswari va vona!

A swi kanakanisi leswaku ndlela leyi u langutekaka ha yona yi nga khumba ndlela leyi u titwaka ha yona, ni ndlela leyi van’wana va ku langutaka ha yona. Maritza la nga ni 19 wa malembe u ri: “Loko ha ha kula vasesi wa mina vambirhi a va saseke ngopfu kambe mina a ndzi nyuherile. A ndzi hlekiwa ngopfu exikolweni. Ku engetela kwalaho hahani wa mina a a ndzi vitana Chubs, ku nga vito ra ximbyanyana xakwe lexi a xi nyuhele ngopfu!” Julie la nga ni malembe ya 16 na yena u langutane ni xiyimo lexi fanaka. U ri: “A ku ri ni nhwanyana loyi a a ndzi vungunya a ku ndzi ni ‘meno yo fana ni ya mpfundla.’ Hambileswi a swi nga vuli nchumu, a swi ndzi vava, lerova nisweswi a ndzi wa rhandzi meno ya mina!”

Xana I Xirilo Lexi Twalaka Kumbe I Ku Hundzeleta Swilo?

A swi bihanga ku karhateka hi ndlela leyi u langutekaka ha yona. Entiyisweni Bibele yi vulavula kahle hi vavanuna ni vavasati vo karhi vo saseka, vo fana na Sara, Rahele, Yosefa, Davhida na Abigayele. Yi vula leswaku nhwanyana loyi a vuriwaka Abixaga a a ri “phyembye.”—1 Tihosi 1:1-4.

Hambiswiritano, vantshwa vo tala va hundzeleta loko swi ta emhakeni ya ku karhateka hi ndlela leyi va langutekaka ha yona. Hi xikombiso, vanhwanyana van’wana va tshemba leswaku loko munhu a sasekile hi loko a larile, naswona va vona onge mhaka yoleyo i ntiyiso hileswi timagazini to tala ti kombisaka van’wambhuri va larile. Va rivala leswaku swifaniso leswi va swi vonaka swi lo khavisiwa leswaku swi ta languteka swi sasekile kumbe swi lunghisiwa hi khompyuta, ni leswaku van’wambhuri lava va tidlayisa ndlala leswaku va tshama va xongile. Hambiswiritano, ku tifanisa ni leswi u swi vonaka eka timagazini swi nga ku heta matimba. Kambe u nga endla yini loko hakunene u nga yi rhandzi ndlela leyi u langutekaka ha yona? Xo sungula u fanele ku rhanga u tikambisisa kahle.

Xana U Tivona U Bihile?

Xana u tshama u tilanguta eka xivoni lexi endlaka swilo swi vonaka swi ri swikulu kumbe swi ri switsongo? Loko u tilanguta u nga vonaka u nyuherile kumbe u larile ku tlula leswi kahle-kahle u nga xiswona. Leswi u swi vonaka a hi leswi u nga swona.

Hilaha ku fanaka, vantshwa vo tala va hundzeleta ndlela leyi va langutekaka ha yona. Xiya swikombiso leswi: Eka nkambisiso wun’wana ku kumiwe leswaku 58 wa tiphesente ta vanhwanyana a va vula leswaku va nyuhele ngopfu, kasi kahle-kahle a ko va 17 wa tiphesente ta vona ntsena lava nyuheleke. Kasi eka wun’wana, 45 wa tiphesente ta vavasati va vule leswaku va nyuhele ngopfu hambileswi kahle-kahle a va ondze ngopfu!

Valavisisi vo tala va vula leswaku vanhwanyana vo tala lava vulaka leswaku va nyuherile, vo tikarhata ntsena. Kambe mhaka leyi a yi ku pfuni ngopfu loko hi ntumbuluko u nga lalanga. Loko hakunene u nga lalanga, i yini lexi ku endlaka u va tano?

U nga ha va u tekelele munhu wo karhi endyangwini wa ka n’wina. Ku ni vanhu van’wana lava hi ntumbuluko va laleke. Kambe loko u tekelele munhu wo karhi endyangwini la bumbuleke, swi ta tika leswaku u va munhu wo lala. Hambiloko u ri eka ntiko lowu ku vuriwaka leswaku u hanye kahle, wa ha ta tama u languteka u ri ni miri lowukulu ku tlula leswi u navelaka ku va swona. Ku endla vutiolori ni ku dya kahle swi nga pfuna, kambe a swi nge xi cinci xivumbeko xa miri wa wena.

Mhaka yin’wana hi leswaku miri wa munhu wa cinca loko a ri karhi a kula. Loko xinhwanyetana xi sungula ku huma mavele, mafurha ya miri wa xona ma engeteleka ku suka eka 8 wa tiphesente ku ya eka 22 wa tiphesente. Hi xitalo u ta kuma leswaku xinhwanyetana xa malembe ya kwalomu ka 11 ku ya eka 12 xi va xi nyuherile, kambe loko xiya xi kula xi hetelela xi ri ni miri wa kahle. Kambe u nga endla yini loko xivumbeko xa miri wa wena xi vangiwa hi ku nga dyi hi mfanelo kumbe hi ku nga endli vutiolori? U nga endla yini loko swi lava u endla vutiolori leswaku u ta hunguta mafurha ya miri hikwalaho ka leswi swi nga ku vangelaka mavabyi?

Ku Lulamisa Xiphiqo Hi Ndlela Leyi Ringaniselaka

Bibele yi vula leswaku i swinene ku “ringanisela emikhuveni.” (1 Timotiya 3:11) Xisweswo papalata ku tidlayisa ndlala. Kumbexana ndlela leyinene yo hunguta miri i ku va ni xiyimiso xo dya swakudya leswi nga ni rihanyo ni ku endla vutiolori hi ku ringanisela.

A swi lavi u kala u tsutsumisana ni swilo swo hunguta miri leswi nga le fexenini. Hi xikombiso maphilisi yo pfuna ku hunguta miri ma nga endla leswaku swa nkarhinyana u nga swi naveli swakudya; kambe miri wa wena wu kota ku ma tolovela hi xihatla kutani wu sungula ku twa ndlala hi ndlela leyi tolovelekeke. Kumbe miri wa wena wu nga ha sungula ku gayela swakudya hi ku nonoka kutani u sungula ku nyuhela, kasi hi hala tlhelo ku ni swin’wana leswi nga ha ku karhataka swo fana ni ku khomiwa hi sululwana, nsusumeto wa le henhla wa ngati, ku tshama u vilela hambi ku ri ku godzomberiwa hi maphilisi wolawo. Swi tano ni hi maphilisi yo pfuna ku hunguta mati emirini wa wena kumbe lama endlaka leswaku miri wa wena wu gayela swakudya hi ku hatlisa.

Lexi nga ku pfunaka i ku dya swakudya hi mfanelo ni ku endla vutiolori hi ku ringanisela, hikuva u ta languteka kahle ni ku titwa u antswa swinene. Ku endla vutiolori byo karhi minkarhi yo hlayanyana hi vhiki swi ta ku pfuna swinene. Ku tiolola hi ku famba hi ku ganyula kumbe ku khupuka hi switepisi ni ku ya hansi ni le henhla exigangeni, swi nga pfuna.

Tivonele Eka Vuvabyi Bya Ku Chava Ku Dya!

Vantshwa van’wana va hoxa vutomi bya vona ekhombyeni hi ku titsona swakudya. Masami loyi a heteke tin’hweti ta mune a ri karhi a pfuniwa ku tshika ku tidlayisa ndlala, u te: “Loko vanhu va ku eka mina ‘u languteka u antswa’ mina ndzi ehleketa leswaku va ri ‘se ndzi sungule ku nyuhela.’ Hi nkarhi wolowo ndzi va ndzi ri eku vileleni swinene kutani ndzi navela ku vuyela eka ntiko lowu a ndzi ri eka wona eka tin’hweti ta mune leti hundzeke loko ndzi nga si pfuniwa!”

Munhu a nga sungula ku tidlayisa ndlala a nga tiyimiselanga. Xinhwanyetana xi nga ha sungula ku dya hi ndlela yo karhi leswaku xi ta hunguta mafurha emirini wa xona katsongonyana. Kambe, loko se xi yi fikelerile pakani ya xona a xi eneriseki. Loko xi tilanguta exivonini xi tivona “xa ha nyuherile.” Kutani xi ya emahlweni ni ku ringeta ku hunguta man’wana mafurha emirini wa xona. Xi endla tano hi ku phindha-phindha kambe xi nga eneriseki. Vuvabyi bya ku titsona swakudya byi va byi sungurile hi ndlela yoleyo.

Loko u vona onge u ni xiphiqo xa ku dya, swi lava u kuma mpfuno hi xihatla. Bula ni mutswari wa wena kumbe munhu la kuleke loyi u n’wi tshembaka. Xivuriso xa Bibele xi ri: “Nakulorhi wa ntiyiso u ni rirhandzu nkarhi hinkwawo, naswona i makwerhu la velekiweke loko ku ri ni maxangu.”—Swivuriso 17:17.

I Yini Lexi Ku Endlaka U Va Mbhurhi?

Bibele yi boxa leswaku ku saseka ka munhu ka le handle kumbe xivumbeko xa yena a hi wona nchumu wa risima. Lexi nga xa risima ngopfu i vumunhu bya yena lebyi n’wi endlaka a va lonene kumbe a nga vi lonene emahlweni ka Xikwembu.—Swivuriso 11:20, 22.

Anakanya hi Absalomu, n’wana wa Hosi Davhida. Bibele yi ri: “A ku nga ri na munhu loyi a a saseke ku fana na yena etikweni hinkwaro ra Israyele loyi a a ta ndhundhuzeriwa hi ndlela yoleyo. Ku sukela enkondzweni wa nenge ku ya ethavathaveni, a a nga ri na xivati.” (2 Samuwele 14:25) Kambe mufana loyi a a ri muxengi. Ku tikukumuxa ni ku lava xikhundlha lexi tlakukeke ku n’wi endle leswaku a lava ku yi susa exiluvelweni hosi leyi hlawuriweke hi Yehovha. Xisweswo Bibele a yi bumabumeli vuxongi bya Absalomu kambe yi vulavula ngopfu hi ku nga tshembeki kakwe ni rivengo leri n’wi kuceteleke ku va mudlayi.

Mhaka-nkulu hi leswaku “Yehovha u pimanyeta timbilu”—ku nga ri mpimo wa xisuti xa nhwanyana kumbe misiha leyi mufana a nga na yona. (Swivuriso 21:2) A swi bihanga ku lava ku va munhu wo saseka kambe nchumu wa risima swinene ku tlula ndlela leyi u langutekaka ha yona i vumunhu bya wena. Timfanelo leti endlaka leswaku u rhandzeka emahlweni ka Yehovha hi tona ti nga ta risima swinene hikuva hi tona ti nga ta ku endla munhu la rhandzekaka eka van’wana ku tlula ku va ni misiha kumbe xisuti xo saseka!

HLAYA LESWI ENGETELEKEKE HI MHAKA LEYI EKA VHOLUMO 1, NDZIMA 10

MATSALWA

“Munhu u vona ntsena leswi vonakaka ematihlweni; kambe loko ku ri Yehovha, u vona leswi mbilu yi nga swona.”—1 Samuwele 16:7.

XITSUNDZUXO

Loko u ringeta ku hunguta mafurha emirini . . . 

● U nga tshiki ku dya swakudya swa nimixo. Loko u nga dyi, u nga tikuma u dye ku tlula mpimo loko se u twa ndlala.

● Rhanga hi ku nwa mati hi nghilazi leyikulu u nga si dya. Mati lawa ma ta tata khwiri ra wena kutani ma endla leswaku u nga dyi ngopfu.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Loko u tidlayisa ndlala hi ku lava leswaku mafurha ya miri wa wena ma hunguteka, miri wa wena wu ta ehleketa leswaku wa vabya kutani wu nga gayeli swakudya hi mfanelo naswona wu hatla wu vuyisa mafurha lama hungutekeke!

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Ndzi nga kota ku khathalela rihanyo ra mina hi ku ․․․․․

Eka mina, vutiolori lebyi eneleke byi ta katsa ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Xana u titwa njhani hi ndlela leyi u langutekaka ha yona?

● Xana u nga endla yini leswaku u antswisa ndlela leyi u langutekaka ha yona?

● Xana u nga n’wi pfunisa ku yini munghana loyi a sunguleke ku tidlayisa ndlala?

● Xana u nga yi pfuna njhani ndzisana ya wena leswaku yi tsakela ndlela leyi yi langutekaka ha yona?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 69]

“I khale vanhu va ndzi vungunya hi leswaku ndzi ni mahlo lamakulu. Ndzi dyondze ku nga vi na mhaka ni sweswo, kambe ndzi tlhele ndzi dyondza ku nga titekeli ehansi ni ku va ni timfanelo tin’wana letinene. Sweswi se ndza tsaka hi ndlela leyi ndzi langutekaka ha yona. Ndza tirhandza.”—Amber

[Xifaniso lexi nga eka tluka 68]

Ndlela leyi u tivonaka ha yona yi nga fana ni leswi u swi vonaka loko u languta xivoni lexi endlaka swilo swi vonaka swi ri swikulu kumbe swi ri switsongo